Rola kapitału zagranicznego

Rola kapitału zagranicznego w rozwoju gospodarczym Polski

WSTĘP

Inwestycje zagraniczne są niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarki. Stwarzają one, bowiem warunki do budowy jednego, światowego rynku, zwiększaniu się gospodarczych współzależności oraz likwidacji barier w przepływie różnych zasobów ekonomicznych. Stały się one również ważniejszym niż handel źródłem dostarczania dóbr i usług na rynku międzynarodowym. Lecz przepływ kapitału niesie również za sobą szereg istotnych problemów niebezpieczeństw. Jednym z nich jest pojawianie się, co jakiś czas regionalnych kryzysów finansowych i nierówny podział korzyści.
W latach 1990-2000 wartość zagranicznych inwestycji wzrosła ponad pięciokrotnie: z 202 mln USD, do około 1,27, bln USD. Natomiast rok 2001 dla światowej gospodarki był najgorszy od niemal 20 lat. Spowodowane jest to kryzysem gospodarczym w skali globalnej.
Generalny spadek koniunktury inwestycyjnej miał również wpływ na zahamowanie napływu inwestycji w Polsce. Zmalały one, bowiem do 6.5 mld USD według PAIZ. Mimo to Polska utrzymała pozycję lidera w Europie Środkowo Wschodniej. Za nią plasują się Czechy i Węgry. Kraje te przyciągają około połowy inwestycji kierowanych w ten region Europy. W latach 1990-2000 do Polski napłynęło około 30% łącznych inwestycji przypadających na tą część Europy.
Nasz kraj zajął 19 miejsce na liście największych odbiorców w skali globalnej.

1.CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA NAPŁYWANIE KAPITAŁU DO POLSKI, W JAKIE REGIONY KAPITAŁ NAJCZĘŚCIEJ JEST LOKOWANY, RANKING NAJWIĘKSZYCH IWESTORÓW W POLSCE.

Rok 2000 był dla Polski, rokiem rekordowym pod względem napływu obcego kapitału. Inwestycje według PAIZ, w tym okresie wyniosły 10,6 mld. USD. Zaś w latach następnych obserwowano spadek. PAIZ przewiduje, że już w roku 2003 możemy spodziewać się wzrostu napływu kapitału zagranicznego w granicach 6 mld USD, a po przystąpieniu do UE wartość inwestycji może wzrosnąć do ok. 7-8 mld USD rocznie.
Kraje Unii Europejskiej są jednym z głównych źródeł dopływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które wpływają na zmiany strukturalne polskiej gospodarki, dynamikę jej rozwoju, w tym również na wielkość i dynamikę polskiego eksportu. Dobrze obrazuje to poniższy wykres:

Źródło: Opracowano na podstawie PAIZ z roku 2000

Głównym czynnikiem przyciągającym kapitał zagraniczny w formie bezpośrednich inwestycji gospodarczych jest wysoka stopa wzrostu gospodarczego. Z kolei wzrost gospodarczy jest pozytywnie skorelowany z postępami w prywatyzacji. Prywatyzacja bowiem z założenia wiąże się z bardziej efektywnym gospodarowaniem czynnikami produkcji, a tym samym przyśpieszeniem postępu technicznego, wzrostem wydajności pracy i obniżką kosztów. Tym samym napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych warunkujący sprawność przemian własnościowych i strukturalnych i przyczyniający się do rozwoju gospodarczego staje się procesem samonapędzającym, co przejawia się coraz wyższą jego dynamiką.
Ważnymi czynnikami są również konkretne zachęty finansowe oraz zapewnienie stabilnych dzisiaj spójnych przepisów prawnych.
W interesie polskim leży by kapitał zagraniczny ulokowany w kraju przyczyniał się do stabilnego wzrostu gospodarczego i rozwoju kraju oraz wspomagał ewolucję państwa w kierunku dojrzałej gospodarki rynkowej. Istotne jest więc by podjęte w Polsce inwestycje zagraniczne nie miały charakteru spekulacyjnego, a przeciwnie przez trwałe zakorzenienie w gospodarce i kooperację z podmiotami krajowymi przyczyniały się do budowy konkurencyjnych struktur rynkowych włączonych w gospodarkę światową.
Ważnymi czynnikami wpływającymi na napływ kapitału do Polski jest: bliska perspektywa członkostwa w UE, obecność wysoko kwalifikowanych kadr, tania i liczna siła robocza, nie ma problemów z zakupem ziemi pod inwestycje, ale dodatkowo jest ona tania, ograniczona biurokracja, doskonała jakość infrastruktury oraz korzystne warunki oferowane inwestorom i występujące ustawodastwo.
Napływ kapitału do Polski jest również spowodowany tym, że kraje Europy środkowej i Wschodniej stały się atrakcyjne ze względu na: wzrost stabilności politycznej, duża sprzedaż aktywów państwowych oraz odczuwalna przez zagraniczne koncerny presja na obniżkę kosztów. Zaś czynnikiem zewnętrznym był kryzys w Rosji i krajów najbardziej z nią gospodarczo związanych. Większość inwestycji, które nie dotarły do tej części świata, zaabsorbowała Polska. Ponadto w Polsce zainwestowano część kapitału, który wycofany został z Rosji i innych krajów proradzieckich.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie PAIZ

Na koniec 2001 roku największym inwestorem w Polsce były firmy z Francji, które łącznie zainwestowały do tej pory 10,22 mld USD. Francuzi inwestowali w telekomunikację, handel, produkcję materiałów budowlanych oraz elektronikę.
Na drugim miejscu znalazły się firmy z USA, z łącznymi inwestycjami w wysokości 7,8 mld USD, a na trzecim - firmy z Niemiec z inwestycjami w wysokości 7,1 mld USD. Kolejne miejsca zajęli inwestorzy: z Holandii (4,6 mld USD), Włoch (3,5 mld USD), Wielkiej Brytanii (2,7 mld USD), konsorcja międzynarodowe (2,5 mld USD) oraz inwestorzy ze Szwecji (2,3 mld USD). Pierwszą dziesiątkę największych inwestorów zamyka Korea (1,6 mld USD) i Rosja (1,3 mld USD).

PAIZ podała, że w 2001 roku inwestorzy zagraniczni najwięcej zainwestowali w trzy sektory: w handel i naprawy 2,09 mld USD (29,3 proc. wartości inwestycji), 1,97 mld USD w działalność produkcyjną (27,6 proc.) oraz 1,91 mld USD w pośrednictwo finansowe (26,7 proc.). Łącznie na te sektory przypadło w 2001 roku 83,6 proc. wartości inwestycji zagranicznych ulokowanych w Polsce.

Najważniejszymi inwestorami zagranicznymi, według wartości skumulowanej zaangażowanego kapitału są firmy: France Telecom, Fiat, Daewoo, Citibank, RAO Kasprom,Viventi, Unitek Pan Europe Communication.
W Polsce kapitał zagraniczny zaczął się przemieszczać z działalności produkcyjnej do sektora usług, głównie pośrednictwa finansowego ( banki i ubezpieczenia) oraz handlu. Było efekt liberalizacji rynku usług w Polsce. Dzięki liberalizacji inwestorzy zagraniczni uzyskali dostęp do nowych obszarów polskiego rynku. Lecz kapitał zagraniczny w firmy pośrednictwa finansowego już się jednak kończą, ze względu na to, że większość banków została już sprywatyzowana.
Inwestorzy zagraniczni lokują kapitał głównie w dużych miastach gdzie rozwinięta jest odpowiednia infrastruktura tj. m.in. w: Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu.

2.CZYNNIKI ZNIECHĘCAJĄCE IWESTORÓW DO IWESTOWANIA W POLSCE, REGIONY O NAJNIŻSZEJ STOPIE INWESTYCJI

Tempo napływu inwestycji zagranicznym w ostatnim okresie uległo znacznemu pogorszeniu. Wpłynęło na to wiele czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Jest to zjawisko niekorzystne, gdyż prowadzi to do marginalizacji znacznej części kraju.
Do czynników zewnętrznych powodujących słabnące tępo napływu kapitału zagranicznego można zaliczyć: niepewność na rynkach światowych powiązane z atakiem terrorystycznym z 11 września 2001 na Stany Zjednoczone (World Trade Center) oraz pogarszające się warunki w Europie Zachodniej.
Natomiast do czynników wewnętrznych m.in. w Polsce widoczna jest nie najlepsza sytuacja gospodarcza; niepewność, co do realizacji zaplanowanych na ten rok wpływów z prywatyzacji (zaniechanie sprzedaży państwowych spółek) oraz realizacja dużych inwestycji w poprzednich latach.
W 2002 roku prawdopodobnie do Polski napłynie co najwyżej 6,5 mld USD. Tępo wzrostu spadło z 4% w 2000 r. Do ok.1% w latach 2001-2002 i jest obecnie jednym z najniższych w Europie .

Kapitał zagraniczny nie jest lokowany na terenach mało rozwiniętych gospodarczo, głównie o słabym zapleczu przemysłowym i infrastrukturalnym. W Polsce najmniej atrakcyjnym rejonem są tereny województw wschodnich.
Wiele samorządów deklaruje dobrą wolę, chce pozyskać inwestora, ale nie wykonuje podstawowej pracy polegającej na przygotowaniu odpowiedniego miejsca, planu zagospodarowania i infrastruktury gotowej na przyjęcie inwestorów.
Reprezentujący inwestorów menedżerowie twierdzą, że biznesmenom przeszkadza korupcja wśród polskich urzędników, nieczytelność reguł gospodarczych oraz zbyt duża liczba koncesji.


3. JAKIE WARUNKI NALEŻY SPEŁNIĆ BY OBCY KAPITAŁ
NAPŁYWAŁ DO POLSKI

Reprezentujący inwestorów menedżerowie z kilku krajów Europy twierdzą, że atrakcyjność Polski wzrasta ze względu na coraz większą stabilność gospodarczą, duży rynek oraz rosnącą siłę nabywczą ludności. To jednak wciąż za mało. W Polsce należy położyć nacisk na rozwój nowoczesnej infrastruktury transportowej, zwiększenie inwestycji na budowę autostrad. Konieczny jest również rozwój nowoczesnej telekomunikacji (likwidacja państwowych monopoli), zaplecza badawczo-rozwojowego.
Ważnym czynnikiem jest również promocja. Inwestorzy dużą wagę przywiązują do stabilnej polityki finansowej, wypłacalności państwa i siły banków. Nie bez znaczenia jest również przynależność do określonego regionu lub międzynarodowej organizacji gospodarczej.
Większy nacisk należy położyć na wzrost poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, w tym permanentnego dokształcania siły roboczej, konieczne ze względu na zmiany technologiczne.

WNIOSKI KOŃCOWE

Konkludując rozważania dotyczące napływu inwestycji zagranicznych do Polski, należy podkreślić, iż ich liczba powinna znacząco wzrosnąć po wstąpieniu naszego kraju do UE. Inwestycje mogą wzrosnąć do ok. 7-8 mld. USD rocznie.
Według PAIZ spadek napływu kapitału do Polski w latach 2001-2002 spowodowany był kryzysem gospodarczym w skali globalnej. Należy podkreślić, że rok 2003 pod tym względem zapowiada się podobnie. Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy, jak już wcześniej wspominałam, spowodowany jest niestabilnością na rynkach finansowych na skutek zamachu na WTC 11 IX 2001 r. Trudno przewidzieć jaki będzie długoterminowy wpływ ataków terrorystycznych na inwestycje. Nie ulega jednak wątpliwości, że po 11 IX 2001 r. świat się zmienił, a międzynarodowe koncerny zaczęły podchodzić do działalności na nowych rynkach z dużo większą ostrożnością niż dotychczas. Inwestorzy obawiając się przyszłych nieoczekiwanych wydarzeń płacą ogromne sumy na ubezpieczenie swojego personelu i majątku. Niestety – wszystko to dzieje się kosztem eksportu międzynarodowego i ogranicza ekspansję na nowe rynki.
Miejmy nadzieję, że mimo obecnego ujemnego bilansu napływu inwestycji do Polski, sytuacja ta w najbliższej przyszłości ulegnie poprawie. Rząd RP musi włożyć dużo wysiłku by nasz kraj osiągnął wyższy poziom atrakcyjności inwestycyjnej pod względem: infrastruktury transportowej, telekomunikacji, rozwiniętego zaplecza badawczo-rozwojowego, zapewnienia dostępu do nowoczesnych technologii. Po spełnieniu tych warunków, można będzie powiedzieć o sukcesie. Tymczasem – wystarczy się rozejrzeć dookoła.


BIBLIOGRAFIA
I. Michałków: „Geografia ekonomiczna – Świat i Polska” – Warszawa 2002 r.
I. Michałków: „ Aktualne problemy geografii ekonomicznej” – Warszawa 1998 r.
Tygodnik „Wprost”, Nr 877 – 19 IX 1999 r.
M. Król: „Miesięcznik gospodarczy Nowy Przemysł” – „Mocny handel zagraniczny”
Praca zbiorowa pod red. Z.Olesińskiego: „Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce” – Warszawa 1998 r.