Rząd emigracyjny

RZĄD TYMCZASOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ NA EMIGRACJI 1944–45, był to dobrze funkcjonujący organ władzy wykonawczej (przemianowany PKWN Polski Komitet Wojskowo Mundurowy); premier E. Osóbka-Morawski; uznawany przez ZSRR, bliski znajomy i powiernik Stalina, sprzeciw W. Brytanii i USA; działał do utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.Był to swego rodzaju rząd na uchodctwie. Cechy przemawiajace, ze było on „rzadem na emigracji”:
1) czasami miescil się pzoa granicami panstwa,
2) miał premiera,
3) ciagla zmiany posad politycnych, m.in. premiera, prezydenta, ministrow,
4) dzialal poza granicami panstwa,
5) reprezontowal ponastwo an arenie politycznej

Głównym autem działanaia rząu była rewolucja pażdziernikowa : REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA 1917 w Rosji
REWOLUCJA PAŹDZIERNIKOWA 1917 w Rosji przewrót wojsk.-polit., dokonany w Piotrogrodzie i częściowo Moskwie 6–7 XI (24–25 X starego stylu, stąd nazwa) przez bolszewików kierowanych przez W. Lenina; bolszewicy sięgnęli po władzę w okresie narastającego w Rosji kryzysu (zwł. klęski woj., trudności aprowizacyjne), za który obwiniano Rząd Tymczasowy; mając do dyspozycji w Piotrogrodzie oddziały Czerwonej Gwardii oraz część zrewoltowanej floty bałtyckiej bolszewicy stanowili jedyną liczącą się w mieście siłę militarną; do rana 7 XI opanowali najważniejsze strategiczne punkty Piotrogrodu (m.in. mosty na Newie, dworce kol., bank centr., pocztę i telegraf); w wyniku przewrotu aresztowali w Pałacu Zimowym Rząd Tymczasowy i oficjalnie proklamowali władzę sowietów; pozaparlamentarne zdobycie władzy przez bolszewików zostało wówczas przez niemal wszystkie partie polit. określone mianem rewolty; w historiografii sow. wydarzenia r.p. służące za jeden z podstawowych instrumentów legitymizacji władzy, były konsekwentnie przeinaczane; w szczególności całkowicie bezkrwawe wzięcie do niewoli członków rządu przedstawiano jako tzw. szturm na Pałac Zimowy. Wysunięte przez Lenina w odezwie Do obywateli Rosji 4 hasła przewrotu obejmowały zawarcie natychmiastowego pokoju bez aneksji i kontrybucji, niezwłoczne przeprowadzenie ogólnonar. reformy rolnej bez wykupu, powołanie rządu robotn.-chłopskiego (Rady Komisarzy Lud.) oraz wprowadzenie instytucji tzw. robotn. kontroli nad produkcją; legalizacją tych haseł było uchwalenie 7–8 XI przez zbolszewizowany II Ogólnoros. Zjazd Delegatów Robotn. i Żołnierskich Dekretu o Pokoju oraz Dekretu o Ziemi; na zjeździe utworzono również Radę Komisarzy Lud. i wybrano Ogólnoros. Centr. Kom. Wykonawczy (WCIK), będący najwyższą władzą w państwie. Po zdobyciu władzy bolszewicy, deklarując zerwanie ze „starym porządkiem”, w krótkim czasie dokonali ogromnych przeobrażeń; wypowiedzieli przedrewol. umowy międzynar.; zakazali działalności wszystkich, poza własną i sprzymierzonych z nimi lewicowych eserowców, partii polit. oraz wydawania gazet opozycyjnych; zlikwidowali przedrewol. instytucje sądowe, tworząc jednocześnie, obok tzw. sądów lud., rozbudowaną strukturę trybunałów rewol., orzekających w sprawach o przestępstwa polit. oraz powołali policję polit. (Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem) o nieograniczonych i prawnie niesprecyzowanych kompetencjach; rozpoczęli także nacjonalizację nieroln. działów gospodarki. Uznania władzy bolszewików odmówiła konstytuanta, do której wybory zarządził jeszcze Rząd Tymczasowy (odbyły się już po wybuchu r.p.), toteż następnego dnia po zebraniu się (18 I 1918) została przez nich rozwiązana; przeciwko rządom bolszewików zaczął narastać opór społeczeństwa, stopniowo przekształcając się w wojnę domową w Rosji 1917–22; bolszewicy odpowiedzieli terrorem stosując rozstrzeliwanie na miejscu przeciwników władzy sow. i wprowadzając zbiorową odpowiedzialność klas posiadających m.in. przez instytucję zakładników. V Zjazd Rad (VII 1918) uchwalił konstytucję Ros.FSRR, która sankcjonowała dotychczasową działalność ustawodawczą bolszewików; największe kompetencje konstytucja przyznawała władzy wykonawczej (Radzie Komisarzy Lud.); wszystkich niepracujących bądź zatrudniających pracowników najemnych pozbawiała praw polit.; system polit.-gosp. zaprowadzony przez bolszewików od r.p. do końca wojny domowej określa się mianem komunizmu wojennego.
M. HELLER, A. NIEKRICZ Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t. 1, Londyn 1985; R. PIPES Rewolucja rosyjska, Warszawa 1994. ADAM BOSIACKI