Polityka państwa polskiego prowadzona przez dwie dynastie Piastów i Jagiellonów.

Polityka Piastów.

Mieszko I
W 966 roku, państwo polskie za sprawą chrztu Mieszka I, weszło w krąg kultury chrześcijańskiej. Przyjęcie chrztu automatycznie podnosiło prestiż władcy. Mieszko I, z pogańskiego władcy, stał się chrześcijańskim księciem. Jego władza była odtąd uznawana w całej chrześcijańskiej. Przyjęcie chrztu ułatwiło Piastom uzyskanie pomocy zbrojnej przeciw Wieletom zarówno ze strony chrześcijańskich Czechów, jak i Niemców. Mieszko był uważany za "przyjaciela Cesarza. Wyprowadza się z tego wniosek o uzależnieniu Mieszka od Cesarstwa, które wyrażało się w płaceniu trybutu. Mieszko, jako przyjaciel Cesarza mógł liczyć na jego opiekę, ale nie była to opieka bezinteresowna. Niemiecki Cesarz wspierał Mieszka, ponieważ liczył na jego pomoc w walce z pogańskimi plemionami Słowian Połabskich. Chrzest pomógł w uzyskanie pomocy zbrojnej od Bolesława Srogiego celem zdobycia ziem Pomorza Zachodniego, co nastąpiło pod koniec lat sześćdziesiątych.
Bolesław Chrobry
Po śmierci mieszka I w 992 r. zgodnie z jego życzeniem państwo zostało podzielone między jego synów, był to pierwszy w dziejach polski podział dzielnicowy. Najstarszy syn mieszka Bolesław chrobry pokonał braci i ponownie zjednoczył państwo. Prowadził on jak ojciec działania wzmacniające państwo. Za pomocą biskupa Wojciecha wysłanego na teren Prus gdzie został zamordowany. Chrobry wykupił ciało i pochował w Gnieźnie. W 1000 r. odbył się zjazd w Gnieźnie gdzie Otton III przybył z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha uznał on też potęgę polski i prawo jej władcy do koronacji. Otton również zwolnił Polskę z płacenia trybutu na rzecz Niemiec. W 1025 r. chrobry koronował się i od tego momentu jego potomkowie stali się niekwestionowanymi władcami polski. Ottona III w dwa lata po zjeździe w Gnieźnie umarł. Zmieniły się stosunki między Polską a Cesarstwem. W Niemczech trwały spory o tron, na których skorzystał Chrobry, włączając do państwa Łużyce, Milsko i Miśnię. Wykorzystując również spór o tron czeski, sam na nim zasiadł w 1003 r. W ten sposób u progu XI w. Pod panowaniem Bolesława znalazły się Łużyce, Milsko, Miśnia, Czechy, Morawy i Słowacja. W 1004 r. Henryk II zmusił załogi polskie do opuszczenia Czech i systematycznie najeżdżał Polskę do roku 1018. W tym roku podpisał z Bolesławem pokój w Budziszynie. Przy Polsce pozostały: Milsko i Łużyce, a Henryk zobowiązał się pomóc w wyprawie ruskiej. Doszło do niej jeszcze w tym samym roku. Chrobry udzielił poparcia Świętopełkowi w sporze o tron Rusi. Miał, więc pretekst do złupienia Kijowa i przyłączenia do swego państwa Grodów Czerwińskich.
Mieszko II
Następcą Bolesława Chrobrego był Mieszko II, który natychmiast po śmierci ojca, bo już w 1025 r., koronował się na króla Polski. Często najeżdżał kresy wschodnie Niemiec i przez kilka lat sprzeciwiał się skutecznie wojskom czesko-niemieckim. Mieszko miał brata Bezpryma, on poprosił cesarza Konrada II o pomoc w walce o tron. I tak oto w 1031 roku doszło do jednoczesnego najazdu władców; Niemiec, Czech i Rusi Kijowskiej. Bezprym oddał cesarzowi insygnia koronacyjne Polaków w dowód wdzięczności. Polska utraciła świeże nabytki terytorialne: Morawy, Łużyce, Milsko i Grody Czerwieńskie. W 1032 r. na tron powrócił Mieszko II. Jego władza, ograniczyła się do złożenia hołdu cesarstwu. Umarł w 1034 r
Kazimierz Odnowiciel
Kazimierz Odnowiciel w wyniku dokonanego w 1031 r. przez przyrodniego brata Mieszka II - Bezpryma przewrotu i odsunięcia go od władzy Rycheza opuściła Polskę i udała się wraz z Kazimierzem do Saksonii. Kazimierz objął tron po ojcu, ale nie koronował się. Przeciwko młodemu księciu możnowładztwo wszczęło bunt, a Kazimierz udał się na Węgry. Bunt rozszerzył się na cały kraj i objął także chłopstwo, wrogo nastawione do nowej religii (tzw. reakcja pogańska). . w 1038 r. książę czeski Brzetysław najechał kraj, zapuszczając się aż do Gniezna. Zrabował on skarby kościoła, ukradł relikwie św. Wojciecha, a w drodze powrotnej przyłączył Śląsk do Czech. Od państwa Piastów oderwało się również Pomorze Gdańskie i Mazowsze Kazimierz powrócił do Polski w 1039 r. wraz z liczącą 500 wojów drużyną złożoną z Polaków, Węgrów i Niemców. Kraj był kompletnie zniszczony, a wyczerpane chłopskim powstaniem i najazdem Brzetysława możnowładztwo podjęło współpracę z Kazimierzem. W 1041 r. odzyskano Małopolskę. W 1054 r. zawarto w Kwendlinburgu układ: na jego mocy Śląsk z Wrocławiem wracał do Polski, która zobowiązała się przez 50 lat płacić rocznie Brzetysławowi i jego następcom trybut wysokości 500 grzywien srebra i 30 złota. Kazimierzowi udało się także w 1047 r. odzyskać Mazowsze. Kazimierz zmarł 19 III 1058 r. w wieku 42 lat
Bolesław Śmiały
Po śmierci Kazimierza Odnowiciela władzę w Polsce objął jego najstarszy syn Bolesław, wyraźnie nawiązujący do polityki Bolesława Chrobrego. W czasie jego panowania umocniła się międzynarodowa pozycja. Dążąc do pełnego uniezależnienia Polski, Bolesław Śmiały zaprzestał płacenia trybutu Czechom i nawiązał kontakty z przeciwnikami króla Henryka IV. Z tego też powodu popierał papieża Grzegorza VII, który rościł pretensje do pełnej niezależności hierarchii kościelnej od cesarza. Konflikt ten wykorzystał Bolesław Śmiały do uzyskania tytułu królewskiego i odrestaurowania organizacji kościelnej w Polsce. W 1075 r. legaci papiescy ustanowili ponownie metropolię w Gnieźnie, podporządkowując jej biskupstwo w Poznaniu, Krakowie i Wrocławiu oraz powołali nowe biskupstwo w Płocku. Odrestaurowana struktura nie okazała się jednak trwała. W 1079 r. doszło do buntu możnych. Bolesław Śmiały pozbawiony władzy uszedł na Węgry.
Bolesław Krzywousty
W XII wieku władzę przejmuje Bolesław Krzywousty. W czasie sporu z bratem Zbigniewem Bolesław Krzywousty zawarł sojusz z księciem Rusi Kijowskiej Świętopełkiem II (poprzez małżeństwo z jego córką) oraz z królem węgierskim, Kolomanem. Głównym kierunkiem działań trzeciego Bolesława była jednak północ, a konkretnie Pomorze Gdańskie i Pomorze Zachodnie. Po ciągnących się latami wojnach ok. 1119 opanował to pierwsze, a następnie w latach 1121-23 narzucił zwierzchnictwo temu drugiemu, zmuszając jednocześnie księcia Warcisława do podjęcia zdecydowanych działań chrystianizacyjnych. Dla umocnienia swojej pozycji na tych obszarach w 1129 roku zawarł sojusz z Danią. Schyłek panowania Bolesława Krzywoustego okazał się mniej owocny niż początki. Po pierwsze władca polski poparł w sporze o stolicę Piotrową Celestyna II, który ostatecznie został pokonany przez Innocentego II i nowy papież za karę zniósł arcybiskupstwo w Gnieźnie, podporządkowując je w 1133 roku arcybiskupstwu magdeburskiemu. Wszystkie te porażki na arenie międzynarodowej na tyle osłabiły pozycję księcia, że u schyłku życia został on zmuszony do złożenia w 1135 w Merseburgu hołdu lennego wspomnianemu cesarzowi Lotarowi. Z chwilą śmierci Bolesława krzywoustego w 1138 r. ogłoszono statut, który miał zachować system organizacji i znaczenie państwa wypracowane przez chrobrego. Statuty głosił podział państwa na dzielnice miedzy synów Bolesława i wprowadzenie zasady senioratów, która polegała na wydzieleniu dzielnicy dla najstarszego księcia i przekazaniu mu funkcji reprezentacyjnych oraz zwierzchnictwa nad młodszymi krewnymi.

Rozbicie dzielnicowe.

Władysław Łokietek
Tymczasem coraz większą popularność - i siłę - zyskiwał w kraju Władysław Łokietek. Początki jego władzy jednak charakteryzowały się zmiennym szczęściem: opanowaniu Małopolski towarzyszyła utrata Pomorza Gdańskiego, otóż w 1308 roku na Pomorze najechali Brandenburczycy. Zajęty walkami w innych częściach kraju Łokietek zwrócił się o pomoc w odparciu ataku do Zakonu Krzyżackiego, sprowadzonego na ziemię chełmińską jeszcze przez Konrada Mazowieckiego w 1226 roku. Krzyżacy odpierają atak Brandenburgii, jednocześnie jednak sami zajmują Gdańsk a potem całe Pomorze. W 1314 roku udało zyskać władzę nad Wielkopolską. Prawdziwy dzień triumfu nastąpił jednak 20 stycznia 1320 roku, kiedy to dawny książę kujawski i łęczycko-sieradzki został koronowany w Gnieźnie na króla Polski. Ostatnie lata rządów Władysława Łokietka to okres narastania konfliktu z Zakonem Krzyżackim. I mimo zwycięstwa pod Płowcami w 1331 roku ostatnim ważnym wydarzeniem za życia przedostatniego Piasta na polskim tronie była utrata na rzecz Krzyżaków ziemi kujawskiej i dobrzyńskiej.

Kazimierz Wielki
Władysław Łokietek zmarł w 1333 roku. Jego następcą został syn, Kazimierz, nazwany później Wielkim. Kraj otaczały zewsząd wrogie państwa. Skarbiec państwowy świecił pustką…Mając świadomość takiego stanu rzeczy tym bardziej docenia się dokonania Kazimierza Wielkiego. Ugoda z Janem Luksemburskim, roszczącym sobie po Przemyślidach prawo do Polskiego tronu. Na zjeździe w Wyszehradzie w 1335 roku ustalono, że książę czeski zrzeknie się sowich pretensji w zamian za wysokie odszkodowanie oraz uznanie przez króla polskiego zwierzchnictwa Czech nad Śląskiem ostatecznie kwestia Śląska rozstrzygnięta został dopiero pokojem w Namysłowie w 1348 roku, gdyż Kazimierz próbował jeszcze odzyskać przynajmniej jego część, wysiłki te zakończyły się jednak niepowodzeniem i Namysłów potwierdzał władzę Luksemburgów nad tą dzielnicą Polski. Pokój kaliski z Zakonem Krzyżackim. Polska odzyskała ziemię dobrzyńską i Kujawy. Wzmocnienie wpływów na Pomorzu Zachodnim. W 1356 - podporządkowanie Koronie Mazowsza a do 1366 roku ziemię chełmską i Podole. W 1365 hołd lenny Santoka i Drezdenka, 1368 rok: odzyskanie części Nowej Marchii.


Polityka Jagiellonów.

Władysław Jagiełło
Władysław Jagiełło. Podpisał w Krewie układ z Polską w 1385 roku w sprawie małżeństwa z Jadwigą, zasiadającą na tronie polskim od 1384 r. W układzie tym, dzięki któremu powstał zaczepno-obronny sojusz skierowany przeciwko Krzyżakom, Jagiełło zobowiązał się do przyjęcia chrztu i wyraził zgodę na chrystianizację Litwy. 15 Lutego 1386 r. odbył się chrzest księcia trzy dni później ślub z Jadwigą, a 4 marca koronacja Władysława Jagiełły na króla polskiego. Rozpoczęła się chrystianizacja Litwy. W 1387 r. odzyskano dla Polski Ruś Czerwoną a w 1396 roku opanowano zbrojnie ziemię wieluńską i Kujawy.
W maju 1404r na podstawie układu w Raciążu wykupił od Krzyżaków ziemię dobrzyńską.
W latach 1409 - 1411 toczył wojnę z Zakonem, o której wyniku zadecydowało zwycięstwo wojsk polsko-litewskich w bitwie pod Grunwaldem 15 lipca, 1410 r. Działania wojenne zakończyły się pierwszym pokojem toruńskim, w 1411, którego postanowienia nie odpowiadały rozmiarom odniesionego zwycięstwa i nie przyniosły trwałego rozwiązania konfliktów. Ekspansja Krzyżaków na ziemie Polski i Litwy została zahamowana.
Po sukcesie w wojnie z zakonem powstała konieczność ponownego określenia stosunków polsko – litewskich. Doszło do tego w Horodle 2 października 1413 roku. Dzięki rozsądnemu kompromisowi Jagiełły i Witolda oba państwa uregulowały wzajemne stosunki na ponad półtora wieku - aż do unii lubelskiej w 1569 r. Unia wzmacniała Polskę i Litwę Ostatni konflikt z Krzyżakami za życia Jagiełły rozgorzał w 1431 roku. Król jednak nie wziął w nim bezpośredniego udziału, ponadto zakończył się już po śmierci króla, 31 grudnia 1435 roku, podpisaniem pokoju w Brześciu Kujawskim.

Kazimierz IV Jagiellończyk

W 1447 r., po trwającym 3 lata bezkrólewiu, na tron polski wstąpił Kazimierz. Polska znajdowała się w korzystnej sytuacji międzynarodowej. W 1448 r. Zawarto traktat z Moskwą. 10 Lutego1454 r. delegacja miast pruskich pod przewodnictwem Jana Bażyńskiego złożyła petycję do króla polskiego o objęcie zwierzchnictwa nad Prusami. Nota ta została ułożona przez powstały w 1440 r. Związek Pruski mający na celu obronę interesów stanów pruskich przed samowolą Krzyżaków W 1454 r. kancelaria królewska oficjalnie wypowiedziała wojnę Zakonowi, wystawiając dokument potwierdzający inkorporację Prus do Polski. Toruń, Elbląg i Królewiec złożyły królowi polskiemu przysięgę wierności. W 1456 r. flota gdańska odniosła zwycięstwo nad połączonymi siłami krzyżackimi i duńskimi koło wyspy Bornholm. Z rąk wojsk najemnych wykupione zostały Malbork, Tczew i Iława. W 1457 r. Kazimierz Jagiellończyk wjechał do stolicy państwa zakonnego. Wyczerpane walką strony podpisały rozejm w Prabutach, trwający od X 1458 do VII 1459 r.. W roku 1463 flota polska odniosła dwa znaczne zwycięstwa koło Elbląga i na Zalewie Wiślanym. W 1464r. Polacy zdobyli Gniew Puck i Działdowo. W 1465 r. padły Chojnice i Zakon znalazł się w beznadziejnej sytuacji. W celu zakończenia wojny przybył do Polski wysłannik papieski Rudolf z Rudesheim. Trwającą 13 lat wojnę zakończył pokój w Toruniu, podpisany 19.10.1466 r.). Na jego mocy pod panowanie króla polskiego Prusy Królewskie (ziemia michałowska, Pomorze Gdańskie, Żuławy z Malborkiem, Elbląg, Tolkmicko i Dzierzgoń) oraz biskupstwo warmińskie. Z pozostałych ziem państwa krzyżackiego utworzono lenno polskie ze stolicą w Królewcu. Pierwszy hołd lenny złożył w 1466r. Ludwik von Erlichshausen. Kazimierz Jagiellończyk umarł 1492 r.

Jan I Olbracht

Drugi z kolei syn Kazimierza Jagiellończyka, wstąpił na tron polski po śmierci ojca, podczas gdy jego młodszy brat Aleksander w tym czasie panował w Wielkim Księstwie Litewskim. Południowe ziemie Polski i Litwy zaczęli pustoszyć Tatarzy Krymscy, pobudzani do tego przez Turków, którzy opanowali miasta nad Morzem Czarnym - Kilię i Białogród. Król Jan Olbracht podjął wyprawę w celu ich odzyskania. Wyprawa ta, uwikławszy się w walki z Wołochami, przyniosła Polsce tylko straty. Za rządów Jana Olbrachta ustalił się od 1493 r. zwyczaj obradowania dwuizbowego sejmu walnego, składającego się z izby poselskiej I senatu. Zmarł w 1501 r.

Aleksander Jagiellończyk

Następcą został Aleksander. Większą część swoich rządów spędził na Litwie, uwikłanej w spory z Moskwą zakończone rozejmem w 1503r.(Litwa utraciła ¼ ziem ruskich). W 1502r. przedłużył rozejm z Turcją. Nie zdołał zmusić Fryderyka Saskiego do złożenia hołdu. Powierzenie rządów państwem senatowi doprowadziło Polskę do ruiny finansowej i niemocy militarnej. Wykorzystał to hospodar mołdawski Stefan, zajmując na krótko Pokucie. Aleksander był przeciwny ściślejszemu związkowi Litwy z Polską. Nie dopuścił do zatwierdzenia unii mielnickiej. Za jego panowania utwierdzona została dominująca pozycja szlachty. Stało się to dzięki wydaniu przywileju Nihil novi.
Królowi nie udało się podpisać pokoju z nowym władcą Moskwy Wasylem III. Latem 1506r. czambuły tatarskie pod wodzą synów Mengli - Gireja, Beti i Burasza uderzyły na Kijowszczyznę, Podole, Wołyń i Ruś Czerwoną. Wojska litewskie pod wodzą kniazia Glińskiego rozbiły główne siły tatarskie w bitwie pod Kleckiem 1506r. Aleksander Jagiellończyk zmarł 20.08.1506r. w Wilnie.

Zygmunt

Królem został najmłodszy syn Kazimierza Jagiellończyka - Zygmunt. Nowy władca postanowił wykorzystać zamieszanie w Moskwie wywołane śmiercią Iwana III. Zawarł sojusz z chanem krymskim i kazańskim. Wysłał do Moskwy poselstwo z żądaniem zwrotu zagarniętych ziem. Następca Iwana - Wasyl III odrzucił wszystkie propozyce i w 1507r. rozpoczął działania wojenne. Za sprawą Wasyla na Litwie wybuchł bunt kniazia Glińskiego. Stłumienie rebelii umożliwiło podpisanie w 1508r. „pokoju wieczystego", zachowując dotychczasowy stan posiadania. Od roku 1506 oddziały mołdawskie grasowały po wschodnich terenach Korony W 1510r. wielkim mistrzem został siostrzeniec króla Zygmunta Albrecht Hohenzolern. Król polski jego wybór zatwierdził dopiero w 1511r. Albrecht prowadził politykę wrogą Polsce. Zawarł porozumienie z Wasylem III i cesarzem Maksymilianem. Polacy szukali sojuszników na Węgrzechi na Krymie. Tatarzy rozpoczęli najazdy na Moskwę. W odpowiedzi na to Wasyl III wkroczył na Smoleńszczyznę. Nie zdołał zdobyć Smoleńska i rozpoczął rozmowy pokojowe. Działania wojenne wznowiono w 1514r.Po dwóch miesiącach oblężenia upadł Smoleńsk, a po nim Mścisław, Kryczów i Dubrowa. Pomimo wspaniałego zwycięstwa odniesionego pod Orszą, Polacy nie zdołali odzyskać utraconych ziem. W celu podjęcia rozmów z Habsburgami zorganizowano zjazd w Wiedniu(VII 1515r). Uczestniczyli w nim Zygmunt, Władysław i cesarz Maksymilian. Król polski zgodził się na podwójne małżeństwo wnuków cesarskich z dziećmi Władysława. W razie bezpotomnej śmierci króla Czech i Węgier przekreślało to dziedzictwo jagiellońskie w tych państwach. Maksymilian zatwierdził pokój toruński, wycofał się z układów z Wasylem III, zrzekł się praw do Gdańska i Elbląga. W roku 1516 zmarł Władysław II. Korona przypadła jego niepełnoletniemu synowi Ludwikowi. Pod wpływem Habsburgów Zygmunt poślubił Bonę Sforza(1518r). W marcu 1517r. zawarty został sojusz krzyżacko - moskiewski. Do ataku na Polskę nie doszło z powodu kłopotów finansowych Zakonu. W 1519r. nowy cesarz Karol V poparł agresywną politykę Krzyżaków. Dopiero wtedy wybuchła wojna. Wojska polskie zajęły Kwidzyn i Holąd. W 1521r. podjęto w Toruniu rozmowy pokojowe. Po porozumieniu Wasyla III z Polską Krzyżacy zmuszeni byli do podpisania rozejmu. Nie mogąc znaleźć sojuszników Albrecht zaproponował Zygmuntowi sekularyzację Prus. Ostatecznie 04.1525r. podpisano w Krakowie traktat na mocy, którego Albrecht dokonał sekularyzacji państwa pruskiego i otrzymał tytuł księcia w Prusach i lennika Polski. 04.1525r. na krakowskim rynku Albrecht złożył hołd lenny Zygmuntowi. W latach 1526 - 1529 do Polski zostało przyłączone Mazowsze. W 1526r. w bitwie pod Mohaczem bezpotomnie zginął Ludwik Jagiellończyk. Dynastia bezpowrotnie utraciła Czechy i Węgry. W roku 1533 zawarto pokój wieczysty z Turcją. 1533r. zmarł Wasyl III. Wykorzystując to Polacy w 1535r. zdobyli Homel, Starodub i Radohoszcz. W 1537r. zawarto 5 - letni rozejm. Litwa zatrzymała tylko Homel.


Zygmunt August

W 1548r. władzę objął ostatni z Jagiellonów - Zygmunt August. Najważniejszym celem polityki nowego króla było podporządkowanie Inflant. Demonstracja siły zmusiła wielkiego mistrza Gotarda Kettlera do zawarcia sojuszu przeciw Moskwie. W 1559r. oddał swoje ziemie pod opiekę Zygmunta, a w 1561r. stał się lennikiem polskim utrzymując we władaniu Kurlandię i Semigalię. Wobec zbliżającej się wojny z Moskwą Zygmunt musiał zgodzić się na przeniesienie praw dziedzicznych w Prusach na brandenburską linię rodu. W 1563r. Polacy utracili Połock na rzecz Moskwy. Zwycięstwa Polaków w 1565r. zmusiły Iwana III do podpisania dwuletniego rozejmu. Działania wojenne zostały wznowione w 1567r. Po stronie Polski walczyła również Szwecja. Armia polska dotarła do Radoszkowic i rozpoczęła debaty nad unią z Litwą. W 1569r. zdobyta została Uła i Izborsk. Zmusiło to Iwana III(koronowanego już na cara) do podpisania trzyletniego rozejmu w 1570r. Kongres w Szczecinie zwołany w 1570r. z udziałem Danii, Szwecji, Polski, Francji i Lubeki zakończył pierwszą wojnę północną. Panowanie Zygmunta Augusta cechowały bardzo dobre stosunki z Turcją. Niewątpliwie największym sukcesem Zygmunta była całkowita integracja Litwy z Polską. Decydującym do niej krokiem było przelanie praw dziedzicznych na Koronę. Najważniejsze ustalenia zapadły jednak podczas sejmu lubelskiego w 1569r. Delegacja litewska złożona głównie z możnowładców, obawiających się utraty dotychczasowej pozycji, nie przyjęła przedstawionego projektu unii i opuściła Lublin. W odpowiedzi Zygmunt August ogłosił wcielenie do Polski Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny. Nowa delegacja litewska złożona głównie ze średniej szlachty zaprzysięgła akt unii 01.07.1569r. Polska i Litwa posiadały odtąd wspólnego monarchę, sejm i senat oraz monetę. Odrębne były wszystkie urzędy, wojsko, skarb i sądownictwo. Oba państwa miały prowadzić wspólną politykę zagraniczną. Nową stolicą została Warszawa. Powstałe państwo nosiło nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów. Zygmunt August zmarł 1572r., pozostawiając po sobie silne i zjednoczone państwo polsko-litewskie. Jego śmierć położyła kres dwuwiekowemu panowaniu Jagiellonów.

Praca jest napisana na podstawie wielu żródeł, mam nadzieją, że będzie przydatna.


Źródła: •- Jerzy Topolski- Trudny lot orła białego
- Adam Tatomir- Dzieje świata
- Paweł Jasienica- Polska Piastów
- Paweł Jasienica- Myśl o dawnej Polsce(fragmenty)
- Marek, Piotr Węcowski- Historia(zakres podstawowy)
- Poczet Królów i Książąt Polskich(autorzy not historycznych, pracownicy Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego).
- Encyklopedia PWN.