Opis Wyżyny Śląskiej

Wyżyna Śląska, kraina geograficzna w południowej Polsce. W jej skład wchodzą: Garb Tarnogórski, Wyżyna Katowicka, Płaskowyż Rybicki, Chełm i Pagóry Jaworzańskie. Od północy graniczy z Równiną Opolską i Wyżyną Woźnicko-Wieluńską, od wschodu z Wyżyną Krakowsko-Częstochowską, od południa z Kotliną Oświęcimską i Kotliną Ostrawską, od zachodu z Kotliną Raciborską i Pradoliną Wrocławską.

Wyżyna Śląska, podobnie jak cała Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego, gdzie stosunki klimatyczne pozostają w silnym związku z czynnikami cyrkulacyjnymi. Specyficzne położenie wyżyny otwartej od zachodu, północy i wschodu, a częściowo również od południa (Brama Morawska), powoduje że na jej terytorium krzyżują się wpływy różnorodnych mas powietrza (morskiego, kontynentalnego, a także arktycznego i zwrotnikowego). Na omawianym terenie dominują wiatry z sektora zachodniego, czyli polarno - morskie. W miarę przesuwania się na wschód wyżyny wzrasta udział wiatrów wschodnich - polarno - kontynentalnych. Dominują wiatry słabe o prędkości poniżej 2 m/s. Z różnymi masami powietrza wiąże się występowanie frontów atmosferycznych. Wśród nich dominują fronty chłodne, które stanowią ponad połowę wszystkich przechodzących tutaj frontów i występują dwukrotnie częściej niż fronty ciepłe. Ważnym czynnikiem pogodowym i klimatycznym jest zachmurzenie. Obszar Wyżyny Śląskiej nie wyróżnia się pod względem zachmurzenia od innych rejonów kraju, a roczny stopień zachmurzenia wynosi 65%. Zachmurzenie charakteryzuje się dużą zmiennością w ciągu roku, najmniejsze notuje się najczęściej w końcu lata ( sierpień, wrzesień), a największe w grudniu, listopadzie oraz styczniu. 
Wartość promieniowania całkowitego i usłonecznienia są na Wyżynie Śląskiej na ogół niższe niż na obszarze kraju. Średnie roczne wartości usłonecznienia wahają się od 1300 do 1400 godzin.
Stosunki termiczne Wyżyny Śląskiej są uwarunkowane przede wszystkim dopływem określonych mas powietrza, natomiast ich zróżnicowanie przestrzenne jest związane z rzeźbą terenu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7 C do 8 C z wyraźnym stopniowym obniżaniem się jej wartości w kierunku północno - wschodnim. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ( od 17 do 18 C),z kolei najchłodniejszym styczeń (od -2 do -3 C). Charakterystyczną cechą są zmiany termiki między obszarem silnie uprzemysłowionym a otaczającymi terenami, gdzie temperatura jest średnio o 1 C wyższa. Charakterystyczna jest tu również duża roczna amplituda temperatur, wynosząca maksymalnie 21 C. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych na Wyżynie Śląskiej waha się w granicach 700-800mm. W porównaniu ze średnią Polski (około 600mm) jest to wartość wyższa, na co wpływa ośrodek miejsko-przemysłowy wskutek emisji do atmosfery znacznej ilości energii cieplnej. Maksimum opadów występuje na tym obszarze przeważnie w lipcu i sierpniu, a minimum w styczniu. Ważną cechą klimatu jest duża ilość dni z pogodą mglistą, do czego w znacznej mierze przyczynia się zadymienie obszaru.

Ukształtowanie terenu na Wyżynie Śląskiej jest bardzo zróżnicowane. Wpłynęły na to rozmaite czynniki i procesy rzeźbotwórcze. Do czynników tych należą: układ struktur geologicznych modelowanych przez ruchy tektoniczne, cechy litologiczne budujących je skał, w tym podatność skał na wietrzenie, cechy klimatów występujących w różnych okresach geologicznych i wiążące się z nimi procesy wietrzenia, denudacji i erozji, obecność w przeszłości lądolodów skandynawskich, sposób wykształcenia sieci rzecznej i zmiany zachodzące w jej układzie, a w ostatnim czasie także działalność człowieka.
W obrębie wymienionych pasów morfologicznych występują różne typy rzeźby –glacjalna, fluwialno-denudacyjna, krasowa, eoliczna i górska. Każda z tych stref porozcinana jest siecią dolin rzecznych o swoistym układzie przestrzennym. Ponadto niektóre tereny mają rzeźbę silnie przeobrażoną wskutek gospodarczej działalności człowieka – górnictwa węgla kamiennego i kopalnictwa piasków podsadzkowych oraz rud żelaza, a także rozwoju miast i sieci infrastruktury komunikacyjnej. Występują tam liczne antropogeniczne formy terenu.
Województwo śląskie odznacza się znacznym zróżnicowaniem topograficznym, co bezpośrednio wpływa na urozmaicenie powierzchniowej sieci hydrograficznej, natomiast budowa geologiczna warunkuje występowanie wód podziemnych. Obszar ten należy do najbardziej antropogenicznie przeobrażonych terenów Polski. Głównym powodem tych zmian jest eksploatacja surowców mineralnych oraz bardzo duża koncentracja ludności. Znaczny stopień urbanizacji i uprzemysłowienia pociągnął za sobą ogromne zmiany w środowisku przyrodniczym, między innymi także w stosunkach wodnych. Proporcjonalnie w stosunku do terytorium całego kraju, województwo śląskie jako jednostka administracyjna stanowiąca zaledwie ok. 4% jego powierzchni, jawi się jako obszar z udziałem akwenów wodnych rzędu 18 tys. ha, co stanowi ok. 1,5% powierzchni ogólnej. Składają się na nie cieki powierzchniowe wraz z rowami i kanałami oraz zbiorniki wód stojących, w większości zbiorniki retencyjne.

Wyżynę Śląską pokrywają osady polodowcowe, przede wszystkim piaski. Na trasie przepływu Białej Przemszy znajduje się Pustynia Błędowska - największe w Europie pole luźnych piasków. Postępuje jej zarastanie w wyniku wprowadzenia tam roślin wydmowych, np. mikołajka nadmorskiego.
Gleby Wyżyny Śląskiej to głównie bielice i gleby płowe. Mniejsza degradacja środowiska występuje w północnej części Wyżyny Śląskiej. Na obszarze ziemi lublinieckiej położony jest Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą oraz kilka rezerwatów przyrody.

Rolnictwo Górnego Śląska odgrywa niewielką rolę w gospodarce tego regionu. Uprawia się tam głównie ziemniaki i żyto. Region ten nastawiony jest głównie na przemysł.

Główną gałęzią przemysłu jest górnictwo, koksownictwo. W związku z wydobyciem węgla rozwinięta jest także energetyka. Rozwinęło się też górnictwo rud cynku i ołowiu oraz hutnictwo tych metali. W tyle nie został także przemysł chemiczny (karbochemia oraz produkcja nawozów azotowych i fosforowych), elektromaszynowy (produkcja maszyn i urządzeń dla górnictwa i hutnictwa oraz przemysł środków transportu), mineralny, drzewno-papierniczy i spożywczy.

Z punktu widzenia  turystyki, rekreacji i wypoczynku możemy w ty rejonie wyodrębnić tereny szczególnie atrakcyjne pod względem fizjonomii krajobrazu, wartości przyrodniczych i kulturowych oraz turystycznego zagospodarowania. Największymi i najwartościowszymi terenami turystyczno-wypoczynkowymi i rekreacyjnymi województwa są góry, wchodzące w skład trzech grup górskich Beskidów: Beskidu Żywieckiego, Beskidu Śląskiego i Beskidu Małego. O ich popularności decyduje całoroczny charakter bazy noclegowej, umożliwiający zarówno turystykę kwalifikowana letnią, jak i zimową. Drugim głównym terenem turystycznym i rekreacyjnym jest Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, zwana popularnie Jurą, stanowiąca wschodnią część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, osiągająca średnią wysokość w granicach 300-500 m n.p.m. O jej atrakcyjności stanowi piękno krajobrazu, korzystne warunki klimatyczne, wysoka lesistość, wyjątkowa różnorodność szaty roślinnej i świata zwierzęcego oraz bogate formy krasowe: ostańce skalne, głębokie doliny i jary oraz liczne jaskinie. Zasoby przyrodnicze stanowią bazę różnych dziedzin turystyki, zwłaszcza turystyki kwalifikowanej, rekreacji, sportów rekreacyjnych i sportów ekstremalnych. Należą do nich: turystyka piesza nizinna i górska, turystyka kolarska i cross rowerowy, turystyka i sporty narciarskie, turystyka kajakowa i motorowa, turystyka i rekreacja konna, wspinaczka skałkowa i turystyka jaskiniowa, lotniarstwo i paralotniarstwo, skoki na bungee, zorbing, survival, paintball, marsze i biegi na orientację i inne. To, że zasoby przyrodnicze stanowią zaplecze tych dziedzin aktywności, wynika z prezentowanych już wcześniej definicji, ale także z pewnej tradycji, ukształtowanej przez ponad sto pięćdziesiąt lat zorganizowanych form turystyki i sportu. Z zasobów przyrodniczych korzysta także coraz popularniejsza agro- i ekoturystyka, nazywana także turystyką „zrównoważonego rozwoju”, albo „turystyką alternatywną”. Dla potrzeb wymienionych dyscyplin kształtuje się odpowiednio środowisko przyrodnicze, które to zjawisko nazywane jest zagospodarowaniem turystycznym. Jedną z najstarszych jego form było znakowanie szlaków turystycznych, budowa ścieżek, mostków, ułatwień (stopnie, drabiny, łańcuchy, wspinaczkowa asekuracja stała), altan, schronów i schronisk oraz wież i tarasów widokowych. Do dziś stanowią one czasem dysonans w naturalnym krajobrazie, jednak bez minimalnego zagospodarowania turystycznego uprawianie turystyki i rekreacji stanowiłoby o wiele większe zagrożenie dla naturalnego środowiska, niż dotychczas.