Płazy są pierwszą gromadą kręgowców lądowych, które zachowały wiele cech przodków związanych ze środowiskiem wodnym. Charakterystyczna jest dla nich zmiana środowiska w czasie rozwoju osobniczego – początkowe stadia rozwoju odbywają się w wodzie, a larwa przystosowana do życia w wodzie stopniowo przeobraża się w osobnika dorosłego, żyjącego na lądzie.
Przejście od wodnego do lądowego trybu życia jest związane ze złożonym przekształceniem całej budowy, zmienił się sposób ruchu, wielopromienne płetwy przekształciły się w pięciopalczaste kończyny, wytworzyło się ruchome połączenie głowy z tułowiem, wyodrębnił się krzyżowy odcinek kręgosłupa. W związku z przejściem do oddychania tlenem atmosferycznym za pomocą płuc uwstecznił się aparat skrzelowy. Wyodrębniło się ucho środkowe z jego aparatem przenoszącym fale dźwiękowe. Nowy sposób oddychania stał się możliwy dzięki wytworzeniu się nozdrzy, trójdzielnego serca i wyodrębnieniu się małego obiegu krwi. Przekształcenie śluzowatej, gruczołowej skóry płazów w suche, rogowe pokrycie ciała, chroniące przed wysychaniem i nabycie umiejętności rozmnażania się na lądzie za pomocą jaj okrytych silnymi osłonami było punktem zwrotnym w życiu lądowych zwierząt kręgowych. Zmiany te dały im możliwość rozprzestrzenienia się w głąb lądu, zamieszkałego dotąd tylko przez płazy wzdłuż brzegów zbiorników słodkowodnych. Współczesne żółwie, gady łuskonośne i krokodyle są tylko szczątkami bogatej niegdyś formy fauny gadów. Gady maja jednak wiele cech wspólnych z płazami. Należą one do zwierząt zmiennocieplnych, a więc o niestałej temperaturze ciała.
Cechy świadczące o wyższości gadów nad płazami to różnice w budowie nie tyle zewnętrznej co wewnątrz organizmu. Możemy porównać je na podstawie przedstawicieli gromad: żaba – płazy i jaszczurka – gady.
1. Układ nerwowy
Mózg jaszczurki różni się od mózgu żaby następującymi cechami: Półkule przodomóżdżka są znacznie silniej rozwinięte co przede wszystkim jest wynikiem powiększenia sklepienia mózgu. Wyodrębniają się w nim płaty ciemieniowe i silnie zróżnicowane duże płaty węchowe. Rdzeń przedłużony tworzy w płaszczyźnie pionowej ostre wygięcie. Móżdżek, w porównaniu z móżdżkiem płazów jest dobrze rozwinięty. Organ ciemieniowy jaszczurki dochodzi do wyjątkowo silnego rozwoju i ma budowę oka, ponieważ można w nim wyróżnić twory podobne do soczewki i do siatkówki. Należy także zaznaczyć, że u jaszczurek występuje jedenaście par nerwów mózgowych.
2. Układ pokarmowy
Układ ten u jaszczurek charakteryzuje się silniejszym niż u żaby zróżnicowaniem poszczególnych części przewodu pokarmowego. Żaby mają wspólną część jamę gębowo – gardzielową oraz krótki przełyk przechodzący w słabo wyróżniający się żołądek, który stanowi tylko rozszerzenie przewodu pokarmowego. Żołądek przechodzi z kolei bez wyraźnej granicy w jelito właściwe, w którym przednia część tylko słabo różni się od środkowej. Natomiast jelito tylne odcina się wyraźnie, jest szerokie i kończy się stekiem. U jaszczurki jama gębowa jest wyraźnie odgraniczona od gardzieli, przełyk – w związku z rozwojem szyi – jest dłuższy, a żołądek zaopatrzony jest w grube ściany mięśniowe. Jest on poza tym dobrze wyodrębniony podobnie jak odcinki jelita właściwego. Na granicy jelita cienkiego i grubego odchodzi, w postaci związkowej, jelito ślepe. Przewód pokarmowy kończy się stekiem. Duża wątroba zaopatrzona jest w pęcherzyk żółciowy. Trzustka leży na właściwym dla niej miejscu, tj. w pętli dwunastnicy i ma kształt długiego zwartego ciała. W fałdzie krezki przy tylnym końcu żołądka umiejscowiona jest śledziona, mająca postać niedużego, czerwonego ciała. Na kościach międzyszczękowych, szczękowych, skrzydłowych i zębowych osadzone są drobne, stożkowate zęby, przyrośnięte podstawami do kości i służące wyłącznie do chwytania i przytrzymywania zdobyczy.
3. Układ oddechowy
Układ oddechowy jaszczurki różni się od układu oddechowego żaby nieco silniejszym zróżnicowaniem płuc, a przede wszystkim dróg oddechowych. Chociaż płuca mają postać worków, to jednak ich ściany wewnętrzne pokryte są złożoną siecią fałdów, przypominającą układem plaster miodu. Szczelina krtaniowa, leżąca za językiem prowadzi do komory krtaniowej, którą podtrzymują chrząstki pierścieniowate i parzyste chrząstki nalewkowate. Od krtani odchodzi długi przewód oddechowy czyli tchawica, wzmocniona licznymi pierścieniami chrzęstnymi. W części tylnej tchawica rozdziela się na dwa przewody wnikające do odpowiednich płuc. Przewody te noszą nazwę oskrzeli. Czynność oddechowa odbywa się przez rozszerzanie i zwężanie klatki piersiowej za pomocą ruchów żeber. U dorosłej żaby narządami oddychania są nie tylko płuca, ale w nie mniejszym stopniu również skóra, do której dochodzą duże naczynia krwionośne. Oddychanie skórne jest u wielu płazów jedynym sposobem oddychania. Oddychanie to często uzupełnia oddychanie gębowo – gardzielowe. Płuca płazów są prostymi, parzystymi workami, mającymi cienkie ścianki wewnętrzne z uwypukleniami. Z powodu braku klatki piersiowej, mechanizm oddychania płucnego płazów w odróżnieniu do innych kręgowców, nie jest typu ssącego lecz tłocznego. Objętość przechodzącego powietrza wzrasta proporcjonalnie do kwadratu odległości pomiędzy odgałęzieniami szczęki. Dlatego czaszka płazów uzyskała charakterystyczny szeroki i spłaszczony kształt.
4. Układ krwionośny
Serce jaszczurki, tak jak i płazów składa się z zatoki żylnej, dwóch przedsionków i jednej komory, tzn. jest trzyczęściowe. Niemniej w budowie serca żaby i jaszczurki występują zasadnicze różnice, gdyż u jaszczurki komora przedzielona jest przegrodą niezupełną na dwie części – prawą (żylną) i lewą (tętniczą), stożek tętniczy jest zredukowany, zatoka żylna zlewa się z przedsionkiem prawym, powierzchnia wewnętrzna przedsionków pokryta jest siecią fałdów mięśniowych, a otwór przedsionkowo – komorowy podzielony jest przegrodą przedsionkową na dwie połowy. Układ tętniczy jaszczurki różni się od układu tętniczego żaby głównie tym, że wspólny pień tętniczy u jaszczurki, tak jak u wszystkich gadów, dzieli się na trzy samodzielne naczynia: tętnicę płucną wspólną oraz dwa łuki aorty. Do najważniejszych zmian jakie, w porównaniu z płazami, zaszły w systemie naczyń żylnych gadów, należy zaliczyć ograniczenie krążenia wrotnego nerek, utratę żył podstawowych tylnych oraz rozwinięcie się na ich podłożu żył nieparzystych.
5. Układ rozrodczy
U żab, jak i u olbrzymiej większości płazów, brak jest narządu kopulacyjnego. Jaszczurka posiada go w tylnej części kloaki w postaci dwóch woreczków, których ścianki są bogato zaopatrzone w naczynia krwionośne. Podczas podniecenia płciowego mogą one uwypuklać się na zewnątrz. Zapłodnienie jest wewnętrzne i pierwsze etapy rozwoju, aż do stadium zarodka z zawiązkami kończyn, przebiegają w jajowodach samicy. W stadium składania jaj zarodek wyróżnicowuje się już z woreczka żółciowego, z którym pozostaje związany za pomocą powrózka żółtkowego. Znaczną część zarodka tworzy głowa dzięki silnemu rozwojowi mózgu, a także dużym oczom. Na stronie brzusznej zarodka leży duże pętlowate serce. Bezpośrednio za sercem tworzą się kończyny przednie, a w tylnej stronie tułowia – kończyny tylne. Podczas dalszego rozwoju żółtko zostaje stopniowo wchłonięte przez zarodek i z jaja wykluwa się całkowicie ukształtowane młode zwierzę, różniące się od dorosłego osobnika tylko drobnymi rozmiarami ciała.
Natomiast u żaby zapłodnienie odbywa się na zewnątrz. Rozmnażanie się i składanie skrzeku odbywa się w zbiornikach wodnych. jaja żaby są barwy czarnej lub brunatnej i mają galaretowatą osłonkę wytworzona przez jajowody, która nabrzmiewa w wodzie. Osłonka ta ma duże znaczenie biologiczne, gdyż chroni jajo od uszkodzeń mechanicznych i przed drapieżnymi bezkręgowcami. Oprócz tego grube osłony utrudniają zbliżenie się jaj do siebie co umożliwia lepsze przewietrzenie. W jajach płazów znajduje się mało żółtka i jest ono rozdzielone nierównomiernie. W związku z tym jajo bruzduje całkowicie, lecz nierównomiernie. Mniej więcej w tydzień po zapłodnieniu jaja zarodek jest prawie uformowany i po jednym lub dwóch dniach przerywa osłonki jajowe, wykluwając się w postaci larwy – kijanki. Bezpośrednio po wykluciu kijanka ma długi ogon i brak jej kończyn parzystych. Skrzela zewnętrzne szybko znikają, a zamiast nich pojawiają się trzy pary szczelin skrzelowych. W tym czasie kijanka wykazuje znaczne podobieństwo do ryb, nie tylko pod względem budowy zewnętrznej ale i wewnętrznej ponieważ serce jej składa się tylko z jednego przedsionka i jednej komory. Kijanka stopniowo przeobraża się w małą żabkę różniącą się od dojrzałej tylko mniejszymi rozmiarami. Przeobrażenie kijanki w żabę jest bardzo ciekawe ponieważ nie tylko dowodzi, że płazy wywodzą się od istot podobnych do ryb, ale także daje możliwość szczegółowego odtworzenia rozwoju poszczególnych narządów, w tym zwłaszcza krwionośnego i oddechowego, przy przemianie zwierząt wodnych w lądowe.
O wyższości gadów nad płazami świadczy przede wszystkim bardziej rozwinięta budowa wewnętrzna tych pierwszych, począwszy od mózgu, który odznacza się silnym rozwojem przodomóżdża i móżdżku, a w półkulach mózgowych zaczyna rozwijać się kora mózgowa. Rozmnażają się one na lądzie za pomocą bogatych w żółtko jaj, otoczonych osłonkami skorupowymi, chroniącymi zarodek przed wysychaniem. Skóra gadów pokryta jest łuskami i tarczkami rogowymi. Ogólny poziom procesów życiowych u gadów jest wyższy aniżeli u płazów. W związku z ruchliwym trybem życia budowa wszystkich narządów jest u nich bardziej doskonała. Gady maja jednak wiele cech wspólnych z płazami. Należą one do zwierząt zmiennocieplnych. Ich krew jest mieszana, ponieważ serce ma dwa przedsionki i jedną wspólną komorę. W odróżnieniu jednak od płazów, u gadów brak jest stożka tętniczego i od serca odchodzą bezpośrednio trzy niezależne naczynia. Rozwinięte są także drogi oddechowe – tchawica i oskrzela. Oddychanie odbywa się przy współudziale klatki piersiowej. Oprócz tego gady odznaczają się progresywnym rozwojem szkieletu kostnego, szczególnie zupełnym skostnieniem czaszki, wzmocnieniem kończyn i ich przymocowaniem do szkieletu osiowego oraz wydzieleniem się pięciu odcinków kręgosłupa. Czaszka jest zaopatrzona w jeden nieparzysty kłykieć potyliczny i ma mocną pokrywę z kości skórnych.