Obraz Polaków w "Potopie" Sienkiewicza.

„Jaki obraz Polaków wyłania się z „Potopu” Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski wynikające z analizy podanych fragmentów powieści Henryka Sienkiewicza. Zwróć uwagę na ich znaczenie w kontekście całości powieści.”

„Potop” Henryka Sienkiewicza jest powieścią historyczną z domieszką elementów przygodowych. Utwór ten był pisany przede wszystkim ku „pokrzepieniu serc” Polaków będących w tym czasie pod zaborami. Z tego względu przedstawionych jest w nim o wiele więcej zalet niż wad Polaków. Wygrane walki wojsk Polskich opisane są na wielu stronach tej powieści, zaś o przegranych dowiadujemy się tylko z krótkich wypowiedzi. W swym dziele Sienkiewicz w sposób niemal idealny ukazuje sarmacką Polskę, jak i samych Polaków. Autor bardzo umiejętnie manipulował historią i przebiegiem wojny ze Szwecją naginając ją tak jak było mu to potrzebne. Jednakże pomimo tego rzetelnie i obiektywnie przedstawił Polaków żyjących w tamtych czasach. Świadczą o tym dwa fragmenty.
W pierwszym fragmencie, poprzez rozmowę barona Lisoli, wysłannikiem cesarskim z Brandenburgii, udającym się do króla polskiego a Wrzeszczowiczem, Czechem, będącym w służbie króla szwedzkiego, którą podsłuchał Kmicic dowiadujemy się co o Polakach sądzi jeden z cudzoziemców. Rzecz dzieje się po kapitulacji wielkopolski.
We fragmencie tym Wrzeszczowicz – cudzoziemiec, który został bardzo dobrze przyjęty przez Polaków, przedstawia ich w bardzo negatywnym świetle. Jest on zdania, że Polacy są skazani na klęskę , ponieważ sami bardzo się do niej przyczyniają. Kapitulowali, poddawali się, kiedy wygrana byłaby możliwa, jeśli tylko wykazaliby inicjatywę i chęć działania. Według niego, bardziej zależy im na swoich własnych interesach, niż na dobrze ojczyzny. Ponadto wskazuję na panującą w Polsce anarchię. Nieumiejętność podjęcia wspólnej decyzji, zrywanie sejmów, nadużywanie złotej wolności szlacheckiej czy ograniczanie władzy królewskiej podaje za przyczyny takiego stanu rzeczy. Według Czecha najbardziej charakterystyczną cechą Polaków jest wszechobecna prywata, gdyż w jego zdaniu najczęstszym powodem kapitulacji Polaków były obietnice o nie zmniejszaniu dotychczasowych przywilejów szlacheckich. Uważał, że Sarmatom jest obojętne komu podlegają dopóki ich majątek jest bezpieczny. Żeby bronić ojczyzny potrzebne było pójście na wojnę, zostawienie swego majątku, a w razie potrzeby oddanie jego części na potrzeby państwa. Jednak XVII wieczni Sarmaci nie byli patriotami i nie potrafili się na to zdobyć. Wszystkim tym wadom towarzyszy również warcholstwo, pieniactwo i nie ustające pijaństwo. Jedyną godną podziwu cechą Polaków jest według Wrzeszczowicza polska jazda- Husaria. Jednak przytacza w tym miejscu historię Galów, którzy również słynęli ze świetnej jazdy, a los jaki ich spotkał czeka również jak sądzi Polaków. Warto nadmienić w tym miejscu , że opinia jaką cudzoziemiec prezentuje o Polakach jest przedstawiona przed obroną Jasnej Góry, co jak się okazuje ma duże znaczenie.
Wrzeszczowicz negatywnie wypowiada się o Polakach, uważając że czeka ich rychła klęska, do której doprowadzi ich brak rozumu, pieniactwo oraz prywata. Również Kmicic czuł i uznawał prawdę w ostrych słowach cudzoziemca, jednak nie czynił tego zbyt chętnie.
Następnym fragmentem w którym pojawia się opinia na temat Polaków jest narada u Jana Kazimierza po przybyciu Kmicica z Częstochowy . Podczas narady królowa Maria Ludwiga Gonzaga zwraca się do króla Jana Kazimierza z prośbą o przebaczenie Polakom oraz powrót do kraju. Królowa bardzo przemyślnie przedstawiła sprawy Polskie. Jej wypowiedź jest utrzymana w bardzo pochlebnym tonie, ukazując wiele pozytywnych cech narodu Polskiego. Przyznaje ona, że faktycznie Polacy zgrzeszyli swoją lekkomyślnością i swawolą, jednak uważa, że nie ma takiego drugiego narodu, który tak szybko zauważyłby swoje winy i tak szybko zabrał się za poprawę. Królowa uważa Polaków za wspaniały naród. Przytacza tutaj nikt brak zamachów stanu, wierność Bogu , królowi i ojczyźnie. Twierdzi, że widząc swoje błędy są oni zdolni do poświęceń. Uważa, że jedynie przy pomocy i przewodnictwu Jana Kazimierza możliwe są przyszłe triumfy i lepsze dni. Również sam narrator odnosi się pozytywnie do postaci królowej Gonzagi. W przypadku tej wypowiedzi obrona Jasnej Góry miała już miejsce, co jak można zauważyć jest w Potopie punktem kulminacyjnym , po którym Polacy zmieniają się diametralnie, i z pijaków , których interesuje jedynie własna korzyść zmieniają się w heroicznych patriotów, dla których najważniejsze jest dobro ojczyzny bez względu na to jakie koszty będą musieli ponieść.
Dość istotną jest to ,że obie opinie należą do postaci , które mają swoją historię i doświadczenia z Polakami. Sprawia to że wypowiedzi są nacechowane emocjonalne, a więc są subiektywne. Cechą charakterystyczną tych wypowiedzi jest hiperbolizm obecny, który objawia się w przesadnych opiniach o Polakach, przedstawiając ich nadmiernie pozytywnie lub negatywnie. Przy pierwszym spojrzenie obie opinie są ukazane jako równoważne, jednakże narrator bardziej przychyla się do zdania królowej, która jest ukazana jako matka narodu chcąca jego dobra, bez względu na to jak bardzo upadł .
Według mnie obie opinie są uzasadnione i poparte przez wydarzenia rozgrywające się w powieści jak choćby bezprawne spalenie Wołmontowicz przez Kmicica i wymordowanie ich mieszkańców ukazujące anarchie w państwie Polskim, czy wierność religii, która zamanifestowana została po zaatakowaniu przez Szwedów Jasnej Góry. Potop idealnie przedstawia sprawy Polski i Polaków, tak samo przedstawiając ich wady i zalety. Jest obraz złożony i niejednoznaczny, jednak jego pozytywne aspekty zapewne podniosły na duchu nie jednego rodaka żyjącego pod zaborami.