Znaczenie mchów

Mchy – gromada roślin lądowych. Obejmuje ok. 14 tysięcy gatunków, w Polsce ok. 650. W rozwoju mchów wyróżnia się dwa następujące po sobie pokolenia: płciowe (gametofit) wytwarzające gametangia (plemnie i rodnie) oraz bezpłciowe (sporofit) wytwarzające zarodniki.

Spis treści
1 Morfologia
1.1 Budowa gametofitu
1.2 Budowa sporofitu
2 Systematyka
3 Rozmnażanie
4 Ekologia
5 Zastosowanie
6 Bibliografia
7 Przypisy

Morfologia
Budowa gametofitu
W rozwoju haploidalnego gametofitu wyróżnia się fazę splątka, później stadium łodygi i liści. Mchy przytwierdzone są do podłoża za pomocą rhizoidów. Gametangia wykształcają się w skupieniach na łodydze, otoczone okrywą z liści.

Splątek
Wykształca się różnie w różnych taksonach. U prątników jest nitkowaty, z zieloną i asymilującą częścią nadziemną oraz brunatnymi chwytnikami. U torfowców jest początkowo nitkowaty, później blaszkowaty. Naleźliny wykształcają splątek początkowo bulwkowaty, później wyrastają z niego nitki i w końcu tworzy się twór splątany, wstęgowaty.
Łodyga
Łodygi wyrastają z pączków powstających na splątku. Ze względu na kierunek wzrostu i sposób rozgałęziania wyróżnia się łodygi:
ortotropowe – o symetrii promienistej, rosnące prosto w górę i rozgałęziające się widlasto,
plagiotropowe – o symetrii dwubocznej, płożące się po ziemi i rozgałęziające się pierzasto.
W budowie anatomicznej łodygi wyróżnia się: skórkę (epidermę), korę sklerodermę), tkankę zasadniczą (parenchymatyczną) i wiązkę środkową.

Liście
Z reguły całobrzegie, siedzące i najczęściej zbudowane z jednej warstwy komórek. Mają kształt zróżnicowany, typowy dla poszczególnych gatunków. Zwykle są większe na łodydze głównej i mniejsze na gałązkach bocznych. Mają podłużne zgrubienie, tzw. żeberko w części środkowej, pełniące funkcję wzmacniającą, a nie przewodzącą jak wiązki przewodzące u roślin naczyniowych. U nasady liścia często występują tzw. uszka powstające z większych od reszty i wypukłych komórek, u niektórych gatunków schodzą one na łodygę i zrastają się z nią (liście zbiegające). Liście ułożone są skrętolegle. U niektórych mchów występują tzw. nibylistki - nitkowate, liściokształtne wyrostki służące do zatrzymywania wody. U płonników liście pokryte są charakterystycznymi, podłużnymi listewkami, na przekroju poprzecznym wyglądającymi jak kolumny z kilku-kilkunastu komórek. Listewki te znacznie zwiększają powierzchnię asymilacyjną liścia i ułatwiają gromadzenie wody.
Budowa sporofitu
Diploidalny sporofit jest pokoleniem krótko żyjącym. Składa się ze stopy, sety, szyjki i puszki. Ma on postać pojedynczej, nierozgałęzionej łodyżki zwanej setą, zakończonej na szczycie zarodnią. Zarodnia ta ma w swej górnej części mechanizm otwierający – wieczko, umożliwiające wysyp dojrzałych zarodników. Sporofit nie jest rośliną samodzielną, rośnie na gametoficie umocowany doń za pomocą tak zwanej stopy, przez którą pobiera wodę i związki organiczne. Jest pokoleniem krótkotrwałym, po wytworzeniu zarodników zamiera i odpada.

Systematyka
Według wcześniejszych systemów klasyfikacji roślin mchy były klasą z gromady mszaków. Obecnie zgodnie z klasyfikacją B. Goffineta, W.R. Bucka i A.J. Shawa[1] mchy klasyfikuje się jako samodzielną gromadę dzieloną na osiem klas:

podgromada: Takakiophytina
klasa: Takakiopsida (tylko dwa gatunki rodzaju Takakia)
podgromada: Sphagnophytina
klasa: torfowce (Sphagnopsida) (rodzaj torfowiec (Sphagnum) oraz dwa inne gatunki)
podgromada: Andreaeophytina
klasa: naleźliny (Andreaeopsida)
podgromada: Andreaeobryophytina
klasa: Andreaeobryopsida (tylko jeden gatunek - Andreaeobryum macrosporum)
podgromada: Bryophytina
klasa: Oedipodiopsida (tylko jeden gatunek - Oedipodium griffithianum)
klasa: płonniki (Polytrichopsida)
klasa: Tetraphidopsida
klasa: prątniki (Bryopsida)
Rozmnażanie
Plemniki wnikają do wnętrza rodni, a jeden z nich łączy się z komórką jajową i powstaje zygota. Z zygoty powstaje roślina rozmnażająca się bezpłciowo (sporofit). Sporofit rozwija się początkowo wewnątrz rodni, a potem wyrasta ponad nią dźwigając na szczycie puszkę z zarodnikami. Sporofit związany jest stale z gametofitem i odżywia się jego kosztem. Zarodniki padają na podłoże i kiełkują w tzw. splątki. Wyrasta z nich ulistniony i żyjący samodzielnie gametofit. Do rozmnażania mchów konieczna jest obecność wody.

Ekologia
Mchy są organizmami pionierskimi. Potrafią kolonizować niegościnne, ubogie siedliska (skały, piaski). Dzięki zatrzymywaniu pyłów i rozkładowi mchów powstaje próchnica, a w konsekwencji możliwy staje się rozwój roślin bardziej wymagających. Mchy przystosowane są do gromadzenia dużych ilości wody (za sprawą skupienia łodyg w darń, gęstego okrycia łodyg liśćmi, chwytnikami i parafiliami, porowatości skórki) chroniąc w ten sposób glebę przed erozją, zmniejszając szybkość i wielkość spływów powierzchniowych. Darnie mchów chronią też glebę przed szybkim wysychaniem i tym samym utrzymują w niej większą wilgotność. Głównie dzięki mchom (zwłaszcza torfowcom) możliwy jest rozwój torfowisk, a tym samym odkładanie torfu. Na jałowych wydmach mchy utrwalają ruchome podłoże i biorą istotny udział w procesie glebotwórczym.

Zastosowanie
Mchy wykorzystuje się jako ściółkę, materiał do pakowania oraz podściółkę w uprawach truskawek i poziomek. Wykorzystywane były do uszczelniania budynków.