Sposoby bogacenia słownictwa

1. Tworzenie wyrazów pochodnych (derywacja).

Derywacja - proces tworzenia nowych wyrazów za pomocą przedrostków i przyrostków.

Derywacja wsteczna - proces tworzenia nowych wyrazów przez odrzucenie przyrostka.

za + pisać = zapisać
nauczyciel + ka = nauczycielka

czołgać - czołg
dźwigać - dźwig


2. Wyrazy o znaczeniu przenośnym.

Przenoszenie cechy jednego wyrazu na drugi.

złote ręce, kamienne serce


3. Zapożyczenia.


4. Kompozycja - tworzenie wyrazów złożonych.

ZASTAWIENIA
Zestawienie wyrazów, aby nazwać dany przedmiot, pojęcie.

maszyna do pisania, wieczne pióro


ZROSTY
Zespolenie wyrazów traktowanych jako jeden wyraz.

lekceważyć, widzimisię, Białystok


ZŁOŻENIA
Zespolenie wyrazów za pomocą formantów: - o - , - i - , - y -.

listopad, samochód, pucybut


5. Skrótowce.

LITEROWCE - czytamy oddzielnie nazwy liter PKO, PKP

GŁOSKOWCE - czytamy skrót jako wyraz ZUS, PAN

SYLABOWCE - skrót tworzony z sylab Pawafag, żelbet

MIESZANE - CPLiA , CEZAS


6. Neologizmy - wyrazy nowo utworzone.

SŁOWOTWÓRCZE
Utworzenie nowych wyrazów z cząstek już istniejących.
wylęgarnia, wieżowiec

ZNACZENIOWE
Nadanie wyrazom nowych znaczeń.
strzał = wyrzucenie pocisku
strzał = kopnięcie piłki

WYRAZY ZAPOŻYCZONE
Zapożyczenia dostosowuje się do formy wyrazów rodzimych.
actio = akcja
stereophony = stereofonia


7. Słownictwo specjalne - wyrazy, które weszły do języka polskiego wraz z rozwojem poszczególnych dziedzin.

matematyka: sinus, logarytm
biologia: dysocjacja, symbioza


8. Słownictwo środowiskowe - tworzenie słów charakterystycznych dla danego środowiska.

uczniowie: pała, matma
myśliwi: wadera, darniak


9. Wyrazy wieloznaczne - przeniesienie znaczenia wyrazu bez zmiany budowy.

zamek, służba