Socjologia

1. Warunki powstawania socjologii.

Korzeni socjologii należy szukać w wydarzeniach mających miejsce w XVIII wieku na które złożyły się m.in.:
- dziedzictwo oświecenia
- rewolucja francuska
- zmiany wewn dawnych monarchii i tworzenie się nowych państw /Arystoteles – człowiek jest istotą
- migracje i przemieszczanie ludności spowodowane odkryciami nowych lądów
- rozwój miast, zagęszczenie jednostek, urbanizacja, kumulacja jednostek
ARYSTOTELES – człowiek jest istotą społeczną
REWOLUCJA FRANCUSKA – równość, wolność, braterstwo
Socjologia jest jedną z gałęzi nauk społecznych, które badają naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty
Antropologia – ma dwie główne gałęzie;
Antropologia fizyczna – zajmuje się istotami ludzkimi jako organizmami biologicznymi, badając nasze korzenie biologiczne, nasze związki z innymi gatunkami a także biologiczne zróżnicowanie pomiędzy nami
Antropologia kulturowa – zajmowała się kiedyś naturą i ewolucją społeczeństw nie znających pisma, ostatnio antropolodzy skierowali zainteresowania również na współczesne społeczeństwa przemysłowe, szczególnie na kulturę i strukturę społeczną małych zbiorowości i grup sąsiedzkich

Czynniki, które wspierały powstanie socjologii:
1. Masowe przemieszczanie się ludności ze wsi do miasta.
2. Wstrząsy polityczne i rewolucyjne.
3. Wzrost wydajności ekonomicznej( w wielu gałęziach gospodarki np. maszyny parowe)
4. Rozwój państw (imperium Rosyjskie i Brytyjskie)
5. Rozwój nowych systemów politycznych a zwłaszcza demokracji ( Marks, Weber, Dulkhein)

Pozytywizm – 1)świat składa się ze zjawisk, które są przyczynowo powiązane(bezrobocie - >
bieda)
2)niektóre zjawiska istnieją niezależnie od tego, czy mamy świadomość ich istnienia.
3) możemy dowieść istnienia zjawisk na drodze poznania empirycznego.
Antypozytywizm – aby zbadać rzeczywistość społeczną należy sięgnąć do wewnętrznych stanów jednostek.

2. Geneza nauki socjologia.

Socjologia tworzy teorie wyjaśniające życie społeczne, teorie ogólną są próbą wszechstronnego wyjaśnianie rzeczywistości
Geneza socjologii 1837/1838 nazwa socjologia zostaje po raz pierwszy użyta przez Augusta Comte a w jednym z tomów jego dzieła Kurs filozofii pozytywnej
Geneza nazwy łacińska grecka hybryda socios – logos socios – mnogość jednostek logos – mądrość, socjologia jako królowa nauk
August Comte twórca socjologii, w 1838 roku ukuł ten termin w celu określenia szczególnej metody badania społeczeństwa , chciał wykorzystać nową naukę do naprawy schorzeń społecznych, cel ten stał się jego obsesją, a jego pracy towarzyszyło religijne uniesienie, Comte skoncentrował się na dwóch konkretnych aspektach życia społecznego; porządku i stabilizacji które nazywał statystyką społeczną oraz na zmianach społecznych określanych mianem dynamiki społecznej, według Comte czynniki te zespalają społeczeństwo i stają się motorem zmian. Uważał że głównym czynnikiem sprzyjającym stabilizacji jest wspólnota przekonań wszystkich członków społeczeństwa, zmianę społeczeństwa widział jako proces ewolucyjny dzięki któremu społeczeństwo osiąga coraz wyższe stadia rozwoju.
III głowne zasady uprawniania socjologii wg Augustyna Comte
Badać fakty i tylko fakty
Szukać związków pomiędzy faktami
Ustalać prawa

3. Definicja socjologii

Jest to nauka społeczna której celem jest badania i opisywanie w różnych społeczeństw i grup ludzkich, do podstawowych przedmiotów analiz socjologicznych należą m.in. procesy i zjawiska zachodzące w obrębie rzeczywis. społ. Wszelkie przejawy i formy życia społecznego, struktury społecznej, zbiorowości, układy interakcji społecznych traktowanych jako czynnik konstytuujący i podtrzymujący istnienie grup społecznych

4. Instytucjonalizacja socjologii

najszybciej najszybciej USA lata 70 te XIX w pierwsze wyklady
Pierwsza katedra w socjologii uniwersytet Chicago 1892 rok
Polska XX lecie międzywojenne
Anglia po II wojnie światowej
Warszawa 1919 - 1920 pierwsza katedra socjologii wydział prawa i nauk politycznych Leon Petrażycki
Poznań wydział nauk humanistycznych, prof. Florian Zmaniecki ‘’ chłop polski
‘’ 1930 powstało pierwsze stowarzyszenie branżowe socjologów Polskie Towarzystwo Socjologów , pierwsze czasopismo naukowe ‘’Przegląd socjologiczny’’

5. Wiedza potoczna a wiedza naukowa

wiedza potoczna – przysłowia ‘’ kruk krukowi oka nie wykole’’ jednostki które przynależą do pewnej grupy o wysokim solidaryzmie nie zrobią sobie nawzajem krzywdy
wiedza potoczna charakteryzuje się:
- wartościowaniem / bezpośrednio uczestniczyliśmy uczestniczyliśmy w zdobywaniu wiedzy/
- potoczne postrzeganie świata charakteryzuje się budowaniem dychotomicznych podziałów / podziały czarno - białe/
- wiedza ta charakteryzuje się pochopnością uogólnień np. ta dzisiejsza młodzież....

wiedzę potoczną kształtują stereotypy, stereotypy – jest to stypologizowana sprawdzona od pewnych typów przyjęta od innych wiedza mająca charakter generalizujący i uproszczony, stereotypy są sztywne i odporne na zmiany bardzo trudno je obalić ponieważ są nacechowane emocjonalnie

6. Wiedza naukowa

Naukowe podejście do zjawisk społ. charakteryzuje się:
- niezadawalaniem się samym opisem i zmierzaniem do wyjaśniania za pomocą teorii
- uczonych czyli badaczy obowiązuje przestrzeganie reguł postępowania badawczego
- powstrzymywanie się od sadów wartościujących
cechy socjologii jako nauki:
- świat rzeczywisty istnieje niezależnie od naszej precepcji naszego świata
- w naturze panuje porządek, wydarzenia nie dzielą się przypadkowo, u podstawowych wydarzeń znajdują się pewne przyczyny
- wiedzą o świecie można zyskiwać poprzez systematyczną obserwację
- prawda naukowa przez badania empiryczne czyli badania które będą nam potwierdzały jak dane zjawisko wyglądało
- metoda naukowa ogranicza wpływy przekonań osobistych na proces badawczy
III głowne zasady uprawniania socjologii wg Augustyna Comte
Badać fakty i tylko fakty
Szukać związków pomiędzy faktami
Ustalać prawa

7. Mankamenty socjologii jako nauki

- brak precyzji wiedzy socjologicznej
- jednostki ludzkie sa zmienne zmiana zachowań w momencie kiedy jednostka wie że jest badana obserwowana stany zjednoczone lata 30 te efekt hawthorne
efekt hawthorne – kolejnym ograniczeniem metody eksperymentalnej jest fakt ze osoby które sa przedmiotami badań mają założenia co do natury badań i założenia te wpływają na ich zachowanie termin efekt hawthorne pochodzi od miejscowości hawtfoer w stanie New Jersey gdzie w latach 30 tych w jednej z fabryk badano wpływ zmieniających się warunków pracy/ np. lepsze oświetlenie, częstsze przerwy na kawę, różne sposoby nagradzania/ na wydajność. Badacze odkryli że wydajność zwiększa się wtedy gdy wprowadzają czynniki negatywne/ jak choćby zmniejszenie oświetlenia/ zdali sobie sprawę ze sam eksperyment a więc zwrócenie uwagi na robotników z fabryki sprawił ze grupa robotników stała się zwarta i silna i jej morale wzrosło. Wzrost wydajności był wynikiem tych pozytywnych przemian, efekt hawrhorne unaocznił badaczom wagę uwzględnienia świadomości osób badanych a szczególnie ich opinii na temat istoty badan w przygotowaniu projektu badawczego.
- jednostki ludzkie sa racjonalne M.WEBER szkoła zakadająca racjonalność, jednostka potrafi odnaleźć cel, wybiera cel najważniejszy i dobiera odpowiednią drogę
- wiedza o zachowaniu jednostek implikuje / wywołuje/zmianę w zachowaniu jednostek III PARADOKSY
I paradoks –autostrady, jest oparty na życiu społecznym
II paradoks – castingu, prof. Sitko
III paradoks – r.e.merton, dotyczący upadku banku
- powszechność wiedzy socjologicznej
- terminy naukowe z zakresu socjologii są często używane w j. codziennym w mowie potocznej
dewiant - osoba zachowująca się inaczej
- wiedza zdrowo rozsądkowa często nie koresponduje z wynikami badań empirycznymi
k.frieske - badania dot.przestępczości
II przykład to zawieranie małżeństw

8. A.Comte 1798 - 1857 ‘’mitologia zmarła wraz z rozwojem nauk’’

pierwszy socjolog idea: badania społeczne, pozytywista, krytyka metafizyki, oparcie nauk społecznych na naukach przyrodniczych, celowe badanie społeczeństw – inzynierja społeczna
ewolucjonista – społ. zmieniają się w sposób ewolucyjny przechodzenie społ. przez określone stadia rozwojowe , w każdym społ. Istnieją II elementy
I statyka /porządek i stabilizacja/ / np. rodzina/ coś co się nie zmienia
II dynamika /zmiany społeczne/ / zmiana, ruch/ pęd do przodu
‘’ Religia ludzkości’’ - nie koniecznie ma bóstwo ale ma zbiór zasad coś co daje normy zachowania jak mamy się zachować stabilizacji społeczeństwa sprzyja wspólnota przekonań jego członków
- twórca socjologii
- francuski filozof, myśliciel
- idea badania społeczne
- w 1838 roku ukuł ten termin w celu określenia szczególnej metody badania spoleczeństwa
- chciał wykorzystać nową naukę do naprawy schorzen społecznych
- cel stał się jego obsesją a pracy towarzyszyło religijne uniesienie
- koncentrował się na dwóch konkretnych aspektach życia społecznego: porządku i stabilizacji które nazwał statyką spoleczną oraz na zmianach społecznych określanych mianem dynamiki społecznej
- czynniki te zaspalają społeczeństwo i stają się motorem zmian
- uważał ze głównym czynnikiem sprzyjającym stabilizacji jest wspólnota przekonań wszystkich członków społeczeństwa
- zmianę społeczna widział jako proces ewolucyjny dzięki któremu społeczeństwo osiągało coraz wyższe stadia rozwoju

9. Spencer 1982 - 1903

angielski filozof i socjolog,
pozytywista ewolucjonista
prekuros organicyzmu
zakłada że organizm społeczny jest taki sam jak organizm biologiczny,
usiłował wyjaśnić porządek i zmiany społeczne przez porównanie społeczeństwa do żywego organizmu
darwinizm społeczny – przetrwają najlepiej przystosowani, ekonomia, polityka /podbijanie jednych panstw przez drugie/,
dzieli społeczeństwo na militarne /odizolowane od innych o jednolitym systemie kulturowym/,
społeczeństwo industrialne /społeczeństwo przemysłowe/ - dominuje kapitalizm , społeczeństwo zdecentralizowane, zapewnienie możliwości samorealizacji sa to społeczeństwa o charakterze merytokratycznym

10. K.Marks 1818 - 1883

socjolog działacz publicysta filozof
osoba działająca bardzo aktywnie,
w 1948 r opublikowanie manifestu komunistycznego,
wprowadził pojęcie klasy
klasa – posiadająca środki produkcji
klasa - nie posiadająca środków produkcji
kapitaliści – robotnicy
pomiędzy klasami dochodzi do konfliktów, konflikt zmienia klasy,
czynnik ekonomiczny – coś co dzieli i różnicuje
formacja – społeczeństwo owe formacje różnią się np. sposobem produkcji między sobą
baza – pewien sposób produkcji charakterystyczny dla określonych formacji, z bazy wyrasta nadbudowa np. religia, polityka
klasa dominując przenosi swoją pozycję na inne klasy i jest to polityka
- ulepszanie socjologii
- pojawia się termin formacja zamiast społeczeństwa
- społeczeństwa są różne w różnych okresach np. formacja burżuazyjna
- dychotomiczny podział na klasy, podział na II klasy
I POSIADAJĄCA
II NIE POSIADAJACA
- pomiędzy klasami panuje konflikt
- dzięki konfliktowi ma miejsce rozwój
- konflikt kreuje nowy typ społeczeństwa czyli formacji
- cel ulepszanie społeczeństwa
baza – pewien sposób prod. Charakterystyczny dla określonych formacji, z bazy wyrasta nadbudowa np. religia polityka

11. Emile Durkhen 1858 - 1917

- przedstawiciel socjologizmu, socjologizm zakładał ze człowiek tworzony jest przez społeczeństwo
- interesował się tym co scala społeczeństwo czyli problemami porządku społecznego
- fakty społeczne, fakty, wierzenia, chciał badać jako rzeczy
- postulat metodycznej niewiedzy, naukowiec badający społeczeństwo nie wchodzi we wnętrze społeczeństwa
- społ. konsolidują rytuały
- wprowadza podział na II typy solidarności
mechaniczna/ społ pierwotne oparte na podobieństwie/
organiczna / opiera się na różnicowaniu jednostek, różne jednostki wykonują różne role solidarność oparta na współpracy/
- badania nad samobójstwami

12. M.Weber 1864 - 1920

religioznawca, prawo, administracja ekonomiczna,
niemiecki socjolog, profesor uniwersytetów 1891 habilitacja „etyka protestancka i duch kapitalizmu’’ dzieło
twórca socjologii rozumiejącej, postulował uwolnienie socjologii od wartościowania oraz wyeliminowanie z procesu poznawczego
twórca pewnej metody badawczej opierającej się na stworzeniu typu idealnego – teoria biurokracji
odrzucał bipolarny układ struktury społecznej
podział struktury wg Webera: III kategorie
I kasy
II warstwy/ wyodrębnione dzięki prestiżowi/
III polityczny / wyst partii politycznych/

13. Kultura – jest to pewien charakterystyczny styl życia pewnego społeczeństwa

B.Szacka –defin. Kultury – to wszystko co jest stworzone prze człowieka co jest przez niego nabywane poprzez uczenie się i przekazywanie kolejnym pokoleniom na drodze informacji pozagenetycznej
- kultura to cecha społeczeństwa a nie jednostki

14. Kultura jako atrybut człowieka:

- obejmuje całość życia człowieka
- pojęcie kultury nie ma charakteru wartościującego
- kultura jest tworem zbiorowym nie zaś indywidualnym
- kultura narasta i przekształca się w czasie
składniki kultury:
- kultura niematerialna
- kultura materialna

15. Kultura materialna

Wytwory działalności człowieka każdy fizyczny przejaw życia stanowi ważną składową naszego zycia /modernizacja np. telefony, samochód, brak modernizacji, zanik/
- przekazywana kolejnym pokoleniom
- wszystkie dotykalne konkretne wytwory społeczeństwa
np. odkrycia archeologiczne,, obejmuje ona również obiekty taki jak telewizory, samoloty, stadiony
- każdy fizyczny przejaw życia ludzi jest części kultury materialnej

16. Kultura niematerialna

Są to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane z pokolenia na pokolenie są to ośrodki życia społecznego np. wiedza, wartości, normy
wiedza - wnioski pochodzące z doświadczenia empirycznego
wartości – dowolny przedmiot materialny lub idealny w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przypisują postawę szacunku , przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus / to coś co chcemy miec /
normy – to pewne reguły i przepisy to prawidła wg których żyje grupa, normy wyrastają z wartości, normy wiążą się z poczuciem powinności sa one obwarowane sankcjami
przykłady:
- wiedza wnioski pochodzące z doświadczenia
- wartości
- normy

17. Wartości

dowolny przedmiot materialny lub idealny w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku przypisują uważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągania odczuwają jako przymus/ to coś co chcemy/
- wartości to cel
- normy to droga do niego
- wiaża się z poczuciem powinności
- struktura norm społecznych:
zwyczajowe
obyczajowe
prawa
- wartości są abstrakcyjnymi pojęciami mówiącymi o tym co społeczeństwo uważa za dobre i słuszne i pożądane
- wartości stanowią kontekst w którym są ustanawiane i uzasadniane normy społeczne
- są podstawą działań społecznych i dlatego kształtują nasze wybory
- wartości nie musza być statyczne mogą się zmieniać wraz z upływem czasu np. wartości dotyczące miłości i malżeństwa

18. Normy i sankcje

Normy to pewne reguły i przepisy to prawidła wg których żyje grupa, normy wyrastają z wartości, normy wiążą się z poczuciem powinności są one obwarowane sankcjami,
sankcje:
KARY:
- o charakterze formalnym np. mandat
- o charakterze nie formalnym np. eliminowanie kogoś naszej grupy
NAGRODY
- formalne / order, nagroda pieniężna, pochwała dyplom/
- nieformalne np. gratyfikacje społeczne

19. Różnorodność kulturowa

- wewnątrz społeczeństwa/ funkcjonują różne kultury/
- pomiędzy społeczeństwem / różnice w kulturach różnych społeczeństw/
różnorodność obejmuje:
- sposoby budowania związków pomiędzy zw. Społeczeństw
- dotyczy różnic w kulturze materialnej np. siedziby, domy uczestników określonych kultur
kultura niematerialna różnice obejmujące normy i wartości a także wyrastające z nich prawa
- różnorodnośc kulturowa społeczeństw jest przykładem

20. Co wpływa na różnorodność kulturową społeczeństw?

Czynniki:
- społeczeństwa różnią się miedzy sobą wartościami i normami określającymi odpowiednie zachowania /Ruth Bennedict/
- historia danego społeczeństwa
- geografia
- klimat
- sytuacja społeczna
- ustrój polityczny
Ruth Bennedict – opracowuje podział kultur na II typy;
- KULTURA DIONIZYJSKA / aktywność ,emocje, osiąganie indywidualnych celów, kultura oparta na współzawodnictwie/
- KULTURA APOLIŃSKA /spokojna, rezerwa, dystans, trzeźwość oceny, umiarkowanie, kolektywizm / od jednostki ważniejsza jest wspólnota/

21. Subkultura

to inaczej podkultura sa to wzory zachowań występujące w niewielkich zbiorowościach, to grupy które mogą różnic się np. przynależnością do gr. Społecznej, pochodzeniem, pochodzeniem etnicznym, religią, stylem życia, celami oraz zainteresowaniami
mają wyraźną tożsamość i styl wyróżniający się także od szerszej całości – kultura dominująca
stosunek kultury dominującej od subkultury bywa zróżnicowany oraz zalezy od wielu czynnikow / skini, kibice/
- wzory subkultury nadają grupie wyraźną tożsamość i styl
- subkultury często posługują się odrębnym jezykiem
- np. subkultura narkotykowa

22. Kontrkultura

kultura która często kwestionuje całość norm i wartości kultury dominującej
kultura alternatywna często określa się ją tym mianem, kontrkultura i kultura dominująca pozostają w konflikcie
- wzorce kulturowe pewnej podgrupy sa nie tylko różne ale i przeciwne wzorcom reszty społeczeństwa
- np. hipissi którzy zanegowali fundalemtalne wartości społeczeństwa amerykańskiego takie jak indywidualizm, współzawodnictwo i materializm

23. Społeczeństwo

to zbiór ludzi o pewnej kulturze, wspólnym terytorium i wspólnej tożsamości w którym jednostek i będące częścią tego zbioru oddziaływają na siebie w społecznie ustrukturyzowanej sieci wzajemnych stosunków
- struktura społeczna jest trwałym układem relacji między elementami społeczeństwa
- struktura związków miedzyludzkich
- ośrodek ludzkiej egzystencji, życie społeczne jest życiem społeczeństwa
- ludzie o wspólnej kulturze
- wspólne terytorium wspólna kultura, wspólna tożsamość łączą wzajemnie ludzi
- IV typy różnych społeczeństw

24. Społeczeństwo myśliwsko - zbierackie

- polowanie i łowienie ryb za pomocą prostych narzędzi, wykonanych głównie z drewna i kamienia oraz szukanie zywności
- wędrowny tryb życia i przemieszczanie się na dużych obszarach z tego powodu gęstość zaludnienia w takich społ. jest mała
- gospodarka utrzymuje się na poziomie przetrwania
- członkowie tego społ konsumują wszystko co mają
- wegetacja
- pierwsze tworzące gar homo sapiens
- przetrwanie w sensie biologicznym
- społ zamknięte
- brak róznic społ, trzonem są zw rodzinne
- przywództwo nieformalne, podział pracy ze wgz na wiek i płeć / siła/
przywództwo o charakterze nieformalnym i opiera się ono na roli odgrywanej na polowaniu czy przy zbieraniu pożywienia

25. Społeczeństwo kopieniackie

- opiera się na uprawianiu roślin
- zaczęły stopniowo wypierać społ myśliwsko - zbierackie
- korzystały z technik ściecia i wypalania, polegająca na oczyszczaniu gruntu i spaleniu roślinności na popiół będących wspaniałym nawozem
- używano prostych narzędzi zwykłych patyków do kopania potem prymitywnych motyk
- skuteczniej zapewniało swoim członkom pożywienie i inne konieczne do życia dobra
- przemieszczające się na nowe terytoria z czasem pojawiają się wynalazki ułatwiające uprawianie ziemi – społ osiadłe
- pojawienie się nadwyżek żywn
- pojawiają się zróżnicowania społ
- pojawiają się wyspecjalizowane statusy społ – szaman, rzemieślnik
- instytucja związana z władzą – dziedziczona monarchia plemienna
- społ zdecydowanie większe
- tworzenie trwałych struktur materialnych domy, osady i wioski
- rozwój handlu między osadnikami

26. Społeczeństwo pasterskie

- pojawiają się na gorszych glebach
- udomowienie zwierząt
- prowadzą wędrowny tryb życia
- poszukiwanie nowych pastwisk
- posiadają nadwyżki żywności
różnice o charakterze społecznym
- wyspecjalizowane statusy
- przywódcy
- przywództwo twajace dłużej
- wiara we wszechmocne bóstwa

27. Społeczeństwo rolnicze

- posiada umiejętności spo. Zbierackiego, kopieniackiego i pasterskiego
- uprawia ziemie za pomoca pługa i zw. Pociągowych
- społ osiadłe
- społ budujące trwale siedziby ludzkie wioski i miasta
- zna metalowe narzędzie
- nawadnianie pól
- uprawa ziemi na masowa skale
- nadwyżki żywn
- opanowało przyrodę
- widoczne różnice społ
- wyspecjalizowane statusy społeczne
- osobne zawody, kupiec, karczmarz
- wymiana towarowa zastąpiona wymianą pieniężną
- różnice o charakterze klasowym
- różnice w zamożności
- rozwój miast pojawianie się miast
- instytucjonalizacja różnic społecznych
- elita społeczna
- dziedziczna monarchia despotyczna
- elity ekonomiczne stanowią chłopi
- posiadanie ziemi – główna wartośc

28. Społeczeństwo przemysłowe

- ojczyzna Europa, Anglia w Xix.
- rewolucja francuska
- rewolucja przemysłowa
- społ korzystajace ze złożonych nie napędzanych siła mięśni maszyn do produkcji dóbr materialnych
- mechanizacja produkcji
- wynalazki
- intensyfikacja produkcji/coraz więcej/
- widoczne nadwyżki dóbr
- wyspecjalizowane statusy
- pojawienie się hierarchii statusów
- ruchliwośc społeczna / wertykalna – góra - dół i horyzontalna – po poziomej płaszczyźnie/
- zmiana msc pracy
- praca ludzka
- praca ludzka z domu do fabryki
- umiejetność czytania i pisania na masowa skalę
- pojawienie się prasy
- obniżenie autorytetu religii / Marks – religia to opium dla ludzi/ i / Nietsche - 1844 - 1900 bój już umarł/
- pogłębianie się róznic stylu życia
- zwiększanie się podklasy ludzi biednych /wielkomiejska klasa ubogich/

29. Społeczeństwo postindustrialne

- społ po przemysłowe
- produkowanie informacji i suług
- przesunięcie ztrudnienia
- praca głównie w usługach i handlu
- unowoczesnienie prod komputeryzacja
- nowe technologie
społ, wiedzy, produkcja wiedzy
- rozwój wiedzy, nauki nowych technologii
- wysokoa ruchliwośc społeczna
- awans społeczny
- awans oparty na kryteriach merytoktarycznych / im bardziej jednostka się stara tym wyższą pozycję może osiągnąć/
- ruchliwość z przemieszcz się terytorialnie jednostek
- różnorodność wartości i stylów życia
- zmiany od tolerancji kultury /instytucje kulturalne/
- zm. Rodziny
- zm. Religii
- zm.polityki
- zm wewn instytucji/edukacja i nauka religia – rodzina/

30. Współczesne społeczeństwo polskie

- XX lecie międzywojenne
- PRL po 45 roku
- - struktura społeczna jest strukturą zacofaną o słabym potencjale modernizacyjnym
- kraj zdominowany przez chlopów i robotników, stanowią oni ponad 60% społ.
- wys zamieszkanie ludności na wsi ponad 70% społ
- polska wieś zacofana
- w dużych miastach mieszka 11% obywateli
=duże miasta przekraczają 100 tys obywateli
- robotnicy w Polsce to w większości robotnicy rolni oraz zatrudnieni w malych przeds. W malych zakładach
- robotnicy w przemyśle nieliczni
- drobnomieszczaństwo zróżnicowane
80% drobnomieszczaństwa żyjącego z handlu to ludność z pochodzenia żydowskiego
- małe znaczenie inteligencji

Twórcy socjologii

August comte 1787 - 1857
- twórca socjologii
- francuski filozof
- w 1838 roku ukuł ten termin w celu określenia szczególnej metody badania spoleczeństwa
- chciał wykorzystać nową naukę do naprawy schorzen społecznych
- cel stał się jego obsesją a pracy towarzyszyło religijne uniesienie
- koncentrował się na dwóch konkretnych aspektach życia społecznego: porządku i stabilizacji które nazwał statyką spoleczną oraz na zmianach społecznych określanych mianem dynamiki społecznej
- czynniki te zaspalają społeczeństwo i stają się motorem zmian
- uważał ze głównym czynnikiem sprzyjającym stabilizacji jest wspólnota przekonań wszystkich członków społeczeństwa
- zmianę społeczna widział jako proces ewolucyjny dzięki któremu społeczeństwo osiągało coraz wyższe stadia rozwoju

Herbert Spencer 1820 - 1903
- usiłował wyjaśnić porządek i zmiany społeczne przez porównanie społeczeństwa do żywego organizmu
- opisywał społeczeństwo jako system składający się ze współzależnych części
- wg niego socjologia odkrywa podstawowe struktury społeczne i bada jak ich funkcjonowanie wpływa na stabilizacje społeczeństwa
- ewolucjonistyczne pojęcie „przetrwania najlepiej przystosowanych” którym posługiwał się w badaniach nad zmianami społeczeństw
w myśl jego teorii określanej mianem darwinizmu społecznego w społeczeństwie uwolnionym od interwencji rządu nieprzystosowani musieliby zniknąć tylko najlepsi mieliby prawo do przetrwania i reprodukcji

Karol Marks 1818 - 1883
- filozof, rewolucjonista
- poświecił wiele lat życia szczegółowym badaniom historycznym nad naturą społeczeństwa
- interesował się badaniami struktur i procesów społecznych po to by ulepszyc społeczeństwo
- jego poglądy stały się fundamentem socjologicznej „szkoły konfliktu”
- uważał ze podstawowe „prawa” historii można odnaleźć odnaleźć strukturze ekonomicznej społeczeństwa
- wg niego społeczeństwo dzieli się na dwie klasy tych co mają srodki produkcji i tych co nie mają środków produkcji
- podział ten prowadzi do konfliktu klasowego
- ujmował historię swiata w kategoriach historii walki klas
- wg niego sprzeczności immanentnie w kapitalizmie wywołują kryzysy ekonomiczne które z kolei dają początek nowy strukturom społecznym – pogląd ten nazwany materializm dialektyczny, zaklada że nowo powstałe struktury będą doskonalsze od starszych bardziej represyjnych
- w konflikcie zła widział motor postępu

Emil Durkheim – 1858 - 1817
- interesował się szczególne tym co scala społeczeństwo czyli problemem porządku społecznego
- badał znaczenie funkcji różnych elementów życia społecznego dla zachowania spojności społeczeństwa
- podkreślał wagę wspólnoty przekonań i wartości oraz zbiorowych rytuałów
- uwazał że społeczeństwo zespala forma struktury społecznej
- łączenie przez podobieństwo – solidarność mechaniczna
- wzajemne wsparcie i współzaleznosci – solidarność organiczna
- przyczynił się do rozwoju metodologii socjologicznej
- twierdził ze socjologia musi badac fakty społeczne czyli siły istniejące poza jednostką i ograniczające jej zachowanie
- uważał że ludzie wkomponowywują owe ograniczające wpływy społeczne we własną tożsamość tym samym przekształcaja kontrolę społeczną w samokontrolę

Max weber 1864 - 1920
- niemiecki socjolog
- przyczynił się do rozwoju wiedzy jak i metodologii socjologicznej
- główna dziedzina badań to działania społeczne
- interesowały go wartości przekonania zamiary i postawy które kierują naszym zachowaniem
- do opisu tych czynników stworzył metodologię zwaną rozumienie lub wgląd
- postulował socjologię wolną od wartościowania
- domagał się wyeliminowania z procesu badawczego założeń wstępnych i uprzedzeń
- jego innowacją było stworzenie typu idealnego czyli takiej konstrukcji pojęcia dowolnego zjawiska któr uchwyci jego najistotniejsze elementy i z którym można by porównywac zjawiska świata rzeczywistego
- traktował elementy ekonomiczne jako jeden z wielu istotnych czynników mających wpływ na życie społeczne
- przywiazywał wagę do statusu społecznego na który skladały się cechy indywidualne i odbiór społeczny a także do władzy politycznej czyli możliwości wpływania na działania innych
- badania nad organizacjami szczególnie nad biurokracją
- połączył powstanie kapitalizmu z wartościami wartościami postawami zawartymi w teologii rozwijającego się protestantyzmu

Co jest istotne w trakcie II wojny światowej?
- zmiejszenie się liczby polaków
- przesunięcie granic kraju
- zminimalizowanie pewnych warstw klasowych
- nieliczna inteligencja /polityka ZSRR, polityka Niemiec/
- likwidacja polskiej inteligencji
- robotnicy mieszkający w miastach ponieśli większe straty niż chłopstwo
- migracje i przemieszczenia ludności
- homogenizacja etniczna kraju / mniejszości narodowe stanowią 1/3/
- przerwanie karier edukacyjnych edukacyjnych zawodowych milionów ludzi i podkopanie ich kondycji ekonomicznej
- kraj ulega zniszczeniu odbudowa ze zniszczen wojennych

Charakterystyczna cecha struktury społecznej końca PRL
- robotnicy - chłopi inteligencja pracująca wsi i miast
- 49 rok - 89 rok
- 52 rok narodzenie PRL 45 rok
- nowa inteligencja / inżynierowie – oficerowie produkcji/ pisane inżynierowie ludzkich dusz – spadek wynagrodzenia 1973 rok wynagrodzenie interlig, stanowią 1,56 średniej płacy w gospodarce uspołecznionej
- zwiększajaca się liczba robotników 1978 r. – 8 mln robotników czyli 44,6%ogółu zatrudnienia
- bardzo duży odsetek rolników / maleje ale w 1970 roku 38% aktywnych zawodowo Polaków
- duży podział robotników niewykfaliowanych
- duży udział kadry dyrektorskiej / nomenklatura /
- niska reprezentacja pracowników umysłowych

Struktura PRL /struktura współczesna/
- zmniejszenie liczby rolników
- wzrost liczby prywatnych przedsiębiorstw
- wzrost liczby specjalistów / inteligencji/
- klasa robotnicza zwiększyła się co w głównej mierze było skutkiem przejść z rolnictwa
- zwiększenie się liczby osób aktywnych zawodowo 1997 r, 48% społeczeństwa to osoby pracujące w pełnym wymiarze / niepełnym wymiarze godzin2005 r. – 43%
- zwiększenie liczby emerytów
- renciści
- bezrobotni
2005r. blisko co 10 Polak dorosły uczy się, studiuje

Cechy charakterystyczne
- labilnośc struktury społecznej / chwiejnośc/
- trajektorie karier / sekwencje karier, ktoś kot kiedyś jako robotnik zostawał nim do końca życia teraz to się zmienia
- wędrówki pozycyjne wraz z epizodami wpadania pochodzenia z bezrobocia
- wzrasta liczba specjalistów 1997r. a 205r. 4,1% powód profesjonalizacja
- wrasta liczba pracowników placówek handlowych handlowych usługowych / przyrost o 4,5% powód serwicyzacja
- maleje stale liczba techników, prac admin, specjalistów średniego szczebla / kat ta powinna wzrastać liczebnie, bo stanowi zaplecze dzialania wykwalifikowanych kadr managerów managerów maleje / właścicieli firm / spadek o 3,2% powód – konkurencja, wielki kapitał/ robotników niewykwalifikowanych / spadek o 1,5%/

Religia – definicja
- ustymatyzowany zespół przekonań wierzeń i praktyk dotyczących ponadkultoruwej rzeczywistości oraz jej wpływu na świat, ludzkość, człowieka oraz jego społeczne zaangażowanie
- system wierzeń i rytuałów dot. Obszarów świętości
- Durkhem twierdził ze społ. dzieli świat na dwie części
- religia to dziedzina poznania opartego na źródłach nadprzyrodzonych

funkcje religii
- pozytywne
- negatywne

pozytywne – funkcjonaliści traktowali religię jako pozytywną siłę w życiu społ która spełania dla niego pozytywną rolę
negatywne - w ujeciu teorii konfliktu, religia jako instytucja społeczna ma kilka negatywnych aspektów, które bądź to wynikają z religii bezpośredniej jako takie bądź też przez religię są utrwalane i reprodukowane / k.marks/

Funkcje pozytywne
- zapewnia spójność społeczeństwa jest siłą zespalajacą sołeczeństwo zapewnia wspólne normy i przekonania wartości na podstawie których tworzy się wspólnota ustanawia wspólne zasady zycia społecznego zapewniając wspólny system wartości, jest szczególnie widoczny w społ. przed przemysłowych.

- nadaje sens życiu jednostki, daje też odpowiedź na fundamentalne pytania dot. egzystencji ludzkiej i życia, śmierci, sensu życia

- religia zapewnia / intensyfikuje kontrole spoleczna, normy społeczne, bardzo często opierają się na wierzeniach religijnych, to co ma wymiar religijny – zyskuje wymiar moralny/dekalog/, potem zas może implikować sankcją prawną

- zapewnia wsparcie psych jednostce ludzkiej / słuchacze radia maryja/

funkcje negatywne
- religia jako opium dla ludzi / Marks/ wspiera i sankcjonuje system prawny, odwraca uwagę od tych nierówności tych którzy sa przez ów system upośledzeni, daje dobry nastrój, pozwala zapomnieć o nękającej nędzy niedostatku

- reprodukuje i utrwala
nierówności społeczne religia moralnie ją uzasadnia / np .królowi sprawują władzę w imieniu boskiego nadania/ hinduizm IV kasty o charakterze niehierarchicznym narodziły się wtedy kiedy narodził się świat każda z kast narodziła się z innej praistoty

- religia jako czynnik konfliktujący I konflikt wewn spol. / Anglia, Francja, Islandia i rozwinięte kraje zachodu/ II konflikt pomiedzy spol i państwami np. wyprawy krzyżowe, zderzenie cywilizacji

Metodologia
wiedza socjologiczna zależy od naukowo zbieranych dowodów, socjologowie zdobywają dowody za pomocą ogólnie aprobowanych reguł postępowania zwanych metodologią. Nadaje ona kierunek badaniom i umożliwia innym zweryfikowanie ich rezultatów

Eksperyment –
- umożliwiają zbieranie danych w warunkach kontrolowanych co wymaga w ustaleniu istnienia związku przyczynowo – skutkowego miedzy odpowiednimi zmiennymi
- podejście to wykorzystuje metodologię takich nauk jak fizyka, biologia, szczególnie metody badań laboratoryjnych.
- eksperymenty socjologiczne można przeprowadzić zarówno zarówno lab. jak i w naturalnych czy terenowych warunkach

- eksperymenty laboratoryjne;
umożliwiają sprawowanie ścisłej kontroli nad warunkami które z założenia nie powinny wpływać na badania
badacze lab. mogą konstruować sytuacje odpowiadające ich projektowi badań
dla wielu problemów socjologicznych lab jest nienaturalnym otoczeniem
rezultaty otrzymane w lab mogą nie mieć zastosowania w bardziej badanych warunkach warunkach jakich zazwyczaj znajdują się badane osoby

- eksperymenty terenowe
prowadząc eksperymenty terenowe socjologowie badają ludzi we względnie naturalnych warunkach
przyjmują nst że wyniki ich badań będą odnosiły się do zachowań innych jednostek jednostek podobnych sytuacjach
sytuacjach powodu naturalności otoczenia badacz nie ma wpływu na wszystkie czynniki jakie mogą oddziaływać na odpowiednie zmienne w sposób trudny do zidentyfikowania

eksperymenty laboratoryjne zapewniają pełną kontrolę kosztem naturalności, eksperymenty terenowe natomiast bliższe zwykłym, życiowym doświadczeniom badanych osób ale nie zapewniają kontroli nad czynnikami które mogą wywierać nieznany wpływ na badane zmienne
metoda eksperymentalna
- wymaga istnienia grupy eksperymentalnej składającej się z osób będących przedmiotami badań
- grupę tę poddaje się działaniu jakiejś zmiennej
- konieczne jest równiez istnienie grupy kontrolnej takiej samej jak grupa eksperymentalna ale nie poddanej działaniu zmiennej eksperymentalnej
- pomiary przeprowadzane w obu grupach przed i po wprowadzeniu zmiennej porównuje się je w celu stwierdzenia wpływu bądź braku wpływu zmiennej eksperymentalnej
- obie grupy różni jedynie wprowadzenie zmiennej lub testowej różnice między nimi po dokonaniu pomiarów można przypisać tejże zmiennej
efekt hawthorne – w fabryce badano wpływ zmieniających się warunków pracy np. lepsze oświetlenie , częste przerwy na kawę, róże sposoby nagradzania na wydajność –badacze odkryli że wydajnośc wzrasta nawet wtedy gdy kiedy wprowadzają czynniki negatywne a więc zwrócenie uwagi na robotników z fabryki sprawił że grupa robotników stała się zwarta i silna i jej morale wzrosły

Wywiady
- najbardziej powszechna metoda badań używana przez socjologów
- ludzie respondenci proszeni są o udzielenie odpowiedzi na serię pytań dotyczących ich cech, postaw, wartości, zachowania czy postrzegania sytuacji lub wydarzeń
- wywiady można wykorzystywać w celu uzyskania informacji lub badania związków między faktami
- z wywiadów korzysta się zazwyczaj populacji chcąc wygłosić sąd na temat populacji całej grupy ludzi, którymi interesuje się badacz
- ze wzg ekonomicznych i praktycznych nie da się przeprowadzić wywiadu wśród dużej populacji, badacz dobiera próbę, mniejszą grupę jednostek wyselekcjonowanych pod wzg reprezentatywności dla populacji
- sposób doboru próby musi być taki alby wyselekcjonowane osoby stanowily prawdziwą reprezentację całej populacji
- najnowszą techniką jest dobór losowy, każdemu członkowi populacji zapewnia się jednakowe szanse na znalezienie się w próbie
liczba jednostek jednostek próbie nie musi być duża jeśli zachowana jest reprezentatywność
- dobrze zaprojektowany wywiad wykorzystuje zazwyczaj odpowiedzi kilku tysięcy respondentów by przewidzieć wynik wyborów na szczeblu krajowym
- wywiad może mieć postać wywiadu kwestionariuszowego, wywiadu swobodnego lub połączenia tych obu technik
- wywiad kwestionariuszowy jest serią specyficznych pytań lub stwierdzeń na które osoba ankietowana powinna odpowiedzieć
- zazwyczaj ma postac pisemnego formularza na którym respondent zaznacza podkreśla lub wypełnia odpowiedzi
- wywiad kwestionariuszowy zawiera zestaw możliwych odpowiedzi z których respondent wybiera jedną/ wywiad zamknięty/ aby wywiad był efektywny pytania muszą być sformułowane w prostym zrozumiałym języku
- często wywiad taki wysyła się do respondenta celem wypełnienia i odesłania do badacza
- procedura taka umożliwia ankietowanie większej liczby osób niż wywiady przeprowadzane bezpośrednio przez badacza
- wywiad otwarty
wywiad o pytaniach otwartych
[nie zawiera określonego wczesniej zestawu możliwych odpowiedzi
- respondenci proszeni są o odpowiedź własnymi słowami na pytania ogólne
- wywiady ogólne można również wysyłać do respondentów ale ich analiza wymaga stosunkowo skomplikowanych procedur
wywiady swobodne
- zadają ogólne pytania respondentom
- umożliwiają udzielenie swobodnej odpowiedzi własnymi slowami
- osoba przeprowadzajaca wywiad może sledzić sposób udzielania odpowiedzi na określone pytania i zadawać pytania dodatkowe co umożliwia dogłębne zbadanie interesujących kwestii
- wywiady swobodne są bardziej elastyczne, ale są trudniejsze w analizie analizie powodu różnych kontekstów wykorzystywanych przez respondenta przy udzielaniu odpowiedzi
- wywiad swobodny wymaga bezpośredniej interakcji miedzy prowadzącymi a udzielającymi odpowiedzi
- wywiadów swobodnych nie można nie wysyła się
- technika droższa i bardziej pracochłonna
- analiza wywiadów swobodnych może mieć charakter impresyjny i subiektywny bądź też polegać na kodowaniu odpowiedzi do ograniczonej liczby kategorii i poddawaniu ich analizie statycznej
- wywiady swobodne stanowią bogate źródło istotnych informacji na ważne tematy
wywiady telefoniczne
- przeprowadzone za pomoca telefonu
- stają się powszechnym narzędziem badań socjologicznych
=zapewniają szybki wydajny i niezbyt drogi sposób dotarcia do dużej zróżnicowanej i niekiedy rozproszonej próby populacji

Obserwacje
- badanie obserwacyjne polega na:
- studiowaniu działan jednostek lub grup poprzez przyglądanie się im często bardzo intensywnie bez zadawania pytań czy wywierania wpływu na ich zachowanie
np. interakcję rodzic - dziecko można badać obserwując rodziny w domu/eksperyment terenowy/ lub zza lustra weneckiego weneckiego środowisku badawczym / eksperyment laboratoryjny/
- badania obserwacyjne często koncentrują się na zawartości odpowiednich działan
- umożliwiają badającemu dogłębny opis zachodzących procesów społecznych i właściwych dla nich związków przyczynowo skutkowych
obserwacja zewnętrzna
- badający pozostaj zewnątrz obserwowanego środowiska
- badane osoby mogą nawet nie zdawac sobie sprawy a tego że sa badane
- pozostajac na zwen badający nie wpływa na to co bada
jego oddalenie może jednak ograniczyć zdolność do dostrzegania istotnych wydarzeń
np., za pomoca obserwacji zewn można badać zachowanie gangu
obserwacja uczestnicznąca
- badacz jest aktywnym uczestnikiem sytuacji zachodzących w badanych grupach
- klasycznym studium obserwacji uczestniczącej jest społeczeństwo ‘’spoleczeństwo społeczeństwo rogu ulicy Williama foote a whyte a autor wa