Sapard

SAPARD
PRZEDAKCESYJNY INSTRUMENT POLITYKI STRUKTURALNEJ SUPPORT FOR PRE-ACCESSION MEASURES FOR AGRICULTURE AND RURAL DEVELOPMENT

SAPARD jest programem pomocy finansowej dla krajów starających się o członkostwo w Unii Europejskiej (jest skierowany do 10 krajów Europy Środkowej - Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Węgry, Rumunia, Słowacja i Słowenia). Jego założeniem jest przeznaczanie, przez Komisję Europejską, 500 mln € rocznie na wspieranie działań, mających na celu poprawę sytuacji w rolnictwie w krajach kandydujących. SAPARD to wieloletni program obejmujący okres 2000-2006. Wysokość środków przyznawanych krajom objętym programem zależy od kryteriów przyjętych przez Komisję Europejską, m. in. od liczby ludności rolniczej, powierzchni użytków rolnych, produktu krajowego brutto w przeliczeniu na mieszkańca, specyfiki sytuacji terytorialnej. Program jest programem odnawialnym i w następnych latach na te same cele zostanie przeznaczona kolejna suma pieniędzy. Podstawowe kierunki działań w ramach programu SAPARD to:
- Inwestycje w gospodarstwach rolnych (15% całości środków) - podniesienie jakości produkcji mleka do standardów UE, modernizacja gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierząt rzeźnych, dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów w zakresie ochrony środowiska.
- Rozwój i poprawa infrastruktury wiejskiej (45% całości środków) - sieci wodociągowe, uzdatnianie wody (podniesienie jakości do norm istniejących w przetwórstwie), kanalizacja i oczyszczalnie ścieków, gospodarka odpadami stałymi, źródła energii, drogi lokalne, infrastruktura telekomunikacyjna.
- Poprawa przetwórstwa produktów rolnych i rybołówstwa (35% całości środków) - poprawa jakości produktów (mlecznych, mięsnych, rybnych, owocowych i warzywnych), dostosowanie zakładów przetwórczych (mleka, mięsa, ryb, owoców i warzyw), zwiększenie efektywności funkcjonowania grup producentów i ich związków (sektor mleka, mięsa, ryb, owoców i warzyw).
- Zróżnicowanie działalności gospodarczej, które zapewni mieszkańcom alternatywne źródła dochodu (5% całości środków) - granty na inwestycje w zakresie działalności gospodarczej poza tradycyjnym rolnictwem, granty na małą infrastrukturę turystyczną, wspieranie działań promocyjnych i marketingowych w zakresie działalności poza tradycyjnym rolnictwem (beneficjentami będą mogły zostać organizacje pozarządowe oraz samorządy), projekty pilotażowe w zakresie zalesiania i ochrony środowiska w rolnictwie.

Program SAPARD jest jednym z trzech programów przedakcesyjnych (obok ISPA i Phare) mających wesprzeć kraje Europy Środkowej w procesie integracji z UE. Program SAPARD jest programem celowym i jest w całości skierowany na rozwój wsi i rolnictwa. W 2001 roku Unia Europejska przekaże dziesięciu krajom kandydującym pierwsze fundusze w ramach Programu SAPARD.
25 stycznia 2001 r. została podpisana w Brukseli Wieloletnia Umowa Finansowa między Polską a UE w sprawie finansowania programu SAPARD. Jest to kolejny krok, po zaaprobowaniu przez Komisję Europejską polskiego Programu Operacyjnego SAPARD, do przekazania środków finansowych na inwestycje w ramach programu.
Program SAPARD miał się rozpocząć na początku 2000 r. Minął już ponad rok od tej daty i żaden z krajów kandydujących nie otrzymał jeszcze żadnych środków finansowych. Opóźnienie w rozpoczęciu programu SAPARD spowodowane jest z jednej strony opóźnieniami w zatwierdzaniu aktów prawnych przez instytucje UE. Przyczyną są również wysokie wymagania stawiane krajom kandydującym przez Komisję Europejską. Program SAPARD ma być wdrażany w oparciu o zasady stosowane w Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji w Rolnictwie, co wiąże się z niezwykle skomplikowanymi procedurami wdrożeniowymi. Rozwiązania zaproponowane krajom kandydującym są na tyle nowatorskie, że nie można w pełni skorzystać z doświadczeń krajów członkowskich, ponieważ kraje te wdrażały swoje programy na odmiennych zasadach, niż to ma miejsce w przypadku programu SAPARD.
Duże uprawnienia, jakie będą miały kraje kandydujące we wdrażaniu programu SAPARD, zdecydowały o bardzo wysokich wymaganiach postawionych przez Komisję Europejską instytucjom odpowiedzialnym za wdrażanie i płatności. To przyczyniło się do tego, że do tej pory żadna z instytucji w krajach, mających wdrażać SAPARD, nie otrzymała tzw. akredytacji, czyli zaakceptowania wszystkich procedur związanych z wdrażaniem i płatnościami w ramach programu. A jest to jednym z czterech podstawowych warunków rozpoczęcia wdrażania programu oraz przekazania pierwszej puli środków finansowych z Unii Europejskiej.
Strona polska już w końcu 1999 roku złożyła w Komisji Europejskiej swoją propozycję wykorzystania funduszy w ramach programu SAPARD. Propozycja ta została określona w programie operacyjnym, który po wielu konsultacjach i negocjacjach ze służbami Komisji Europejskiej, został zaakceptowany i przyjęty przez Komisję Europejską w dniu 18 października 2000 r.
Polska będzie co roku otrzymywać 171,6 mln €, co stanowi około 30% ogólnej puli programu SAPARD. Połowa z tych środków zostanie przeznaczone na dostosowywanie polskiego sektora żywnościowego do wymogów UE, szczególnie poprzez poprawę jego efektywności, podniesienie jakości i standardów zdrowotnych żywności oraz zmniejszenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko naturalne. Pozostałe 50% ma być wykorzystane w celu rozwiązywania najważniejszych problemów polskiej wsi, w tym na zmniejszanie bezrobocia jawnego i ukrytego. Program SAPARD ma także za zadanie przygotować polskie instytucje rządowe i samorządowe do wykorzystania przyszłych, znacznie większych funduszy przekazywanych na rozwój obszarów wiejskich w ramach Polityki Strukturalnej UE.
W oparciu o Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa i Spójną Polityka Strukturalną Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa oraz w wyniku szeroko zakrojonych konsultacji, wybrano siedem działań, które będą realizowane w Polsce w ramach programu SAPARD. Są to:
- poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybnych;
- inwestycje w gospodarstwach rolnych;
- rozwój i doskonalenie infrastruktury na obszarach wiejskich;
- rozwój i różnicowanie działalności gospodarczej w celu tworzenia nowych miejsc pracy i źródeł dochodu;
- programy pilotażowe - zalesieniowe i rolno środowiskowe;
- szkolenia;
- pomoc techniczna;
Akty prawne UE, określające zasady wprowadzania w życie programu SAPARD, wskazują na jedną instytucję, w każdym z krajów kandydujących do członkostwa, odpowiedzialną za funkcję wdrożeniową i funkcję płatniczą. Instytucja ta została określona w przepisach Unii Europejskiej jako "Agencja SAPARD". Do pełnienia tej funkcji w Polsce została wyznaczona Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), która od strony merytorycznej nadzorowana jest przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast od strony finansowej przez Ministerstwo Finansów.

Rozpoczęcie Programu SAPARD, co wiąże się z przekazaniem przez Komisję Europejską funduszy, nastąpi dopiero po spełnieniu przez stronę polską czterech warunków. Podstawą realizacji programu w każdym kraju jest przygotowany przez władze i zatwierdzony przez Komisję Europejską dokument zwany Programem Operacyjnym. Przygotowanie i negocjacje polskiego Programu Operacyjnego trwało 1,5 roku. Komitet doradczy Komisji Europejskiej jednogłośnie pozytywnie zaopiniował polski Program Operacyjny, jako jedną z pierwszych propozycji złożonych przez kraje kandydujące do członkostwa. Następnie Komisja Europejska decyzją z dnia 18 października 2000 r. zatwierdziła przedstawiony jej Program Operacyjny SAPARD dla Polski. Drugim warunkiem jest podpisanie wieloletniej umowy finansowej, którą Polska podpisala 25 stycznia 2001 roku. Kolejnym krokiem jest podpisanie rocznej umowy finansowej obejmującej alokację na rok 2000, które miało miejsce 29 marca 2001 roku. Na koniec potrzebna jest akredytacja Agencji SAPARD, która spodziewana jest na przełomie X/XI 2001 r.