Zagadnienia - Międzynarodowe stosunki gospodarcze

1.Istota międzynarodowego podziału pracy i jego przesłanki rozwoju.
Istota stanowi szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, jaki dokonuje się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w ramach różnych organizmów. MPP ma miejsce gdy jego uczestnicy znajdują się w więcej niż jednym kraju i wykazują trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji i handlu międzynarodowego.
Międzynarodowy podział pracy ujmuje się:
1) statycznie- przyjmuje się osiągnięty stan w jego rozwoju za nieznany
2) dynamicznie- zakłada konieczność nieustannych zmian w strukturze produkcji i handlu . Z jednej strony należy ujmować potencjalnie możliwości rozwojowe każdej gospodarki. Z drugiej strony konieczna jest ciągła adaptacja do zmieniających się warunków zewnętrznych np. w strukturze przemysłu zmian w popycie i podaży.

2. Tradycyjny i współczesny międzynarodowy podział pracy.(różnice)
Tradycyjny typ powiązań gospodarczych jaki wytworzył się w okresie upowszechniania produkcji maszynowej i wprowadzenia do eksploatacji środków transportu np. żegluga, kolej żelazna.
Czynniki:
• produkcja maszynowa,
• export kapitału,
• migracja ludności,
• aktywna polityka ekonomiczna mocarstw kolonialnych.
Po I w. światowej zachodzą zmiany polityczne i społeczne. Do czynników społeczno-ekonomicznych należą:
• następstwa wojen światowych i rewolucja w Rosji,
• rozpad systemu kolonialnego, -emancypacja krajów zależnych np. Polski 1918r.,
• upadek komunizmu w Europie i nie tylko, -zmiana w układzie sił wewnętrznych poszczególnych grup państw
• nowe ośrodki dominujące
• integracje - UE
• powstają nowe podmioty
Ich zadania:
a)liberalizacja powiązań ekonomicznych
b)liberalizacja przepływu czynników wytwórczych
c)transfer kapitału
d)umiędzynarodowienie produkcji, powstanie przedsiębiorstw transnarodowych
Te czynniki spowodowały zmianę tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy.
Nie mamy już do czynienia z jednoznacznym podziałem na kraje uprzemysłowione i kraje żywnościowo- spożywcze.
Współczesny -nowa forma obrotu, nowe podmioty uczestniczące w tych powiązaniach :
Przedsiębiorstwa transnarodowe, międzynarodowe organizacje gosp. Wpływ na strukturę mają regionalne ugrupowania integracyjne. Zmienił się charakter międzynarodowego podziału pracy. Dominował międzygałęziowy podział pracy, aktualnie wewnątrz gałęziowy.

3. Czynniki strukturalne, techniczne, instytucjonalne, koniunkturalne międzynarodowego podziału pracy
a)strukturalne
-niejednakowe wyposażenie poszczególnych krajów w zasoby czynników wytwórczych tj. ziemia, praca, kapitał, zasoby naturalne. Te różnice w zasobach odegrały znaczną rolę w kształtowaniu kierunków międzynarodowego podziału pracy
Położenie geograficzne, warunki klimatyczne. Z powodu postępującego uprzemysłowienia Czynniki, zasady naturalne tracą na znaczeniu:
-postępujący rozwój przemysłu
-postęp techniczny
*Umożliwia wydobycie zasobów z trudnych, niedostępnych miejsc
*Zmniejsza zapotrzebowanie na pewne surowce, materiały
*Zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności
-różnice w zasobach pracy i wydajności pracy
*Wzrost kwalifikacji i wiedzy
*Doświadczenie kadr
-zasoby kapitałowe
*Kraje mogą rozwijać te dziedziny, które wymagają dużo kapitału, tj. nowoczesna produkcja, duża doza postępu technicznego
b)techniczne
Przyczyną jest rewolucja nauk.- techniczna
1)zastąpienie tradycyjnych kryteriów ukształtowania kierunków m.p.p. , a więc różnice w zasobach czynników produkcji, nowymi kryteriami
2)możliwość kreowania postępu naukowo- technicznego
(bogate kraje wdrażają postęp w sposób samodzielny
c)instytucjonalne
Duże znaczenie ma ustrój polityczny, polityka gospodarcza, umowy międzynarodowe. Demokratyczny ustrój gospodarczy sprzyja rozwojowi danego kraju. Jest wtedy rynkowy mechanizm funkcjonowania gosp. jak i otwarta gosp. Duże znaczenie dla gosp. świat. i przekształceń w niej zachodzących miało powstanie Międzynarodowej Organizacji Ekonomicznej, tj. Międzynarodowy fundusz walutowy i Bank Światowy, Światowa Organizacja Handlu.
d) koniunkturalne
Mają charakter krótkookresowy, Są związane z wahaniami relacji popyt-podaż na rynku międzynarodowym. W okresach szybko rosnącego popytu pojawiają się tendencje do rozwoju handlu międzynarodowego Gdy popyt maleje są tendencje do zmniejszenia dynamiki handlu międzynarodowego. Kraje chronią własne rynki ograniczając dostęp eksporterom zagranicznym.

4. Międzygałęziowa komplementarność struktur gospodarczych.
Podstawową przyczyną są różnice w zasobach czynników produkcji: zasobów naturalnych , pracy i kapitału. Podstawowa jest tez zróżnicowana, gałęziowa struktura przemysłowa. W Polsce jest mocno rozwinięty przemysł odzieżowy bo posiadamy kadry wyspecjalizowane, aparat wytwór. Polska eksportuje wspaniałe tkaniny. Ponieważ mamy duże zasoby pracy mamy w tym przemyśle dużą przewagę.

5 .Wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych.
Podstawa są różnice wydajności czynników produkcji. Coraz bardziej tracą na znaczeniu czynniki strukturalne na rzecz czynników technicznych. Komplementarność ta polega na wzajemnym uzupełnianiu się producentów, zespołów, podzespołów lub na koncentrowaniu się na pewnych fazach produkcji, które mają przewagę na poziomie wydajności. Tylko kraje wysoko rozwinięte stać aby mogły osiągnąć wysoki poziom rozwoju, mieć wyspecjalizowane kadry, wysoką wydajność.

6.Metody zwiększania międzynarodowej komplementarności struktur gosp.
a) międzynarodowa specjalizacja produkcji
Korzyści specjalizacji
• skala produkcji
• zmniejszają się nakłady na badanie i rozwój nowych technologii
• podmioty umacniają pozycję na rynku światowym
W ramach specjalizacji przedmiotowej wyróżniamy:
• specjalizację wewnątrzgałęziową - charakterystyczna dla powiązań w krajach wysokorozwiniętych. Pozwala ona na umacnianie pozycji na rynku światowym
• specjalizację międzygałęziową – charakterystyczną dla krajów o zróżnicowanym poziomie rozwoju
Kryterium wyborów kierunków specjalizacji
• statyczna – podstawę podjęcia decyzji mają warunki wyjściowe. Jest to niebezpieczne dla krajów słabo rozwiniętych, bo to umacnia dotychczasowe struktury
• dynamiczna - wybór kierunku produkcji dokonuje się na podstawie przewidywanych uwarunkowań przyszłości
b) międzynarodowa kooperacja produkcji - z góry wiadomo kto i dla kogo będzie produkował. Kooperacja wymaga zaangażowania wyspecjalizowanego aparatu wytwórczego Może występować w formach w zależności od kryterium oceny:
1.Miejsce występowania przedsiębiorstw w powiązaniach produkcyjnych
• kooperacja bierna - przedsiębiorstwo jest odbiorcą podzespołów
• kooperacja czynna - przedsiębiorstwo jest dostawcą podzespołów
2. Ilość podmiotów biorących udział w powiązaniach
• kooperacja jednostronna,
• kooperacja dwustronna,
• kooperacja wielostronna
3. Produkcja na wielką skalę
• zależy na tym producentom, którzy dążą do mim. Ekonomicznego i techn.
• dążą do obniżenia jednostkowego kosztu wytwarzania, podmioty kierują się zasadą tzw. optimum technicznym i ekonomicznym
Ustalamy jakie jest zapotrzebowanie w kraju, otoczenie kraju później. Decydujemy się na skalę produkcji która gwarantuje osiągnięcie optimum, kierunki specjalizacji, komplementarność .Trzeba określić zapotrzebowanie w skali światowej.
4. Produkcja wielkoseryjna
Metody powiększania komplementarności to produkcja wielkoseryjna, która prowadzi do min. Kosztów produkcji, maleją koszty stałe wytwarzania. Produkcja ta jest kapitałochłonna, wymaga przyśpieszenia amortyzacji i zastosowania postępu technicznego
Mamy trzy metody amortyzacji: liniowa, progresywna, degresywna.

7. Cechy współczesnej gospodarki światowej.
Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między uczestniczącymi podmiotami w międzynarodowym podziale pracy. WGŚ staje się gospodarką globalną ze względu na problemy, które stoją przed społ. Należą do nich :
• ochrona środowiska
• zadłużenie międzynarodowe
• problem biedy i głodu
• choroby, epidemie cywilizacyjne
Cechy współczesnej gospodarki światowej:
• znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych
• rozwój współpracy produkcyjnej i inwestycyjnej
• oprócz wymiany towarów i usług zwiększa się przepływ czynników produkcji
• specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej
• wymiana wyrobów gotowych

8. Istota i cele teorii handlu międzynarodowego. Ich funkcje i cele.
Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:
• funkcję wyjaśniającą – powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego
• funkcję decyzyjną – studiując teorię można podejmować na jej podstawie decyzje,
• funkcję optymalnych uwarunkowań – studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne, aby osiągać korzyści.

9.Teorie przedklasyczne:
• koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów – teoria starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej.
• dogmat słusznej ceny – określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego – każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji. Wg tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego, co należy do drugiej i na odwrót.
• doktryna merkantylizmu – źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą.Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów.

10. Teoria kosztów absolutnych - podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści.

11. Teoria kosztów względnych - stwierdza , że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towarów, w przypadku których niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.
Zasadę kosztów względnych można sformułować również uwzględniając różnice wydajności pracy. Zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie , w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym.

12. Teoria kosztów realnych – możliwości korzystnej wymiany specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

13. Teoria kosztów alternatywnych – konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru x po to aby wytworzyć określoną ilość towaru y , lub na odwrót. Ta rezygnacji i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu eksportu). Potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne.

14. Teoria obfitości zasobów – w teorii obfitości zasobów podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę.
Założenia teorii obfitości zasobów:
1.założenia początkowe:
• istnieją dwa kraje , dwa towary i dwa czynniki produkcji ( kapitał i praca),
• nie ma kosztów transportu,
• analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji,
2.założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta:
• czynniki produkcji są jednorodne , doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,
• relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienia,
• poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji,
• niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji,
• funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego ( brak rosnących lub malejących przychodów),
• w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie,
3.założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego:
• działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji,
• istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej (brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów).
Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji. Kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę – towary pracochłonne

15.Teoria luki technologicznej
Kładzie głównie nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. Ogromną rolę e procesach rozwoju odgrywają innowacje czyli wprowadzenie nowego produktu, nowej technologii odkrycie nowego rynku, wprowadzenie nowej struktury rynkowej. Kraje w których branże, sektory odznaczają się dużą innowacyjnością zdobywają pozycje monopolistyczne na rynku światowym Poziom technologiczny określa poziom możliwości produkcyjnych i skalę przewagi pod względem wydajności pracy i kosztów produkcji. Im wyższy stopień efektywny wykorzystania nowych technologii tym większa przewaga danego kraju nad zagranicą.

16. Teoria cyklu życia produktu
Trzy fazy:
1. innowacji
2. dojrzewania
3.standaryzacji
Kraje wysoko rozwinięte mogą być innowatorami. Firmy wprowadzające na rynek nowy produkt zostają w fazie innowacji. Są one pionierami i odnoszą z tego tytułu korzyści czasem produkcja, technologia, technika wytwarzania upowszechnia się. Produkt przechodzi w fazę 2. Produkcji podejmują się kraje o niższym poziomie techn., posiadające zasoby taniej siły roboczej co umożliwia obniżenie jednostkowych kosztów produkcji i konkurencję typu cenowego. Produkt wchodzi w fazę 3. Kraje naśladujące zdobywają przewagę w stosunku do krajów pionierskich. Ten wpływ technologii napotyka na bariery i prawa patentowe

17. Teoria korzyści ze skali.
Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności – teoria neotechnologiczna.

18.Teoria podobieństwa preferencji
Poszukuje ona źródeł przewag komparatywnych po stronie popytu. Jej twórcami są B. Linder i S. Armington. Uważają oni że przyczyną dynamicznego rozwoju handlu między krajami rozwiniętymi są czynniki popytowe. Bogate kraje produkują dla zamożnych nabywców a więc dla tych krajów gdzie jest wyższy stopień zamożności i wysoki poziom dochodu na jednego mieszkańca. Linder: intensywność handlu międzynarodowego artykułami przemysłowymi jest tym większa im bardziej zbliżone są struktury popytu krajów partnerów.

19. Teoria zróżnicowania produktów
Jest rozwinięciem teorii podobieństwa i preferencji. Uwzględnia się w niej rolę czynników popytowych w rozwoju światowego handlu produktami jednej gałęzi. W miarę wzrostu stopnia przetwarzania produktu, różnicę w wyposażeniu w zasoby odgrywają mniejszą rolę w kształtowaniu światowych obrotów, a coraz większego znaczenia nabiera zwiększenie zróżnicowania produktu i popytu. Do wysokiej specjalizacji produkcji daną firmę skłania zróżnicowany popyt i część osiągnięcia korzyści ze skali.

20. Teoria korzyści z nagromadzonego doświadczenia
Źródłem przewag komparatywnych jest nagromadzone doświadczenie zwłaszcza w dziedzinach pracochłonnych. Doświadczanie ma też duże znaczenie w świeżej produkcji, dystrybucji marketingu i zarządzania. Ten niematerialny zasób tj. doświadczanie pod warunkiem że istnieją warunki do utrzymania wyłączności, prowadzi do powstania i przewag komparatywnych

22. Wpływ handlu na stopę inwestycji i efektywność gospodarowania
Handel zagraniczny wpływa na stopę inwestycji i na jej efektywność Wzór
W gospodarce zamkniętej bez uwzględnienia handlu zagranicznego stopa wzrostu dochodu narodowego( delta Y/Y) określona jest przez stopę nakładów indywidualnych z dochodu narodowego(delta Y/Y) oraz średnią aktywność inwestycji(delta Y/Y). Natomiast w warunkach gospodarki otwartej, w której:
I/Y = O/Y + IM/Y- Ex /Y,
gdzie O/Y- stopa oszczędności stopa wzrostu dochodu narodowego wyraża się:
Delta Y = delta Y/I(O/Y + Im/Ey - Ex/I)
gdzie
Im- stopa importu, czyli udział importu w dochodzie narodowym
Ex –stopa exportu udział exportu w dochodzie narodowym.
W gospodarce otwartej, jeżeli stopa importu jest większa od stopy eksportu to stopa inwestycji może być większa niż na to pozwalają rozmiary akumulacji wewnętrznej. Przeciwnie, gdy kraj ma wyższą stopę eksportu niż importu, stopa, akumulacji musi pokrywać zarazem stopę inwestycji i stop nadwyżki eksportowej. Wówczas stopa inwestycji musiałaby być odpowiednio niższa. Większy import (ujemne saldo) powiększa podaż i usług dostępnych w danym kraju, lecz źródłem tej nadwyżki musza być kredyty zagraniczne, które w przyszłości będą spłacone wraz z odsetkami. Ujemne saldo bilansu stwarza krajowi możliwości zwiększenia inwestycji przez zaciąganie kredytów zagranicznych.. Wpływ handlu zagranicznego na poprawę efektywności gospodarowania a w efekcie na wzrost dochodu narodowego jest rozwiązaniem korzystnym i pożądanym, gdyż prowadzi do zwiększenia funduszy przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję bez potrzeby zaciągania kredytów. Sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania poprzez handel zagr.:
• utrzymanie korzystnych cen dewizowych towarów i usług eksportowych i importowych
• podnoszenie krajowej wydajności pracy poprzez modernizację techniczną produkcji dzięki importowi
• pozytywny wpływ wywierany na efektywność gospodarowania poprzez konkurencję towarów importowych, gdyż zmusza ona producentów krajowych do obniżki kosztów produkcji
• specjalizacja miedzy narodowa(polegająca na tym, że kraj produkuje część potrzebnych mu dóbr, ale w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

23. Wpływ handlu zagranicznego na wielkość dochodu narodowego
Od strony podaży
W gospodarce zamkniętej, a więc w gospodarce, która nie utrzymuje żadnych więzi gospodarczych z zagranicą, dochód narodowy, czyli ilość dóbr, jakimi w danym czasie dysponuje społeczeństwo danego kraju, jest równy rozmiarom jego produktu krajowego brutto(PKB) pomniejszonego o wielkość amortyzacji.
Y = I + K + G
Y – dochód narodowy,
I – inwestycje,
K – konsumpcja,
G – wydatki państwa,
W rzeczywistości taka sytuacja nie istnieje, gdyż każdy kraj w większym lub mniejszym zakresie dokonuje wymiany handlowej z zagranicą, a wielość eksportu i importu wpływają także na dochód narodowy. Aby ocenić wielkość i kierunki tego oddziaływania, do równania przedstawiającego dochód narodowy należy dodać eksport netto (NX). Otrzyma się wówczas:
Y = I + K + G + NX = Ex – Im
Jeżeli eksport nie będzie okrywał się z importem, to bądź wielkość dochodu narodowego podzielonego będzie większa od wielkości dochodu narodowego wytworzonego w kraju, bądź tez będzie większa
od wielkości dochodu narodowego podzielonego. W taki sposób relacja między wielkością eksportu i importu wpływa na wielkość funduszu, który dany kraj może przeznaczyć na inwestycje i konsumpcję.
Od strony popytu
Zmiany importu są na ogół wyraźnie powiązane ze zmianami poziomu dochodu narodowego. Jego wzrost powoduje zwykle wzrost zapotrzebowania na import.
Wzrost importu może pozostawać w różnej proporcji do powodującego go przyrostu popytu. Relację określającą przyrost importu do przyrostu powodującego go dochodu nazywamy krańcową skłonnością do importu:
Ks im = Im/Y
Gdzie:
Ks im - krańcowa skłonność do importu;
Im – przyrost importu;
Y – przyrost dochodu narodowego
Wielkość tego wskaźnika jest zależna od poziomu dwu innych relacji: dochodowej elastyczności importu i stopy importu:
Ey im = ImIm  Y/Y R im = Im/Y Gdzie:Ey im = dochodowa elastyczność importu; Im – import; Y = dochód narodowy; R im – stopa importu
Zależność między przyrostem dochodu narodowego a eksportem nie przebiega tak jednokierunkowo jak w przypadku importu. Jeśli wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu krajowego, to w warunkach wzrostu popytu krajowego może nastąpić skierowanie na rynek krajowy części towarów wywożonych poprzednio za granicę i wynikający stąd spadek eksportu. Jeśli przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra eksportowane przez dany kraj, to wzrostowi dochodu narodowego będzie towarzyszyło powiększenie wywozu. Wzrost eksportu będzie towarzyszył wzrostowi dochodu narodowego danego kraju także wtedy, gdy będzie się on wiązał ze zwiększeniem konkurencyjności wytwarzanych przezeń towarów

24. Mnożnik inwestycyjny w gospodarce otwartej
W gospodarce rynkowej charakteryzującą się nie wykorzystanymi możliwościami produkcyjnymi, będącymi efektem przewagi podaży na d popytem, w przypadku wystąpienia określonych impulsów wzrostu gospodarczego może być uruchomiony mechanizm mnożnikowy. Spowoduje on zwiększenie dochodu narodowego w skali większej niż wynikałoby to bezpośrednio z wielkości tych impulsów. Warunkiem powstania efektów mnożnikowych jest zwiększenie popytu konsumpcyjnego. W gospodarce otwartej występują dwa bodźce: mnożnik inwestycyjny i eksportowy. Przyrost dochodu narodowego z tytułu wzrostu eksportu zależy nie tylko od wielkości eksportu, lecz także od wydatków konsumpcyjnych pracowników zatrudnionych przy produkcji krajowej i eksportowej towarów i usług. Mnożnik handlu zagr. może przybierać różne wartości. Gdy jest =1 to wzrost dochodu narodowego jest równy wzrostowi eksportu. Współczynnik mniejszy od 1 - dochody związane ze wzrostem eksportu są w całości oszczędzane lub wydawane na zakup towarów i usług importowych. Gdy mnożnik jest większy od 1, przyrost dochodu narodowego przewyższa pierwotny przyrost eksportu. W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy tym mnożnik jest mniejszy. Przyrost dochodu narodowego zależy od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu, od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gosp. otwartej jest większy. Im krańcowa stopa konsumpcji Jest większa, tym mnożnik jest większy.

25. Skuteczność funkcjonowania mechanizmu mnożnikowego w gosp. otwartej
Otwarcie gosp. stwarza dla skuteczności mechanizmu mnożnikowego zagrożenie. Polegają one na: obniżeniu się skłonności do konsumpcji. Jeśli krańcowa skłonność do konsumpcji spada to spada również wart mnożnika. Dzieje się tak dlatego że część pop konsumpcyjnego może być skierowana na zakupy dóbr importowanych.
Wartość mnożnika kształtuje się
1)odwrotnie proporcjonalnie do krańcowej stopy oszczędności
2) odwrotnie proporcjonalne do krańcowej stopy importu
Z punktu widzenia mnożnika powinno się importować mniej towarów i usług konsumpcyjnych aby popyt wykreowany przez pop z inwestycji i eksportu kierować na zakup tow. i usług krajowych

26. Supermnożnik:
Wartość supermnożnika jest odwrotna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy importu oraz wprost proporcjonalna do krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Gdy przyrost popytu na krajowe towary i usługi konsumpcyjne ma charakter długookresowy, moce produkcyjne zostają w pełni wykorzystane. W efekcie tego pojawiają się tendencje do wzrostu inwestycji i będą to inwestycje pobudzone finansowane z oszczędności. Wystąpienie inwestycji pobudzonych powoduje wzmocnienie działania impulsu pierwotnego uruchamiającego funkcjonowanie mnożnika, gdyż do efektów pierwotnych są dodawane efekty inwestycji pobudzonych.

27. Czynniki określające mechanizm kształtowania się cen w kraju i na rynkach światowych
Na różnicę cen między ceną krajowa a światowa wpływa:
1. polityka eksportowa krajów
2. polityka ugrupowań integracyjnych
3. połączony efekt polityki eksportowej państwa i monopolizacji . Stosowanie dumpingu opłaca się gdy utarg krańcowy równy kosztowi krańcowemu –wzrastające tendencje umiędzynarodowienia. Współcześnie mamy do czynienia z umiędzynarodowieniem produkcji - internacjonalizacja procesów życia gospodarczego oddziałuje poprzez:
1. postęp technologiczny- nastąpiło jego przyspieszenie, szybszy przepływ informacji, rośnie tempo rozprzestrzeniania się postępu wprowadzania nowej produkcji
2. świadoma polityka integracyjna – wpływa na niwelowanie różnic między cenami krajowym i a światowymi
3. organizacje międzynarodowe GATT i WTO (zniesienie ceł, spadek poziomu cen światowych)

28. Elastyczność podaży artykułów rolnych i surowców.
Towary standaryzowane – towary których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu na miejsce ich pochodzenia
W krótkim okresie( cenowa ) elastyczność podaży na art. rolne jest niska bo:
1.Cykl produkcyjny jest relatywnie długi i wysokie są koszty produkcji
2.Nietrwałość art. żywnościowych i wysokie koszty ich magazynowania
3.Duże rozproszenie producentów, którzy nie mogą wpływać na popyt i podaż
4.Wpływy z eksportu art. rolnych w niektórych krajach zajmują dominująca pozycję w ogólnych dochodach i dlatego spadek cen i popytu spowoduje wzrost podaży aby osiągnąć dochody z dewiz
5.Polityka protekcjonizmu celnego prowadzona przez kraje wysoko rozwinięte by chronić własne rolnictwo i przemysł rolniczo - spożywczy
Cenowa elastyczność podaży na surowce jest niska bo występuje:
1.relatywnie długi okres nowych inwestycji i wysokie ich koszty
2.wysokość poniesionych nakładów inwestycyjnych i wysokie bieżące koszty eksploatacji
3.polityka rządu mająca na celu usztywnienie podaży
W długim okresie ( dochodowa) elastyczność podaży na art. żywnościowe jest niska bo:
1. dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu
2. ograniczone możliwości stymulowania rozwoju popytu zagranicznego

29. Elastyczność popytu art. rolnych i surowców
Główne przyczyny niskiej (cenowej) elastyczność) popytu na artykuły rolne
1.zaspokajanie podstawowych funkcji organizmu ludzkiego, zmieniająca się struktura konsumpcji
2. Czynniki socjologiczno- psychologiczne – przywiązanie do marki , sklepu
3. trudności magazynowania
4. rozdrobnienie konsumentów.
Główne przyczyny niskiej elastyczności popytu na surowce:
1. popyt na surowce rośnie wraz ze wzrostem dochodu
2. wzrost cen powoduje wzrost popytu - brak substytutów
Niska dochodowa elastyczność popytu art. żywnościowych ( rolnych)
1. Prawo Engela – w miarę wzrostu dochodów popyt na art. podstawowe wzrasta wolniej niż zapotrzebowanie na wyroby wyższego rzędu
2. zmniejszenie popytu na art. prostsze i tańsze
3. hamowanie przez wiele krajów rozwoju importu wskutek polityki samowystarczalności żywnościowej
Niska dochodowa elastyczność popytu na artykuły surowcowe:
1. postęp techniczny prowadzi do zwiększenia oszczędności surowców i zmniejszenia strat w procesie produkcji
2. substytucja surowców naturalnych przez syntetyki.

30. Elastyczność podaży artykułów przemysłowych
Towary zindywidualizowane-produkowane na zamówienie konkretnych odbiorców, elastyczność cenowa jest wysoka
Wysoka cenowa elastyczność podaży:
1. Krótki cykl produkcyjny i możliwość szybkiego dostosowania się do zmian w popycie
2. niezależność od warunków naturalnych
3. możliwość zróżnicowania asortymentowego
4. powiększenia skali produkcji
5.składowania towarów i niskie tego koszty
6. większa koncentracja produkcji
Wysoka dochodowa elastyczność podaży i możliwość dostosowania się producentów i eksporterów do zmian po strukturze popytu, stymulowania popytu przez wykonywanie różnorodnych dywersyfikacji to i usług , wykorzystania instrumentów zagranicznych i międzynarodowej polityki ekonomicznej

31. Elastyczność cenowa i dochodowa pop na artykuły przemysłowe
Wysoka elastyczność cen popytu ;
1. brak substytutów usztywniających pop wobec cen
2. nawyki i przyzwyczajenia
3. wrażliwość na elastyczne zmiany poziomu cen
Wysoka dochodowa elastyczność popytu :
1. prawo Engela - wraz ze wzrostem dochodów wzrasta popyt na towary przemysłowe i na usługi
2. zmiany w strukturze konsumpcji towarów przemysłowych na bardziej skomplikowane i droższe
3. proces internacjonalizacji i liberalizacji życia gospodarczego prowadzący do poprawy warunków życia ludności

32. Długookresowe tendencje cen artykułów surowcowo-rolnych
Ceny artykułów rolno-spożywczych rosły wolniej niż ceny artykułów przemysłowych a przyczyną tego jest :
1. wzrost zamożności społeczeństw w wielu krajach
2. protekcjonizm rolny
3. spadek przyrostu naturalnego
Popyt na surowce rośnie wolniej niż tempo wzrostu gosp. a przyczyną tego jest :
1. postęp techniczny – materiało-oszczędny
2. zastąpienie tradycyjnych serowców mat syntetycznymi



33. Długookresowe tendencje cen artykułów przemysłowych
W okresie powojennym ceny wyrobów przemysłowych rosły szybciej niż towarów standaryzowanych. Wiąże się to z wyższą dynamiką pop na artykuły przemysłowe , z postępem technicznym. Wzrost dochodu społecznego powoduje wzrost popytu na artykuły bardziej droższe. Proces internacjonalizacji i liberalizacji życia gospodarczego powodujący poprawę warunków życia ludności. Jednak towary zindywidualizowane są deformowane przez wiele czynników i politykę rządów poszczególnych krajów. Są przypuszczenia, że w przyszłości towary zindywidualizowane będą się pogarszać.

34. Nominalne (cenowe) terms of trade.
Współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie ( najczęściej roku ).
Zapis matematyczny:
Pext – poziom cen towarów eksportowanych w okresie badanym;
Pexo – poziom cen towarów eksportowanych w okresie bazowym
Pimt – poziom cen towarów importowanych w okresie badanym;
Pimo – poziom cen towarów importowanych w okresie bazowym.
Zmiany w czasie cenowych terms of trade dają pewną wskazówkę co do zmian korzyści krajów prowadzących wymianę. Cenowe terms of trade danego kraju poprawiają się, jeśli ceny towarów eksportowanych w danym okresie rosną szybciej ( lub maleją wolniej ) niż ceny towarów importowanych przez ten kraj. Taki kierunek zmian cen oznacza bowiem zwiększoną cenę nabywczą ponieważ za taką samą ilość towarów A można kupić więcej towarów B lub też mniej za nie zapłacić.

35. Faktoralne ( czynnikowe ) terms of trade.
Opracowali je J. Viner i A. Marshall.
Współczynnik określający dynamikę zmian cen towarów eksportowanych do cen towarów importowanych odniesioną do relacji kosztów wytwarzania towarów eksportowanych i importowanych. Ich istotą jest to, że wskazują nie tylko relacje cenowe wymienionych dóbr, ale również na zmiany wydajności czynników wytwórczych.
Kext - koszty wytworzenia towarów eksportowych w okresie badanym;
Kexo - koszty wytworzenia towarów eksportowych w okresie bazowym;
Kimt - koszty wytworzenia towarów importowych w okresie badanym;
Kimo - koszty wytworzenia towarów importowych w okresie bazowym.
Te relacje cenowe pozwalają na zrozumienie skali korzyści płynących z wymiany, zmiany struktury podażowej i zmiany kierunków geograficznych. Terms of trade faktoralne pozwalają na analizę osiągania korzyści z manipulowania strukturą eksportu i importu, ale najbardziej znaczące jest podnoszenie wydajności i efektywności czynników produkcji.

36. Główne tendencje w gospodarce światowej na przełomie XX/XXI wieku.
1. nasilający się proces rozszerzających powiązań o różnym charakterze ( produkcyjnym, instytucjonalnym, finansowym ) między podmiotami gospodarczymi, gospodarkami narodowymi krajów o różnych poziomach rozwoju;
2. szybki postęp techniczny, a zwłaszcza rozwój elektroniczno – informacyjny techniki obliczeniowej, komputeryzacji, Internetu. Dzięki temu możliwe jest szybkie pozyskiwanie i przekazywanie informacji niezbędnych do podejmowania decyzji;
3. wykształcenie modelu „nowej gospodarki” , w fazę której najszybciej wkroczyło USA. Proces ten nazywamy procesem GLOBALIZACJI współczesnej gospodarki światowej. W wyniku internacjonalizacji ((umiędzynarodowienia ) procesu za sprawą wielkich korporacji trans narodowych, banków, organizacji międzynarodowych tj. MFW, BŚ i WTO, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju i różnych regionalnych ugrupowań, np. UE. Proces globalizacji budzi nadzieję dla krajów rozwijających się, ale rodzi też pewne obawy z punktu ekonomicznego. Związane są one z zagrożeniem szybkiego przenoszenia między krajami załamań koniunkturalnych. Mogą one być wywołane nagłymi spadkami kursów walutowych, kursów akcji na giełdach, które powodują nagły przepływ kapitałów) między krajami.;
4. w krajach rozwiniętych Europy Zachodniej przeważają nastroje i prognozy optymistyczne dotyczące wzrostu wielkości produktu krajowego brutto. Zagrożeniem są tendencje protekcjonistyczne i kontrowersje handlu między USA i krajami UE oraz USA i Japonią ( fiasko konferencji WTO w 1999 r w Seattle);

37. Specyfika kapitału jako przedmiotu wymiany międzynarodowej.
1) obroty kapitałem mają charakter transferowy – wywóz kapitału nie jest natychmiast rekompensowany eksportem towarów lub usług ( eksport kapitału w przyszłości oczekuje określonych korzyści ).
2) Przepływ kapitału następuje w formie pieniężnej lub rzeczowej.
3) Przepływ kapitału nie powoduje przeniesienia praw własności ( tak jak to jest w przypadku towarów ) tylko praw użytkowania kapitału.
4) Szybki i łatwy transfer kapitału dzięki liberalizacji przepisów obrotu kapitału w wymianie międzynarodowej oraz rozwoju telekomunikacji jako głównego kanału przepływu kapitału.
5) Aktualnie duża część kapitału uczestniczy w transakcjach spekulacyjnych (krótkoterminowe lokaty bankowe w różnych walutach, sprzedaż i zakup walut, papierów wartościowych celem osiągnięcia zysku wynikającego z różnic kursowych ). Przyczyną tego jest duża rola rynków sformalizowanych – giełd papierów wartościowych.

38. Podstawowe formy wywozu kapitału.
1. kredyty zagraniczne:
• forma depozytu przekazanego na rachunek dłużnika;
• kredyt w formie zapisu księgowego u wierzyciela – eksporter nie żąda natychmiastowej zapłaty (odroczenie terminu zapłaty );
• zakup obligacji zagranicznych.
2. inwestycje portfelowe – zakup zagranicznych papierów wartościowych w celu uzyskania dochodu ( akcje, obligacje ).
3. zagraniczne inwestycje bezpośrednie – zakup przedsiębiorstwa lub utworzenie przedsiębiorstwa w innym kraju ( gdy zagraniczny właściciel nie ma 51% udziałów ( pakiet kontrolny) nie ma praw zarządzania ).

39. Kredyty zagraniczne i ich rodzaje.
1 .Kredyty zagraniczne są podstawową formą wywozu kapitału. Wyróżniamy:
kredyt na zakup towarów (kredyt kupiecki)- forma przepływu kapitału między przedsiębiorstwami. Kredytowe transakcje są finansowane i refinansowane przez bank. Kredyt kupiecki tkwi w każdej transakcji eksportowej jeśli tylko eksporter dostarcza w momencie pobrania zapłaty w stosunku do momentu wysyłki towaru.
2. Kredyty finansowe – przepływ kapitału między bankami. Są one przyznawane w formie pieniężnej przez banki jednego kraju bankom drugiego kraju. Pożyczki te mogą być wykonywane zgodnie z preferencjami pożyczkodawcy i przeznaczone na dowolny cel. Źródłem tych kredytów mogą być wewnętrzne rynki finansowe i rynki międzynarodowe.
3. Kredyty wiązane- przepływ kapitału między bankami. Są wykorzystywane przez wiele krajów przy finansowaniu ich importu inwestycyjnego.
4. Kredyty- transfer kapitału za granicę. Są one udzielane na różne okresy i cele. W kredytach długoterminowych podstawowe znaczenie mają kredyty państwa uruchamiane na podstawie umów między rządami dwóch państw. Cechą charakterystyczną tych kredytów oprócz długości okresu spłaty jest niskie oprocentowanie.
Kredyty zagraniczne udzielane przez banki komercyjne mogą mieć charakter:
1) kredytów krótkoterminowych- do 1 roku, mają charakter spekulacyjny i wiążą się ze zmianami stóp %
2) średnioterminowych- od 1 do 3 lat, udzielane na zakup produktów rolnych, surowców, materiałów do produkcji oraz na wyrównanie bilansu płatniczego i podtrzymanie waluty
3) długoterminowych- od 3 lat, udzielane na cele inwestycyjne

40. Kredyty eksportowe jako forma promocji eksportu.
Wynikają one z tego, że silna konkurencja międzynarodowa oraz panujący w wielu asortymentach rynek nabywcy zmuszają eksporterów do szerokiego uwzględniania postulatów zagranicznych nabywców, którzy w wielu przypadkach warunkują zakup otrzymaniem kredytu niejednokrotnie o długim co najmniej kilkuletnim okresie spłaty. Skłonność eksporterów do finansowania zagranicznych odbiorców wzrasta, gdy ich potencjał eksportowy jest w danym czasie większy od zapotrzebowania zgłaszanego przez importerów. Najprostszą formą kredytu eksportowego jest odroczenie płatności za eksportowany towar. Może to być kredyt w rachunku otwartym jeżeli eksporter tylko zapisuje dług w swoich księgach, bądź kredyt wekslowy jeżeli kredytowa wierzytelność eksportera jest zabezpieczona wekslem. W handlu międzynarodowym występuje również kredytowanie eksportera przez importera, gdy importer reguluje należność eksportera z góry lub wpłaca zaliczkę na poczet przyszłej dostawy.

41. Kredyty rządowe i międzynarodowych organizacji gospodarczych.
Kredyty rządowe udzielane są ze względów politycznych i ekonomicznych. Wyznaczają warunki zakupu, „pułapy zakupu” mówimy tu o liniach kredytowych.
Instytucje międzynarodowe biorą również udział w kredytowaniu.
Kredyty międzynarodowych organizacji gospodarczych udzielane są w celu zrównoważenia bilansu płatniczego pod warunkiem, że zostaną spełnione wymogi – deficyt na pewnym poziomie, stosowny wzrost gospodarczy, saldo bilansu płatniczego nie będzie niekorzystne.
Kredyty te udzielane są przez Bank Światowy oraz Europejski Bank Inwestycyjny.
Muszą posiadać gwarancje rządowe oraz udzielane są także pod warunkiem, iż częściowo przeznaczone będą na zakup towarów i usług z kraju wierzyciela.

42. Rynek eurowalutowy – przesłanki powstania, jego cechy oraz funkcje.
Podstawą instytucjonalną rynku eurowalutowego stanowi sieć banków zwanych eurobankami, przyjmujących i od pożyczających wkłady w walutach innych niż waluta kraju siedziby banku.
Przesłankami powstania rynku eurowalutowego jest pełna swoboda dokonywania transakcji tj. wymienialność walut, stopa % depozytów i kredytów zależna od popytu i podaży funduszy na tym rynku.
Tworzy go cała sieć banków i transakcje w walutach innych niż waluta kraju siedziby banku.
Cechy charakterystyczne:
• szybkość zawierania transakcji, dzięki wykorzystaniu przede wszystkim połączeń telefonicznych;
• okrągłe sumy jednostek transakcyjnych, gdyż przedmiotem transakcji są sumy stanowiące z reguły wielokrotność 1 mln jednostek określonej waluty;
• zunifikowane okresy typowych transakcji, które są zawierane najczęściej na 1, 3, 6 i 12 miesięcy.
Te podstawowe cechy transakcji eurowalutowych decydują o możliwości szybkiego przemieszczania znacznych kapitałów między bankami z różnych krajów tym bardziej, że rynek ten nie został dotychczas poddany ograniczeniom ani kontroli ze strony banków centralnych.

43. Zagraniczne inwestycje portfelowe – cel, przedmiot i formy transakcji.
Inwestycje portfelowe jest to zakup zagranicznych papierów wartościowych w celu uzyskania dochodu. Zagraniczne inwestycje portfelowe to element kalkulacji jeśli wystąpi prawdopodobieństwo zmiany kursu. Spadek waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej powoduje zwiększenie zysku inwestora. Zwiększenie zysku powoduje zwiększenie zakupu walut.
Formy transakcji:
1. transakcje terminowe ;
2. handel opcjami czyli prawami do nabycia lub zbycia papierów wartościowych;
3. pojawiają się quasi obligacje o zmiennej stopie oprocentowania
4. handel kuponami odsetkowymi

44. Motywy zagranicznych inwestycji bezpośrednich.
Inwestycje bezpośrednie polegają na ulokowaniu kapitału (długoterminowego) w przedsiębiorstwie innego kraju w celu uzyskania trwałego wpływu na jego działalność i osiągania z tego tytułu zysków. Motywem dokonywania inwestycji bezpośrednich jest przede wszystkim poszukiwanie możliwości osiągania wyższych zysków za granicą w dłuższym okresie w porównaniu do możliwości , jakie istnieją w kraju , z którego kapitał jest wywożony.
Motywy tradycyjne :zdobycie nowych rynków zbytu , ominięcie barier celnych, dotarcie do taniej siły roboczej, surowców, ominięcie barier: w systemie podatkowym udogodnienia, liberalnych przepisów w zakresie ochrony środowiska, niedostatecznego popytu, podniesienie konkurencyjności na rynkach.
Motywy współczesne : wysoko kwalifikowana siła, rozwinięta infrastruktura techniczna , chłonność rynku wewnętrznego, poziom zamożności społeczeństwa, lokalizacja ekonomiczna.

45. Makroekonomiczne skutki transferu kapitału dla eksportu i dla importu.
Dla eksportera:
• spadek podaży kapitału na rynku krajowym;
• obciąża rachunek kapitałowy bilansu płatniczego;
• zdobycie nowych rynków zbytu;
• w formie inwestycji bezpośrednich – poprawa technologii, postępu, obniża się popyt na siłę roboczą
Dla importera:
• zwiększa podaż na rynku wewnętrznym kapitału;
• poprawia bilans obrotów kapitałowych;
• umożliwia prowadzenie działalności inwestycyjnej;
• uzależnienie gospodarcze od importowanej technologii, metod produkcji;

46. Okresy emigracji siły roboczej i jej główne kierunki geograficzne.
1. emigracja międzykontynentalna – po wielkich odkryciach geograficznych – kierunek: obie Ameryki, Australia, częściowo Afryka Południowa.
Czynnik dodatkowo wpływający na przebieg procesów osiedleńczych na kontynencie amerykańskim – masowy przywóz niewolników murzyńskich;
2. I połowa XIX wieku – masowa migracja nieporównywalna z poprzednią spowodowana zakończeniem zagospodarowania kontynentów pozaeuropejskich i rozwojem transportu, rewolucją przemysłową w Europie i powstaniem w jej wyniku wielu wolnych rąk do pracy;
3. masowa migracja Europejczyków trwa przez następne 10- lecia – kierunek Stany Zjednoczone 60%, Australia, Nowa Zelandia, Kanada 20%, Ameryka Łacińska 20%;
4. po II wojnie światowej ożywienie ruchów migracyjnych – kierunek: Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Anglia, Francja, Belgia.
Z zakończeniem II wojny światowej związane masowe, a niekiedy przymusowe akcje przesiedleńcze;
5. od połowy lat 50- tych ważnym obszarem migracji siły roboczej stała się Europa Zachodnia przeżywająca okres szybkiego rozwoju gospodarczego i odczuwająca straty demograficzne spowodowane wojną;
6. ostatnie 20 lat specyficznym emigracji są najbogatsze kraje regionu Zatoki Perskiej, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie.

47. Główne cechy międzynarodowego rynku technologii
Międzynarodowy transfer wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym kraju, w sposób odmienny niż niezależne badania, poszukiwania itp. Ostatecznym celem nabywcy nie jest efekt poznawczy, ale zastosowanie wiedzy technicznej jako środek do wytwarzania nowych towarów, nowych metod i sposobów produkcji. Jej znaczenie ciągle wzrasta, co jest konsekwencją cech wiedzy technicznej:
1. stosowana w celu wywołania zmian w środowisku materialnym i społecznym,
2. relatywnie mało obfita – jako czynnik produkcji, 3.trudno dostępna,
4.zwykle wysoka cena,
5.ekonomiczna i społeczna użyteczność,
6.produkt działalności naukowej (B+R) oraz doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji.
Można wyróżnić:
• wiedzę szczegółową: dotyczącą ściśle określonych towarów lub procesów produkcji,
• wiedzę ogólną.
W międzynarodowym transferze występują nośniki:
1. ludzie – najważniejszy nośnik charakteryzujący się szybkością przekazu i najmniejszym stopniem zniekształcenia,
2. publikacje, dokumenty, czasopisma,
3. towary, zespoły, podzespoły i ich części.
Oraz kombinacje nośników.
Pozyskiwanie wiedzy może być w sposób:
1. odpłatny, zapłata w formie pieniężnej lub niepieniężnej (np. spłata towarami)
2. nieodpłatny, bez ponoszenia kosztów (np. targi, wystawy)
Import technologii jest przeważnie najtańszym, a często jedynym sposobem zlikwidowania luki technologicznej.
Transfer technologii skraca czas, który byłby, potrzebny do uzyskania takich samych efektów przy wykorzystaniu rodzimego potencjału.
Przyśpiesz własne badania naukowe i sprzężenie zwrotne – postęp w jednych dziedzinach sprzyja postępowi w innych.

48. Formy międzynarodowego transferu technologii
Trzy główne formy:
1.eksport towarów,
2.międzynarodowe operacje licencyjne,
3.inwestycje bezpośrednie.
Pozostałe kanały przepływu wiedzy technologicznej:
• sprzedaż patentów za granicę,
• konsulting międzynarodowy,
• korzystanie z zagranicznej literatury fachowej,
• sprowadzanie zagranicznych towarów jako wzorców i ich kopiowanie,
• wywiad gospodarczy,
• kształcenie studentów za granicą,
• szkolenie pracowników za granicą lub przez zagranicznych specjalistów w kraju,
• międzynarodowe konferencje, sympozja, itp.,
• międzynarodowa kooperacja przemysłowa,
• międzynarodowa współpraca techniczna wewnątrz przedsiębiorstw trans narodowych,
• międzynarodowe targi i wystawy,
• migracje ludności.
Międzynarodowa współpraca naukowo – technologiczna:
1. wymiana informacji naukowo – technologicznych,
2. specjalizacja i kooperacja w badaniach,
3. wspólne badania naukowo – technologiczne

49. Polityka handlowa i jej uwarunkowania
Polityka handlowa jest częścią zagranicznej polityki ekonomicznej. Zagraniczna polityka handlowa to kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranicą.
Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Wyróżniamy:
1. cele ilościowe :
• osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego salda bilansu handlowego
• zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju
• osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju bądż też własnych inwestycji za granicą
2. cele jakościowe:
• poprawa terms of trade w handlu zagranicznym
• wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związane z rozwojem eksportu
• podniesienie poziomu technicznego produkcji w wyniku importu nowoczesnych technologii
• zmiany strukturalne w gospodarce
Środki zagranicznej polityki ekonomicznej – wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej.
Państwo może oddziaływać za pomocą środków na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej. w dwojaki sposób:
1. pośredni - sprowadza się do zasilania podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym
2. bezpośredni - dotyczy wyłącznie tej sfery gosp., która jest własnością państwa.. Państwo ustala cele i narzędzia służące do ich osiągnięcia, a także bezpośrednio dysponuje zasobami czynników produkcji
Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej – elementy mechanizmu ekonomicznego funkcjonującego w danym kraju, wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia celów tej polityki. Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej można podzielić na:
1. służące państwu do oddziaływania na wszelkie podmioty gospodarcze w danym kraju
2. służące państwu do oddziaływania wyłącznie na podmioty uczestniczące bezpośrednio w stosunkach gospodarczych z zagranicą
50. Podstawowe założenia (zasady) GATT I WTO
GATT – Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu
Formalnie GATT wszedł w życie z dniem 1.01.1948 i istniał do końca 1994.
U jego podstaw zalazła się logika wolnego handlu i przekonanie o jej wyższości nad innymi rozwiązaniami w zagranicznej i międzynarodowej polityce ekonomicznej. Podporządkowano jej główne zasady funkcjonowania GATT:
1. zasada równego traktowania i niedyskryminacji w dostępie do rynków narodowych:
przyznawana sobie przez kraje członkowskie w formie bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania (KNU). Zgodnie z nią każde ustępstwo uczynione dla jednego kraju w zamian za równoważącą je korzyść drugiego jest automatycznie rozciągane na wszystkie kraje członkowskie GATT. Wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne.
2. zasada preferencji zwrotnych, równość korzyści:
odstąpiono od niej dopiero w czasie tzw. Rundy Kennedy’ego (1964-1967), kiedy to na mocy IV części GATT kraje słabo rozwinięte gospodarczo zostały zwolnione od wymogu wzajemności wobec krajów wysoko rozwiniętych. Wyrazem tego wyjątku sankcjonowanego przez GATT są jednostronne preferencje przyznawane przez kraje rozwinięte gospodarczo krajom słabo rozwiniętym. Polegają one na stosowaniu niższych stawek celnych wobec importu z krajów słabo rozwiniętych w porównaniu z importem z innych krajów.
1. zasada – wyjątki od zasady wolnego handlu:
są one dopuszczalne w przypadku ochrony: bilansu płatniczego, „młodego” przemysłu krajowego, bezpieczeństwa państwa i zdrowia ludności. Interwencjonizm może się przejawiać tylko w zróżnicowaniu taryfy celnej, a w zupełnie wyjątkowych przypadkach w zastosowaniu ograniczeń ilościowych. Inne formy interwencjonizmu (wg GATT) są zabronione.
2. zasada – klauzula narodowa
(potrzeba traktowania towaru importowanego nie gorzej niż towaru wytwarzanego w kraju, zwłaszcza w zakresie ograniczeń zaliczonych do grupy parataryfowych i pozataryfowych) oraz możliwość przeciwdziałania dumpingowi i zrujnowaniu rynku.
W świetle powyższych zasad członkostwo kraju w GATT jest równoznaczne ze zgodą na podporządkowanie polityki ekonomicznej, zwłaszcza zagranicznej polityki ekonomicznej zasadom międzynarodowej polityki ekonomicznej wspólnej dla krajów członkowskich. Koordynacja zagranicznej polityki ekonomicznej i wypracowanie międzynarodowej polityki ekonomicznej w ramach GATT dokonywały się głównie w trakcie tzw. rund negocjacyjnych (rund tych było osiem).
WTO – Światowa Organizacja Handlu
Rozpoczęła swoją działalność 1.01.1995. Utworzono ją w celu zastąpienia GATT, który przestał odpowiadać warunkom współczesnych stosunków międzynarodowych.
Głównym celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali globalnej. Zmierza ona do usunięcia wszelkich barier w handlu międzynarodowym towarami, usługami i czynnikami produkcji. Podstawową zasadą prowadzącą do tego celu jest wzajemna niedyskryminacja krajów, przejawiająca się w stosowaniu klauzuli największego uprzywilejowania i klauzuli narodowej. Ma jej towarzyszyć zasada wzajemnych korzyści, swobodnego dostępu do rynków narodowych i uczciwej konkurencji. Rządy mogą interweniować tylko wtedy, gdy istnieje potrzeba ochrony bilansu płatniczego, produkcji krajowej, zdrowia obywateli i bezpieczeństwa kraju.

51.Ogólna charakterystyka liberalizmu w latach 70-tych - Liberalizacja handlu – obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych, czy znoszenie ograniczeń ilościowych. Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu.
Liberalizacja handlu protekcjonizm
Kryzys był spowodowany:
• od połowy lat 70-tych nasiliła się presja protekcjonistyczna spowodowana zmianami w światowym układzie sił konkurencyjnych , w tym zwłaszcza ekspansja przemysłowa krajów szybko się uprzemysławiających (głównie azjatyckich).
• spadek międzynarodowej zdolności konkurencyjnej części branż w krajach rozwiniętych na korzyść krajów szybko się uprzemysławiających. W branżach tych pojawiły się strukturalne nadwyżki mocy wytwórczych. Skutki tych zjawisk zostały wzmocnione przez kryzys naftowy (kilkakrotny wzrost cen ropy naftowej jesienią 1973, a później w 1978) oraz przez głęboka i długotrwałą recesję gospodarczą na świecie (1974-1976). W efekcie tego zwiększyły się deficyty płatnicze głównych uczestników handlu międzynarodowego. Liberalny system handlowy został zagrożony. W sektorach dotkniętych lub zagrożonych konkurencją zagraniczną pojawiły się lub nasiliły żądania wzrostu protekcji. W ślad za tym rządy wprowadzały, w mniejszym lub większym zakresie, konkretne posunięcia antyimportowe. Zainteresowane grupy widziały w nich środek ochrony swoich miejsc pracy. Branże zagrożone importem domagały się nałożenia ograniczeń importowych, argumentując to tym, że inne sektory przeżywające trudności już uzyskały taką formę ochrony i nie powinny być traktowane lepiej niż pozostali producenci mający analogiczne kłopoty. Sytuację zwolenników protekcjonizmu niewątpliwie ułatwiał fakt, że najwięksi beneficjenci wolnego handlu tj. konsumenci, byli najsłabiej zorganizowani i nie mieli dostatecznej siły przebicia, aby przezwyciężyć naciski swoich przeciwników.

52. Instrumenty celne polityki handlowej/podatki graniczne
Cła – opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające jego granicę celną. Cło jest odpowiednikiem podatku zwiększającego dochody budżetowe państwa. Jego efektem jest wzrost cen i obciążenie nabywcy (konsumenta krajowego) dodatkowymi kosztami. Głównym zadaniem ceł była i nadal jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej.
Cła można podzielić wg różnych kryteriów:
z punktu widzenia charakteru zagranicznej polityki ekonomicznej:
1.cło autonomiczne – jest wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa
2.cło umowne – uzgadniane między państwami. Porozumienia takie określają np. poziom wprowadzanego cła, czas jego obowiązywania, zróżnicowanie asortymentowe.
I kryterium:
1.cła minimalne – cła w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania. Udzielenie KNU przez kraj 1 krajom 2 i 3 oznacza, że każda obniżka cła dokonana przez kraj 1 w handlu z krajem 2 jest automatycznie przenoszona na stosunki kraju 1 z krajem 3, i odwrotnie.
2.cła maksymalne – są stosowane w handlu z krajami, które nie uzyskały KNU, (wyższe od ceł minimalnych).
II kryterium:
1.cła preferencyjne – niższe od ceł minimalnych. Stosowane w handlu z krajami, które są korzystniej traktowane niż gwarantuje to KNU (np. traktowanie się wzajemne krajów należących do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu lub unia celna).
2.cła dyskryminacyjne – wyższe od ceł maksymalnych. Występują one w kilku formach:
• cła retorsyjne – stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub grupy krajów
• cła wyrównawcze
• cła antydumpingowe – mają na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji.
III kierunek ruchu towarów:
1. cła importowe – nakładane na towary przywożone do danego do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wewnętrznych lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną.
2. cła eksportowe – służą państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu. Są one nakładane na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów i na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera, aby ograniczyć ich import często po znacznie wyższych cenach.
3. cła tranzytowe – nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju. W praktyce nie są one już stosowane.
IV z podziałem ceł na importowe i eksportowe wiąże się ich klasyfikacja na:
1. cła ochronne – zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną (przez podniesienie na rynku krajowym ceny wyrobu zagranicznego o stawkę celną). Wykorzystywanie tego cła jest przejściowe.
2 .cła fiskalne – cła importowe wykorzystywane w celu zapewnienia państwu dochodów z przywozu towarów. Są one nakładane na towary nie produkowane w kraju.
V ze względu na sposób ustalania:
1. nakładane w proporcji do wartości towarów
2. nakładane w proporcji do ich ilości
3. nakładane w proporcji do wartości i ilości towaru łącznie

53. Pozataryfowe narzędzia handlowe i ich klasyfikacja
Narzędzia pozataryfowe – są to inne niż cła i narzędzia pozataryfowe bariery w handlu międzynarodowym, których funkcją jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu. Narzędzia pozataryfowe są stosowane selektywnie, mają wiec charakter dyskryminacyjny. Decyzje o ich wprowadzeniu podejmuje władza wykonawcza, a nie ustawodawcza, co znacznie skraca czas decydowania i zwiększa elastyczność tych ograniczeń. Przeważająca część n.p. jest stosowana w formie dyskretnej, wszystkie zaś są stosowane jako bariery wewnętrzne.
1.ograniczenia ilościowe (kontyngenty):pyt.54
2. licencje importowe:
zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.
1. dobrowolne ograniczenia eksportu:
są wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na takie wyjście w celu uniknięcia ostrzejszych restrykcji importowych.
2. porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu:
Dotyczą one na ogół tzw. towarów wrażliwych i są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas. Przeważnie eksporter jest zmuszony do zawarcia takiego porozumienia, w innym przypadku bowiem grożą mu jeszcze ostrzejsze ograniczenia (np. kontyngentowanie importu).
3 .ograniczenia dewizowe
4. zakupy rządowe:
preferujące towary krajowe nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagranicy.

54. Ilościowe pozataryfowe narzędzia handlowe
Ograniczenia ilościowe (nazywane też kontyngentami) - określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym, mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu. Krańcowo odmiennym rozwiązaniem jest ustalenie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego przywozu lub wywozu – chodzi o kontrolę obrotów przez państwo. Przeważnie jednak ograniczenia ilościowe są ustalane w przedziale między tymi dwoma rozwiązaniami.
Podstawowe przyczyny ilościowego ograniczania przywozu:
1. ochrona produkcji krajowej
2. potrzeba skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe
3. przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego
4. względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa
Ograniczenia ilościowe w eksporcie:
1. potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym
2. względy bezpieczeństwa (niedopuszczenie do eksportu np. broni do kraju nieprzyjaznego)
3. konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera.
Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki:
1. zmniejsza podaż towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych,
2. prowadzi do wzrostu cen, zwłaszcza wtedy, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.
Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach:
globalne (sztywne) - ustalane autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów bilateralne – uzależnione od ustępstw partnera, ulegają zmianie.

60. Dobrowolne ograniczenia eksportu
Są wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na takie wyjście e w celu uniknięcia ostrzejszych restrykcji importowych. Z punktu widzenia importera dobrowolne ograniczenia eksportowe jest wygodniejszym rozwiązaniem niż wprowadzenie ograniczenia ilościowego. Większość krajów należy do WTO, która zakazuje się stosowania kontyngentów ilościowych

67. Ograniczenia dewizowe – całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są w pełni przejmowane przez administrację państwową. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.
Zakres ograniczeń dewizowych może być zróżnicowany:
1.rzeczowo – ograniczenia dewizowe mogą dotyczyć całości lub części obrotów towarowych z zagranicą
2.geograficznie – wszystkich lub tylko części partnerów zagranicznych.
Z zakresem ograniczeń dewizowych wiąże się zakres ograniczenia wymienialności waluty danego kraju. Może on mieć charakter: wewnętrzny, zewnętrzny lub całkowity.
1.w przypadku, gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna.
2. w przypadku, gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności bądź wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.
1. niewymienialność wewnętrzna – gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje danego kraju nie mają swobody wymiany swojej waluty wewnętrznej na waluty obce.
2. niewymienialność zewnętrzna – gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje zagraniczne nie mają zezwolenia na wymianę waluty wewnętrznej danego kraju na inne waluty.
W warunkach ograniczeń dewizowych znajdują zastosowanie specyficzne formy rozliczeń międzynarodowych:
1. transakcje barterowe – wymiana jednego towaru na inny. Dokonuje się to w formie naturalnej, bez udziału dewiz.
transakcje kompensacyjne – polegają na wiązaniu po stronie eksportu i importu większej liczby towarów niż jeden
• umowy płatnicze –mają zastosowanie przy przechodzeniu krajów od całkowitych ograniczeń dewizowych do wymienialności walut.
• umowy clearingowe – polegają na rozliczeniach między krajami z tytułu eksportu i importu, dokonywanych w walutach narodowych każdego z partnerów uczestniczących w clearingu. Rozliczenia te następują bez udziału dewiz.

68. Reguły techniczne, normy sanitarne i zdrowotne, wymogi dotyczące ochrony środowiska naturalnego
Stosowane są dla zapewnienia bezpieczeństwa wyrobów, odpowiedniej ich jakości, zdrowotności. Normy takie nie mogą być stosowane lub nadużywane w celu ochrony produkcji krajowej przed importem. Różnice w przepisach i regułach stanowią utrudnienie wymiany, ogranicza jej korzyści. Różnice powodują dodatkowy koszt (zbieranie informacji, śledzenie zmian w przepisach i dostosowanie ich do produkcji). Organizacje międzynarodowe zmierzają do ujednolicenia i standaryzacji norm, które nie mogą dyskryminować towarów zagranicznych, stanowić przeszkód w rozwoju wymiany.

70. Reguły pochodzenia
W przypadku eksportu w stosunku do eksportera krajowego (importera krajowego) mogą być zastosowane niższe stawki celne. W Polsce ta stawka wynosi 0, w stosunku do eksportu, jeżeli towary, które będą eksportowane będą cechowały się odpowiednimi regułami pochodzenia. Np. polski rząd może stwierdzić, że zastosuje stawkę zerową wobec tych towarów, które np. w 70% pochodzą z towarów lub surowców produkowanych w kraju. Z kolei, jeżeli towar nie spełnia tych reguł, to w stosunku do takich towarów stosuje się inną stawkę celną, zazwyczaj wyższą.
To samo dotyczy importu. W stosunku do pewnych towarów importowanych mogą być stosowane niższe stawki celne, jeżeli są przez te towary przestrzegane pewne reguły pochodzenia. Np. polski rząd może zastosować niższą stawkę celną w stosunku do tych towarów importowanych, które zostały wytworzone w 30% z towarów krajowych. Natomiast, gdy towary nie spełniają tych reguł, to są wyższe stawki.

71. Formy polityki handlowej
Typy polityki handlu:
1.konwencjonalna- oparta na zasadach GATT i WTO. Stosowana jest wobec członków WTO oraz państw nie członków, ale które otrzymały KNU.
2. polityka autonomiczna- wynikająca z niezależnych decyzji rządu. Nie związana z porozumieniem GATT i WTO.
3. polityka specyficzna- określona jest przez pojęcie bilateralne lub zasadą ugrupowań regionalnych.
Wyróżnia się dwie formy stosowania polityki handlowej:
1) polityka wolnego handlu- gdy polityka ekonomiczna podporządkowana jest doktrynie liberalizmu gosp. Interwencja państwa uważana jest za szkodliwą, gdyż prowadzi do odchodzenia od optymalnych rozwiązań w produkcji, handlu, inwestycji, konsumpcji. Rola państwa jest ograniczona do kreowania i przestrzegania prawa, uczciwej konkurencji i wolnego handlu. Wolny handel tzn. wolny od wszelkiego rodzaju ograniczeń taryfowych, para-, pozataryfowych, nie powinno się go ograniczać za pomocą narzędzi ogólnej polityki ekonomicznej (kształtowanie kursu walut, stóp% polityki fiskalnej)
2) polityka protekcjonizmu- wykorzystanie przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów polityki.

72. Polityka konwencyjna
oparta na zasadach GATT i WTO. Stosowana wobec członków WTO oraz państw, które nie są członkami, ale otrzymały klauzule największego uprzywilejowania. Respektuje podstawowe zasady:
1. niedyskryminacji i wzajemności
2.gwarantują dużą przejrzystość reguł i narzędzi
3.gwarantuje stabilność stosunków handlowych
4.stabilność poziomu protekcji
5.prowadzi do ograniczeń swobody
6.harmonizacja i koordynacja gwarantuje równy dostęp do rynków, ale również obowiązek dostosowania przepisów międzynarodowych do przepisów wielostronnych.

73. Polityka autonomiczna - wynikająca z niezależnych decyzji rządu. Nie związana z założeniami GATT i WTO. Stosowanie tej polityki powoduje pojawienie się stawek autonomicznych ustalanych indywidualnie przez każdy kraj. Polityka autonomiczna może być:
1. dyskryminacyjna- stosowana wobec krajów gdzie decyduje państwo. Specyficzny tryb polityki dyskryminacyjnej stanowi embargo zakazu importu bądź eksportu, spowodowane względami politycznymi albo w celu ochrony.
2. preferencyjna- gwarantuje krajom partnerskim preferencje handlowe ponad ustalony poziom koncesji. Udzielone są przez kraje uprzemysłowione dla krajów słaborozwiniętych. Ten system preferencji ma charakter autonomiczny jednostronny bez obowiązku wzajemności np. kraje UE dla Afryki.

74. Polityka specyficzna - określona jest przez porozumienia bilateralne lub zasady ugrupowań regionalnych, w których są zawarte zasady i reguły wzajemnych stosunków gosp; obroty mogą dotyczyć obrotu pewnymi wyrobami.

75. Restrykcyjna polityka handlowa
• wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym
• obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki
• decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia
polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna
O typie realizowanej polityki decydują, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.
czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)
1. poziom rozwoju kraju
2. struktura i rozmiary dochodu narodowego
3. struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)
4. podział społeczny
czynniki zewnętrzne:
1. porozumienia prawno-instytucjonalne o charakterze wielostronnym, regionalnym-zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów (GATT, WTO )
- umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej
2. układ sił politycznych
3. charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie
polityka liberalna:
rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i
wolnego handlu
- wolny handel – wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych
i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicznej
polityka protekcjonistyczna - państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej
zalety:
• ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą
• ochrona przed zagraniczną konkurencją
wady:
• utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji
• osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym
• ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

76. Prawne podstawy polskiej polityki handlowej
Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi podpisany 16 grudnia 1991 r.
Reguluje on całokształt stosunków Polski z tym ugrupowaniem koncentrując się na rozwoju wzajemnego handlu.
Po ratyfikacji układu przez Parlament Europejski i narodowe parlamenty wszystkich stron wszedł on w życie 1 lutego 1994 r.
Częścią tego układu jest Umowa Przejściowa dotycząca wzajemnej wymiany handlowej, która weszła w życie 1 marca 1992 r. Na jej podstawie jest tworzona strefa wolnego handlu wyrobami przemysłowymi.

77. Pojęcie i rodzaj kursu walutowego
kurs walutowy – cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej. Jest ogłaszany przez Bank Centralny.
Kurs spełnia funkcję:
1.informacyjną – informacja przy podejmowaniu decyzji gospodarczych
2.cenotwórczą – przenoszenie zagranicznego układu cen na ich układ krajowy przez możliwość porównywania
Rodzaje kursów walutowych:
1)Wg stosunku do kursu równowagi
a) kurs podwartościowy
b) kurs nadwartościowy
2)Wg różnych systemów kształtowania kursów walutowych
c) kurs stały – jest to cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju kurs zmienny –
odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania kursu
d) kurs arbitralny – cena pieniądza danego kraju ustalana jest przez władzę monetarną i nie ulega
zmianom w długim okresie
3.Wg. stosunku kursu do inflacji
a) kurs nominalny – gdy nie uwzględnia się stopy inflacji
b) kurs realny – skorygowany o stopę inflacji
4.Wg kształtowania się siły nabywczej walut, których one dotyczą
a)kurs efektywny
b)efektywny realny kurs walutowy
5.Wg. sposobu obliczania i przedstawienia kursów
e) kurs bezpośredni – tj. DEM/USD
f) kurs krzyżowy – uzyskuje się przez podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do tej
samej trzeciej waluty
6)Wg rynków, na których kursy się kształtują
a) kursy bieżące
b) kursy terminowe
7.Wg innych kryteriów
a) kurs jednolity – o ograniczonym poziomie stosowania przy zawieraniu transakcji znajdujących swoje odzwierciedlenie w bilansie
b)kurs zróżnicowany w różnych przekrojach - podmiotowym, przedmiotowym, geograficznym
a) kursy walut narodowych oparte na otwartym koszyku walut zagr.
b) kursy walut narodowych oparte na zamkniętym koszyku innych walut według stałych wag
W krajach może istnieć podwójny system kursu, gdy wyróżniamy:
• urzędowe kursy walut
• prywatne kursy walut

78. Warunki wymienialności walut
Wymienialność walut polega na prawie :
• swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza – w tym złota – za walutę krajową
• dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń
Od 1914 r. żadna z walut nie spełnia powyższych warunków.
Powstało wiele rodzajów wymienialności i kilka systemów rozliczeń międzybankowych w warunkach braku wymienialności.
Klasyfikacja wymienialności:
1. kryterium przedmiotu wymiany
• wymienialność na złoto
• wymienialność na wszystkie inne waluty
• wymienialność na określone waluty
2. kryterium tytułu do wymiany
• wymienialność zupełna
• wymienialność częściowa
3.kryterium podmiotu wymiany
• wymienialność wewnętrzna
• wymienialność zewnętrzna
4.wymienialność pełna – każdy posiadacz waluty ma w danym kraju prawo do jej wymiany
wymienialność ograniczona – daje prawo wymiany alternatywnie bankom zagranicznym i cudzoziemcom.
Zakres wymienialności waluty związany jest z charakterem polityki handlowej państwa. Utrzymanie wymienialności waluty w dłuższej perspektywie wymaga od władz gosp. państwa m.in. kontroli kursów walutowych, bilansu płatniczego, inflacji, a także utrzymanie odpowiednich rezerw walutowych.

79. Istota bilans płatniczego i jego główne pozycje
Bilans płatniczy – syntetyczne zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczące określonego okresu(zazwyczaj1 roku kalendarzowego).
Bilans oddziaływuje na kierunki polityki gospodarczej państwa. Informacje w nim zawarte są ważne dla banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów pośrednio lub bezpośrednio uczestniczących wymianie handlowej i finansowej z zagranicą, wpływają bowiem na kurs walutowy i poziom ryzyka walutowego.
Części bilansu płatniczego:
1.bilans obrotów bieżących – obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego. Jego części składowe to:
a. bilans handlowy (zestawienie porównawcze wartości exportu i importu dokonanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych)
b. bilans obrotu usługami (zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą
c. bilans procentów i dywidend ( zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego )
d. bilans wydatków rządowych, nie uwzględnionych nigdzie indziej (chodzi tu o tzw. transfery rządowe, a także o tzw. transfery nieodpłatne)
2 .bilans obrotów kapitałowych – przepływy kapitału we wszystkich formach . Obejmuje:
a. bilans obrotu kapitałami krótkoterminowymi (przepływy
wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż 1 rok )
b. bilans obrotu kapitałami długoterminowymi (przepływy
kapitału średnio i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich i pośrednich oraz w formie średnio i długookresowych kredytów prywatnych, rządowych )
3.bilans obrotów wyrównawczych – określany też jest jako bilans obrotów dewizowych BC danego kraju
operacje autonomiczne – to pozycje bilansu obrotów bieżących, a więc: obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend, przepływy niekompensowane oraz wydatki rządowe, ponadto: przepływy kapitałów długoterminowych zarówno w formie pożyczek, jak i lokat bezpośrednich i pośrednich.
transakcje wyrównawcze – krótkoterminowe zadłużenia kraju wobec zagranicznych organów oficjalnych i międzynarodowych organizacji finansowych oraz przepływ złota monetarnego i dewiz

80. Pojęcie równowagi bilansu płatniczego.
Równowaga w krótkim okresie: w krótkim okresie bilans na ogół jest niezrównoważony, ponieważ proces gospodarowania jest ciągły i czas jego trwania nie pokrywa się z okresem obrachunkowym.
Równowaga w długim okresie: deficyty i nadwyżki bilansu płatniczego w kolejnych latach mogą się w sumie równoważyć i dlatego w dłuższym okresie bilans płatniczy może być zrównoważony.
Bilans płatniczy jest zrównoważony, gdy nie występują transakcje wyrównawcze, czyli takie których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego (np. celowe zaciąganie kredytu w warunkach deficytu bilansu handlowego ). Z równowagą bilansu płatniczego mamy do czynienia również, gdy transakcje autonomiczne równoważą się.
Trwała równowaga bilansu płatniczego – ma miejsce wtedy, gdy bilans płatniczy w kolejnych latach jest zrównoważony lub, gdy w następujących po sobie latach deficyty i nadwyżki kompensują się.
Pozorna równowaga – to taki stan bilansu, który osiągnięto w efekcie zastosowania przez władze pewnych środków polityki gospodarczej.
Rzeczywista równowaga – to stan, jaki następuje mimo braku jakiejkolwiek interwencji władz w tym zakresie.

81.Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena
Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:
-udziały w imporcie i eksporcie światowym,
-przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu
-( Ex/ Y) , gdzie Y-wartość dochodu narodowego,
-krańcowa stopa importu ( Δ Im/Δ Y) i krańcowa stopa eksportu ( Δ Ex/ Δ Y),
-dochodowa elastyczność importu – relatywne zmiany importu
-(Δ Im/ Im) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli :
dYim =(Δ Im/ Im): (Δ Y/Y)
dochodowa elastyczność eksportu - relatywne zmiany eksportu
( Δ Ex / Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli:
dY ex = (Δ Ex/ Ex): (Δ Y/ Y)
-cenowa elastyczność importu –relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (Δ P/P) w danym okresie,
cYim = (Δ Im/Im): (ΔP/P),
cenowa elastyczność eksportu relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,
cYex = (Δ Ex/ Ex) : (ΔP/P)
-produkcyjna elastyczność importu i eksportu
Pim = (Δ Im / ΔP) : (Im/ P) ; Pex =(Δ Ex/Δ P): (Ex/ P),
-inwestycyjna elastyczność importu i eksportu
Iim = ( Δ Im / Δ I) : (Im/I); Iex = ( Δ Ex/Δ I) : (Ex/I).
Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez jedność (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.
82. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej
Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:
• wymianę rzeczową,
• wymianę finansową.
Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:
• produktów naturalnych - ich transport i eksport,
• ludności – międzynarodowa migracja ludności – jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,
• energii,
• informacji.
Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a)jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje: -jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów, -jest środkiem płatniczym – uwalnia nas od zobowiązań,
• jest środkiem cyrkulacji – umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,
• jest środkiem tezauryzacji – środek do gromadzenia pieniędzy,
• pieniądz światowy.

Opracowano na podstawie:
J. Misala Wymiana międzynarodowa a gospodarka światowa. Teorie i mechanizmy funkcjonowania