Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

NR.1
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne(nerwica natręctw, zespół anankastyczny, ZOK; ang. obsessive-compulsive disorder, OCD) – zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych charakteryzujące się występowaniem u chorego natrętnych (obsesyjnych) myśli oraz zachowań przymusowych (kompulsyjnych). W ICD-10 zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne klasyfikuje się jako F42; oznaczenie jako F42.0 oznacza ZOK z przewagą myśli obsesyjnych, a F42.1 z przewagą czynności natrętnych (rytuałów).
Osoby z tym zaburzeniem mają często słabszą pamięć wzrokową. W przeciwieństwie do innych zaburzeń nerwicowych, źródłem lęku często jest pojawianie się objawów, które nie są metodą jego redukcji, lecz źródłem. W ZOK mogą wystąpić niektóre zaburzenia myślenia (np. perseweracja).
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne lub jego objawy często występują ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera (pewne objawy przypominające ZOK zostały umieszczone w kryteriach diagnostycznych).
Rozpoznanie nerwicy natręctw należy preferować w przypadku, gdy objawy zaburzenia powstają lub utrzymują się poza epizodem depresyjnym; natrętne czynności i myśli są sprzeczne z cechami osobowości, tzn. egodystoniczne; jeśli objawy te stanowią cechy i zachowanie będące integralną częścią osobowości pacjenta, tzn. są egosyntoniczne, to rozpoznać należy osobowość anankastyczną.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne opisano po raz pierwszy w 1838 r. Wyniki badania populacyjnego wykazały, że rozpowszechnienie tej nerwicy w ciągu życia wynosi 2,5%; występuje nieznacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. ⅔ dorosłych z tym zaburzeniem miało pierwsze symptomy choroby przed 15 rokiem życia.
Obsesje
Obsesjami nazywa się występowaniem u chorego irracjonalnych myśli, które pojawiają się w świadomości automatycznie i powodują u pacjenta cierpienie oraz chęć uwolnienia się od nich. Myśli najczęściej dotyczą przemocy, religii czy seksualności jak również dążeniem do porządku (czystości) i symetrii (układaniu przedmiotów w symetryczny sposób). Innymi często pojawiającymi się myślami są te odnoszące się do zdrowia i obaw przez zakażaniem się jakąś chorobą.
• U osoby, u której występują myśli obsesyjne, po zobaczeniu jakiegoś człowieka na ulicy w psychice pojawiają się myśli dotyczące skrzywdzenia (np. pobicia) go.
• U człowieka cierpiącego na obsesje, po zobaczeniu noża (lub innego ostrego przedmiotu) występują myśli (obrazy) przedstawiające skrzywdzenie tym nożem jakiejś osoby (np. tej która się blisko niego znajduje).
• Osoba cierpiąca na ZOK po dotknięciu każdego przedmiotu dokładnie myje ręce w obawie przez zakażeniem..
Kompulsje
Kompulsje (inaczej rytuały) do czynności, które chory wykonuje w celu zapobiegnięcia jakiemuś wydarzeniu, które miałoby się dokonać, jeśli dana czynność nie zostanie wykonananp.
Matka doświadczająca kompulsji dotyka określoną ilość razy jakiś przedmiot w celu uchronienia swojego dziecka przed wypadkiem. Jeżeli nie wykona tej czynności pojawią się u niej lęki, że jej dziecko może zginąć. Lęk jest tak silny, że wykonuje ona tę określoną czynność.
Osoby doświadczające obsesji i kompulsji zdają sobie sprawę z irracjonalność swoich myśli i zachowań (co różni obsesje i kompulsje od urojeń) jednak z powodu lęku są one zmuszone do wykonywania określonych czynności.
Psychoanaliza
W koncepcji psychoanalitycznej zaburzenie to łączone jest z fiksacją edypalną lub masochistyczną. Powtarzanie pewnych czynności jest początkowo obroną psychiki przed lękiem, następnie przeradza się w czynność przymusową.

Behawioryzm
Teoria uczenia się zakłada, że obsesje i kompulsje są próbą obniżenia poziomu lęku, a sposób neutralizacji lęku, jako skuteczny, ulega utrwaleniu. Zwrócono uwagę na specyficzne cechy wczesnodziecięcego przywiązania dzieci (typ lękowo-unikający), które jako dorośli cierpią na ZOK. Określone zachowania, polegające na dużej kontroli i emocje rodziców ujawniane podczas procesu wychowywania powodują, że dziecko dąży do wyzbycia się własnych emocji, fantazji i impulsów a polega przede wszystkim na intelekcie i kontroli. (zobacz: siatka uczuć zastępczych)

Psychologia poznawcza
Zgodnie z charakterystyką schematów poznawczych, osoby z ZOK cechuje dążenie do bycia kompetentną, osiągającą sukces, by unikać dezaprobaty własnej i otoczenia oraz podnosić zaniżone poczucie własnej wartości. Nieuniknione błędy i niepowodzenia w osiąganiu ideałów prowadzą do samokarania i potępienia. Objawy rytuał-obsesja dają złudzenie zapobiegania niekorzystnym wydarzeniom.

Teorie psychiatryczne
Według badań przyczynami zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego mogą być nieprawidłowości w funkcjonowaniu niektórych obszarów mózgu, a przede wszystkim: płata czołowego, przedniej części zakrętu obręczy oraz jąder podkorowych.

Jest prawdopodobne, że zaburzenie bywa dziedziczone. W najbardziej skrajnych przypadkach leczy się je operacyjnie.

Leczenie
Stosuje się zwykle leki przeciwdepresyjne, zwłaszcza SSRI lub klomipraminę oraz neuroleptyki i benzodiazepiny
Źródła
1. World Health Organization: Neurotic, stress-related and somatoform disorders .
2. Marta Przybyło-Partyka, Małgorzata Kalinowska, Małgorzata Leszczyk-Baranowska: Zaburzenieobsesyjno-kompulsyjne - pytanie o genezę 2005.
3. Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J, red. Psychiatria. Tom 2. Wrocław: Wyd Med Urban & Partner; 2002: 454–-465.
Ps. Bardzo często w literaturze występuje błędnie określenie kompulsywne zamiast kompulsyjne.
NR.2
Rodzaje obsesji
Obsesja wątpliwości np. Ciągłe analizowanie wykonanych czynności prowadzące do kompulsyjnego sprawdzania
Obsesje hipochondrycznie tzn. myśli wyrażające lęk przed chorobą lub śmiercią
Obsesje seksualne, czyli myśli i wyobrażenia o treści erotycznej
Poruszanie się, czyli przymus chodzenia wyznaczoną trasą
Przyczyny choroby
Teoria biologiczna
Gdy leki przynosiły efekty pacjentom z zespołem natręctw specjaliści zainteresowali rolą niektórych neurochromów neurochromów etiologi tego zaburzenia.badania dowiodły że objawom ZOK towarzyszą dysfunkcje neuroprzekźnicstwa neuroprzekźnicstwa obrębie ukł. Serotoninergicznego
Teoria neurologiczna
ZOK może się pojawić w następstwie urazów mózgu
Teoria psychologiczna
Psychodynamiczny nurt psychologi traktuje obsesje jako obronę przed myślami i pragnieniami , które kłucą się z zasadami i grożą wtargnięciem do świadomości.Obrona polega na przeniesieniu nieporządanej myśli na inną łatwiejszą do zniesienia
Źródła:
,,Psychoterapia” L.Grzesiuk
,,Poradnik dla chorych na zespół natręctw”