Liryka - podstawowe informacje

1) Liryka to RODZAJ literacki.

2) W obrębie rodzaju wyróżniamy kilka GATUNKÓW, takich jak:
- wiersz (np. "Ludożercy" T. Różewicza)
- sonet
- poemat (na przykład "Reduta Ordona" A. Mickiewicza)
- epitafium (utwór żałobny)
- fraszkę (np. fraszki Kochanowskiego)

3) Słowo "liryka" pochodzi od liry, starożytnego instrumentu, na którym grał Apollo. W przeszłości wiersz i muzyka były silnie połączone ze sobą.

4) Liryka ma kilka grup, w zależności od podmiotu lirycznego (osoby prowadzącej nas przez tekst):
- inwokacja - zwrot do czytelnika jako adresata wiersza
- pośrednia - podmiot liryczny jest ukryty i nie mówi o sobie
- bezpośrednia - podmiot liryczny otwarcie mówi o sobie i swoich uczuciach.

5) Ponadto w romantyzmie utrwalił się wizerunek AUTORA wiersz/utworu jako podmiotu lirycznego. Nazywamy to porte-parole (z francuskiego dosłownie: "rzecznik"). Nie należy się jednak doszukiwać we wszystkich dziełach takiego zjawiska, ponieważ autorzy często są zupełnie odmiennymi ludźmi.

6) Wiersze posiadają środki stylistyczne, między innymi:
- metafora - związek wyrazów, które zestawione ze sobą dają inne znaczenie niż wypowiedziane z osobna, na przykład: las rąk, śmierć puka do drzwi
- uosobienie - nadanie przedmiotom lub zwierzętom cech ludzkich, na przykład: zajączek pomyślał
- ożywienie - nadanie przedmiotom cech istot żyjących, na przykład: tablica podskoczyła
- epitet - określenie wyrazowe, na przykład: ładna trawa, wesoły uczeń
- apostrofa - bezpośredni zwrot do adresata, np. "Litwo! Ojczyzno moja!"
- rym - powtórzenie końcówek wyrazów, np.: koń/słoń, mały/grały
- oksymoron - zestawienie dwóch przeciwnych wyrazów, aby otrzymać kontrast, np. jasna ciemność, wysoka nizina

7) W utworach lirycznych można także wydzielić obrazy poetyckie, czyli to, co autor chciał nam przekazać. Mogą one być:
- rzeczywiste, czyli takie, które mają prawo istnieć w normalnym świecie
- półrzeczywiste, mieszające cechy świata realistycznego z nierealistycznym
- nierzeczywiste - tworzące nowe związki logiczne