Dój krów

Sposoby pozyskiwania mleka i zasady prawidłowego przeprowadzania doju krów

Wydajność krów i stan ich zdrowia uzależnione są w znacznym stopniu od prawidłowego przeprowadzenia doju. Dój oraz postępowanie z mlekiem po doju, a więc higieny doju, wpływa na jakość higieniczną pozyskanego mleka, a tym samym na cenę za mleko otrzymywaną w skupie. Przed dojem należy przygotować sprzęt udojowy, pomieszczenia, obsługę oraz samą krowę. Sprzęt udojowy należy utrzymywać w nienagannej czystości; przy doju mechanicznym ważna jest także sprawność techniczna urządzeń. Na co najmniej godzinę przed rozpoczęciem doju należy usunąć odchody ze stanowisk oraz pościelić świeżą ściółkę. Chodzi o to, aby osiadł kurz, bowiem w pyle unoszącym się w powietrzu znajduje się znaczna ilość bakterii. Ubranie dojarza powinno być czyste, nie ograniczające ruchów, używane jedynie do doju, podobnie nakrycie głowy. Istotna jest też jego higiena osobista i dokładne umycie rąk.
Przygotowanie krowy do doju obejmuje trzy czynności, są to:
umycie i wytarcie wymienia, przeddój oraz masaż przedudojowy.
Mycie wymienia - mocno zabrudzone wymię trzeba umyć ciepłą wodą z dodatkiem środka dezynfekcyjnego, po umyciu starannie wytrzeć. Przeznaczone do tego ściereczki należy codziennie prać i gotować. Najlepiej jednak używać papierowe ręczniki jednorazowego użytku. Jeśli wymię nie jest zabrudzone, wystarczy oczyścić je na sucho z kurzu. Mycie wymion przed dojem pozwala zmniejszyć początkową liczbę bakterii nawet o 75%.
Przeddój - polega na zdojeniu pierwszych trzech strug mleka z każdej ćwiartki do przedzdajacza, tzn. kubka albo innego naczynia, które jest wyposażone w czarną, a zatem kontrastującą z kolorem mleka płytkę. W pierwszych strugach mleka najłatwiej dostrzec zmiany, które świadczą o stanie zapalnym wymienia, tj. krew, ropa, strzępki ściętego mleka czy nadmierna wodnistość. Przy negatywnym wyniku oceny mleka podczas przeddoju, należy zaniechać doju mechanicznego. Taką krowę należy wydoić ręcznie i poddać leczeniu. W trakcie przeddoju następuje usunięcie pierwszych, zawierających największą liczbą drobnoustrojów, partii mleka. Masaż wymienia i strzyków - wykonywany jest okrężnymi ruchami, w celu uruchomienia mechanizmu, który powoduje wzrost poziomu oksytocyny i ciśnienia wewnętrznego w wymieniu. Przeważnie łączny czas stymulacji powinien wynosić ok. 1 minuty.
Dój właściwy - Dojarz przystępuje do niego po zakończeniu masażu. W większości małych gospodarstw dój jest wykonywany ręcznie. Taki dój należy wykonywać przez piąstkowanie - obejmowanie kciukiem i palcem wskazującym nasady strzyka i zaciskanie kolejnych palców na strzyku, co wywołuje wyciskanie mleka. Przy bardzo krótkich strzykach dozwolone jest osmykiwanie - dój polegający na przesuwaniu kciuka i palca wszkazującego od nasady ku końcowi strzyka.
Dój mechaniczny - Zaczyna się od założenia kubków udojowych na strzyki. Po uruchomieniu podciśnienia, kubki udojowe zakłada się od najdalszego strzyka zaczynając. Należy uważać, by kubek nie zassał powietrza i żeby nie dotknąć nim ściółki. Podczas doju należy śledzić przepływ mleka przez przezroczysty przewód albo kolektor, by nie zezwolić na pustodój - dojenie opróżnionego wymienia. Pustodój skutkować może uszkodzeniem tkanek i naczyń krwionośnych w wymieniu, co sprawia ból krowie i może być powodem schorzeń wymienia.
Podój ręczny - Sygnałem do jego rozpoczęcia jest zmniejszenie się ilości przepływającego mleka. Jego zadanie to całkowite wydojenie krowy. Polega na obciągnięciu jedną ręką kolektora w dół; przeciwdziała to wspinaniu się kubków udojowych na prawie opróżnione wymię oraz blokowaniu spływu mleka. Drugą ręką przeprowadza się masaż poudojowy dodajanych ćwiartek. Kończąc podój trzeba zamknąć zawór, odcinając połączenie kubków z przewodami podciśnienia i po chwili zdjąć je delikatnie z wymienia krowy. Gwałtowne zrywanie kubków z wymienia jest niedopuszczalne.
Koniecznym zabiegiem jest schładzanie mleka natychmiast po udoju i przestrzeganie warunków higienicznych, które ograniczają kontakt z brudem, kurzem i bakteriami powietrza. Mleko przechowuje się w specjalnych do tego przeznaczonych pojemnikach.
Wymię zaraz po doju jest najbardziej narażone na zakażenie, bowiem przewód strzykowy jest otwarty, a w wymieniu jest nieduże podciśnienie. Sprzyja to wnikaniu bakterii do wnętrza wymienia. Dlatego bezpośrednio po zdjęciu kubków udojowych należy zanurzyć strzyki w roztworze płynu dezynfekcyjnego i zapobiec kładzeniu się krów przez ok. 30 minut (np. przez podanie smakowitej paszy). Należy również zapewnić im dostęp do wody.
Sprzęt trzeba wymyć ciepłą wodą z płynem i potem osuszyć, następnie odstawić w miejsce przeznaczone do przechowywania tego sprzętu