Mocz.

Wytwarzanie moczu odbywa się przez filtrację krwi

Wytwarzanie moczu w nerkach odbywa się w dwóch zasadniczych fazach:
- filtracji, czyli przesączania krwi,
- czynnego i biernego zwrotnego wchłaniania (resorpcji) do krwi niektórych substancji z przesączu kłębkowego.

Filtracja krwi (przesączanie) jest procesem biernym, przebiegającym bez nakładu energii. Odbywa się między ścianami naczyń włosowatych kłębuszka a ścianą torebki Bowmana. Porowaty śródbłonek ścian naczyń włosowatych, tworzących pętle kłębuszka jest przepuszczalny dla małych cząsteczek substancji rozpuszczonych w osoczu, np. glukozy, jonów. W czasie filtracji, m.in. pod wpływem ciśnienia krwi, z naczyń włosowatych do torebki Bowmana wypychany jest płyn wraz z rozpuszczonymi w nim substancjami. W ten sposób część osocza krwi zostaje przesączona do torebki Bowmana, tworząc przesącz kłębkowy, czyli mocz pierwotny, którego skład jest prawie identyczny z osoczem. Oprócz wody zawiera on glukozę, aminokwasy, mocznik, kwas moczowy, witaminy, jony nieorganiczne. Mogą się w nim znajdować również leki oraz szkodliwe substancje pobrane wraz z pokarmem. Nie zostają przefiltrowane składniki komórkowe krwi i duże cząsteczki białek. Oznacza to, że mocz pierwotny oprócz produktów zbędnych zawiera także substancje, których pozbycie się byłoby niekorzystne dla organizmu, np. aminokwasy, glukozę i niektóre jony nieorganiczne..

W ciągu doby obie nerki filtrują ok. 175 l moczu pierwotnego, a w tym samym cza¬sie organizm ludzki wydala ok. 1,5 l moczu. Wynika z tego, że ok. 173 l z powrotem są wchłonięte do krwi w kanalikach nefronów podczas drugiej fazy wytwarzania moczu. Najpierw w górnej części kanalików z moczu pierwotnego z powrotem są pobierane do krwi ważne dla organizmu substancje, jak glukoza, aminokwasy i niektóre jony, np. sodu, a zbędne są zagęszczane, ponieważ jednocześnie następuje wchłanianie wody do krwi. Resorpcja glukozy i aminokwasów odbywa się z udziałem ATP, natomiast woda jest wchłaniana biernie. W kanalikach przesącz kłębkowy stopniowo zmienia swój skład, traci wodę i staje się coraz bardziej stężony. W końcowych odcinkach kanalików nefronu oprócz zwrotnego wchłaniania wody do krwi odbywa się wymiana jonów, np. sodu, na inne. Wchłanianie wody zachodzi również w kanalikach zbiorczych. Na resorpcję wody w końcowych odcinkach kanalików nefronów i kanalików zbiorczych ma wpływ hormon wazopresyna, wydzielany do krwi przez przysadkę mózgową. Wazopresyna reguluje zwrotne pobieranie wody z kanalików do krwi i zmniejsza ilość wydalanego moczu. Jeżeli wazopresyna nie jest wydzielana do krwi, np. gdy organizm jest mocno nawodniony, maleje zwrotne wchłanianie wody do krwi i zwiększa się ilość wody wydalanej z moczem. Mocz jest wytwarzany w nerkach ciągle. Po przejściu przez kanaliki nefronów przesącz kłębkowy staje się moczem ostatecznym, oprócz wody zawiera dużą ilość mocznika, niewielką ilość kwasu moczowego oraz soli. Kanaliki zbiorcze zbierają mocz z wielu nefronów i przekazują do miedniczki nerkowej, skąd przewodami moczowymi spływa on do pęcherza moczowego i w miarę gromadzenia rozciąga go. U małych dzieci rozluźnienie mięśnia zwieracza pęcherza sprawia, że wydalanie moczu następuje automatycznie, natomiast u dorosłych zwieracz znajduje się pod kontrolą świadomości.