Integracja europejska

1. Projekty integracyjne w historii Europy

Koncepcja integracji pojawiła się w starożytności – Grecji.
- Grecja
pierwsze struktury organizacyjne ( jak zorganizować przestrzeń) -> amfiktionie (związki państw-miast greckich, które miały wzmocnić te państwa głównie w aspekcie obronnym).
np. Związek Ateński V w. p.n.e cechował się tym, że stworzono wspólną armię, wspólny podział administracyjny, co ułatwiało zarządzanie, chciano wspólną monetę do ułatwienia handlu; z czasem pojawiła się hegemonia Aten.
Integracja traktowana była instrumentalnie, by zyskać przewagę; miała na celu dominację dużego miasta (nie była to klasyczna integracja, czyli równe prawa dla wszystkich).
- Aleksander Macedoński
podbijał nowe tereny na wschód, Azje itd.
- Cesarstwo Rzymskie
Rzymianie w przeciwieństwie do Aleksandra na podbitych terenach narzucali swój porządek – wojsko, prawo, kulturę, edukację, administrację => po to by z terytoriów stworzyć peryferia Rzymu;
pojawiali się prowincjusze – funkcjonariusze rzymscy.
- Średniowiecze
w średniowieczu to Kościół, chrześcijaństwo odziedziczyło myśl rzymską, jak i kulturę, dorobek podziału administracyjnego.
Kościół to najpotężniejszy aktor na arenie międzynarodowej, inne państwa były słabe po to by konkurować z Kościołem, który dominował.
„Państwo Boże” - wg Św. Augustyna => państwo rządzone przez zwierzchników Kościoła.
- Karol Wielki – V w. n.e
podbijał tereny Hiszpanii, Włoch, Niemiec, Węgier -> to obszar porównywalny do Wspólnoty, która powstała w latach 50.
-> ujednolicenie systemu monetarnego, językowego => scalanie
- Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego
cesarz Fryderyk Barbarossa, który rzucił wyzwanie papieżowi; uznawano, że nowo powstałe państwa powinny być pod zwierzchnictwem Cesarstwa Niemieckiego.
Zaczęła się rywalizacja pomiędzy Kościołem, a Cesarstwem Niemieckim kto podbije więcej terenów. (PL zyskała legitymacje – została uznana przez Cesarza)
- Renesans
rywalizacja trwała do czasów renesansu, reformacji, odkryć geograficznych; zaczęły się konsolidować państwa narodowe; kultura europejska odwracała się od Kościoła, a ten tracił swoją moc integracyjną.
Działania integracyjne prowadzone przez państwa narodowe. Były państwa, które miały swe interesy: Francja, Niemcy. Zainteresowały się koncepcją integracyjną przez to zaczęła się rywalizacja Francji i Niemiec.
Koncepcje Francuskie:
1) stworzona przez Maksymilliana Sulli koncepcja „wielkiego planu” - pod egidą Francji miały zostać zjednoczone państwa europejskie z wyjątkiem Rosji i Turcji.
We Francji miał się znajdować ośrodek władzy w postaci jakieś instytucji; król Francji stanowiłby prawo dla państw, które by się zintegrowały
2) „Unia Europejska” Charles de Sainte – Pierre
zakładano, że we Francji powstanie coś na kształt parlamentu europejskiego, państw które się zintegrują i na forum tego parlamentu będą konsultować, a Francja będzie miał głos decydujący.
Integracje na bazie kultury francuskiej, były też inne koncepcje.
- Barok
rozkwit państw narodowych, nacjonalizm, tutaj nie było integracji.
- Oświecenie
myśli, które ocierały się o filozofię
a) koncepcja Rousseau „umowa społeczna” chciał ją rozszerzyć na całą Europę; powinny się się państwa umówić i wyłowić rząd, który będzie zarządzał, ale będzie mógł być obalony jeśli nie będzie odpowiadał.
Uważał, że nie powinno być (?) narodowych, rezygnacja z nich, ale nie rezygnowania z kultury.
„homo Europens”
przedsięwzięcie na zasadach kantonów Szwajcarii.
b) Emmanuel Kant
koncepcja „związek pokoju” zakłada, że państwa europejskie zjednoczą się w związku, który wyeliminuje wojnę.
Uważał, że w człowieku tkwi dążenie do pokoju, ale są jednostki, które dążą do swych ambicji, należy ich eliminować, egoistyczne pobudki władców.
- Wiek XIX
zaczęło się wielkim przedsięwzięciem integracyjnym Napoleona, który podjął olbrzymie terytoria, stwarzał pozory, czynił z Europy Francję; pojawił się system prawny, który został narzucony przez niego na podbite tereny.

1815 rok – Kongres Wiedeński, kolejny przejaw integracji -> Święte Przymierze (Anglia, Rosja, Prusy, Austria) uznało, że należy przeciwdziałać takim sytuacjom, żeby ktoś inny zagrażał; uznano, że należy stworzyć pakt stabilizacji, uznano, że każde państwo będzie posiadać swoją strefę wpływów; przeciwdziałanie ruchom rewolucyjnym, by nie zagrażało tym 4 państwom.

Wiek XIX to wiek wydarzeń narodowowyzwoleńczych, zjednoczenie Włoch i Niemiec.

Znikome koncepcje integracyjne – socjalistyczne:
a) Saint Simon „kamizelka”
wspólne związanie wspólnot; uzależnienie ludzi od siebie i wtedy nie będą ze sobą walczyć; w ten sposób chciano uzależnić państwa europejskie. Żeby integracja miała sens każde państwo musi pełnić jakieś zadanie np. Francja – żywność, Niemcy – żelazo.

b) Wiktor Hugo zaproponował koncepcję „Stany Zjednoczone Europy” Europa miała zostać zorganizowana tak jak Stany Zjednoczone Ameryki. Każdy stan ma swoje prawo, specyfikę, ale wchodzi w skład większego tworu.

- Z historii Europy:
Związek Niemiecki – 1815 – 1865 (miał na celu integracje gospodarczą, dogodne warunki do handlu – Anglia, Holandia, Lubecka, Dania, Holsztyn.
Austro – Węgry (miały osobne prawa, ale tego samego władcę)
Unia Monetarna (Szwecja, Dania, Norwegia, polegała na wprowadzeniu jednej monety)
Unia Lubelska (RP Obojga Narodów – osobne prawa, ale połączone jednym władcą)

2. Koncepcje integracyjne w okresie międzywojennym

- koncepcje Mitteleuropy
- Unia Paneuropejska R. Coudenhove - Kalergiego,
- Unia Europejska Aristride Brianda,
- Stany Zjednoczone Europy E. Herriota,

Mitteleuropa
Koncepcja Mitteleuropy (jedności regionu środkowoeuropejskiego) powstała w XIX wieku w Austro-Węgrzech.

Temat jedności Europy Środkowej podejmowała również koncepcja polityki niemieckiej sformułowana w 1915 przez politologa Friedricha Naumanna, ogłoszona w książce Mitteleuropa. W jej myśl ta część Europy miała stać się podporządkowanym państwu niemieckiemu tworem gospodarczo-politycznym. W swym programie Neumann popierał również germanizację oraz madziaryzację tego regionu. Wysuwano także żądania stworzenia na Krymie niemieckiego państewka kolonialnego oraz dążono do skolonizowania państw bałtyckich

Friedrich Naumann – wystąpił z tą koncepcją. Zasadniczym trzonem miały być Niemcy powiązane z Austro-Węgrami. Później przyciągać inne państwa, gdyż kwestia obszaru była dla niego zasadnicza. Miał zapanować niemiecki typ gospodarczy i przesądzić o jej charakterze. Mitteleuropa miała umożliwić Niemcom zajęcie odpowiedniego miejsca wśród głównych mocarstw świata.
Inni
Ernest Moritz Arndt – plemiona germańskie stanowiły źródło kultury o cywilizacji europejskiej, a Niemiec to człowiek, któremu Bóg dał całą ziemię za ojczyznę.
Johan Fichte i Constantin Frantz – potrzeba powiększenia niemieckiego obszaru gospodarczego
Friedrich Ratzel – ekspansja Niemiec na zewnątrz. Walka o przestrzeń życiową „lebensraum”

Koncepcja miała zabezpieczyć interesy Niemiec, z historii to główna przyczyna, że Niemcy nie miały kolonii, ta koncepcja miała zastąpić Niemcom swoją strefę wpływów. Mitteleuopa miała korelować z Rosją i Europą Zachodnią.

Unia Paneuropejska R. Coudenhove – Kalergiego

Po I Wojnie Światowej. Największy problemy to Niemcy, po 1919 roku (Traktat Wersalski) tam narzucono Republikę Weimarską, nałożono na Niemcy ogromne kontrybucje, obarczono winą za wybuch wojny.
Niemcy miały być izolowane na arenie międzynarodowej, na tym właśnie powstała koncepcja Pan-Europejska – idea zjednoczeniowa Europy.

Podstawowe założenia to:
 Europa może się zjednoczyć tylko na podstawie sojuszu Francji i Niemiec (bo to są kraje istotne i się nienawidzą) by być zdolnym do przeciwstawieniu się światowym mocarstwom
 uważał, że Niemcom, należy odpuścić kontrybucje, oddać Niemcom Gdańsk, przez co Niemcy będą się chciały integrować
 jednoczenie całego kontynentu z wyłączeniem ZSRR i WB
 trzeba stworzyć zręby instytucjonalne
 podłoże – społeczeństwo europejskie, świadomość
 miało ono powstać na bazie uniwersalizmu kultury europejskiej (z tradycji rzymskiej)
 na bazie kantonów Szwajcarii
 doświadczenie narodu żydowskiego
 stworzenie unii ekonomicznej, która będzie integrować (zyski państw)
 eksponował europejską wspólnotę kulturową i potrzebę likwidacji barier granicznych (zwalczał nacjonalistów)
 eksponował zewnętrzne zagrożenie ze strony mocarstw oraz chaos w samej Europie
 ratunek upatrywał w zjednoczeniu całego kontynentu
 programowy dokument „Pan – Europa” 1923
 zespolone przez kulturę i wspólną świadomość społeczeństwa (narody posiadałyby wewnętrzną autonomię)
 Paneuropa miała być federacją w ramach Ligi Narodów, zmierzającą do znoszenia granic i przeciwdziałaniu wpływom mocarstw światowych.
 Wzór – kantony Szwajcarii
 przewidywał dwuizbowy parlament – Izba Narodów (pośród obywateli) i Izba Państw (posłowie).

Realizacja idei Paneuropejskiej:
 zwołanie konferencji paneuropejskiej
 obligatoryjne zawarcie umów miedzy państwami
 utworzenie unii celnej
 utworzenie stanów zjednoczonych europy

Zwołano 5 Kongresów Unii Paneuropejskiej. (1926, 1930, 1932, 1935, 1943)

Koncepcja Aristida Brianda

min spraw zagranicznych Francji.
5 września 1929 roku na forum Zgromadzenia Ligi Narodów wystąpił z ideą utworzenia Unii Federalnej => projekt Stany Zjednoczone Europy. (realizacja zależna od współpracy Francji, Niemiec, WB, które by kolejno przyciągnęły kolejne państwa Europy.
 zjednoczenie Europy rozpocząć od kwestii ekonomicznej
 plan federowania Europy (kontakt narodów, tworzenie więzi solidaryzmu)
 poparł go jedynie Strasemann i ruch paneuropejski, większość uważała koncepcje Brianda za przedwczesne

Briand proponował następujące struktury:
 Konferencja Europejska (stały organ, przedstawiciele wszystkich państw członkowskich Ligi)
 Stały Komitet Polityczny (organ wykonawczy)
 Sekretariat (do obsługi Konferencji i Komitetu)

projekt Brianda proponował:
 likwidacja uciążliwych barier celnych
 utworzenie wspólnego rynku
 tworzenie federacji państw kontynentu zapewniające wspólne bezpieczeństwo państw
 podporządkowania spraw gospodarczych sprawom politycznym
 deklarował poszanowanie niepodległości i suwerenności członków Unii Europejskiej
 odrzucił przynależność Rosji i Turcji
 staranie, że jednak pomimo konfliktów można się zintegrować
 jednakże ówczesna sytuacja nie była korzystna na koncepcje

Stany Zjednoczone Europy E. Herriota

W 1924 roku wystąpił na forum Ligi Narodów z ideą Stanów Zjednoczonych Europy.

 proponował tworzenie regionalnego ugrupowania europejskiego, z powszechną równością jej członków oraz likwidacją barier celnych
 podwaliny to współpraca Francji i Niemiec
 koncepcja federacyjna na doświadczeniu Stanów Zjednoczonych
 chciał objąć federacją wszystkie państwa Europy nawet WB
 główny cel to likwidacja barier celnych i współdziałanie przed konkurencją zewnętrzną
 poparł stanowisko Brianda
 regularne konferencje, stały sekretariat, system arbitrażowy
3. Koncepcje teoretyczne (teorie integracyjne)

- federalizm,
- konfederalizm
- funkcjonalizm

one podejmują temat integracji i proponują jak to uczynić.

Federalizm
twierdzi, że integracja może mieć szanse powodzenia kiedy zintegrują się ze sobą elity polityczne (w aspekcie politycznym) w ramach integracji elit politycznych.
Wyłonią się instytucję ponadnarodowe, które będą niezależne od państw członkowskich i będą działać na rzecz wspólnoty, a nie na rzecz jednostek i ich interesów.

Zakłada integrację odgórną tworząc ponadnarodowe instytucje (rząd, parlament, prezydent) niezależnie działają na rzecz całości.

Konfederalizm
zakłada podobnie, że integrują się najpierw elity polityczne w dziedzinie polityki, ale tworzą instytucje międzyrządowe (nie ponadnarodowe) i są one zależne od państw członkowskich; ma działać na rzecz interesów poszczególnych państw, chronić interesy państw.

Funkcjonalizm
uważa, że integracja elit nic nie da skoro po upływie kadencji „oni” pójdą w swoją stronę; jest to krótkotrwałe, bo elity się zmieniają.

Integrację należy budować od dołu, od społeczeństwa, z biegiem czasu zaczną nabierać zasadności i chęć integrowania się co się przedłoży na wyniki wyborów.

Integracja na łamach:
 gospodarki
 kultury

4. Działania zjednoczeniowe w latach powojennych (lata 50)

utworzenie:
- EWWiS
- EWO
- EWP

Jak to wyglądało po wojnie?
Francja została postawiona przed murem, utrata kolonii, w 20-leciu nie inwestowali w odbudowę gospodarki, u nich przebiegała gwałtowna dekolonizacja.

Proces dekolonizacji sprawił, że Europa odnotowała duży spadek w świecie, znaczenie USA rosło.

USA – Roosvelt interesował się bardziej Japonią, Chinami, Pacyfikiem, a Europa nie prezentowała wielkiej wartości. Uważały że Niemcy muszą być silne i wzięły na siebie proces odbudowywania Europy (WB to poparła) => po wykorzenieniu hitleryzmu.
WB nie chciała wchodzić w formalne struktury, bo obawiali się narzucenia na ich kraj.
Francja zaś była przeciwna by Niemcy odbudowały Europe, bo wiele od nich wycierpieli. USA chciały inwestować w Niemcy.
W 1947 powstała Bizonia – strefa okupacyjna USA i WB, a Francja się zgodziła jeśli otrzyma Zagłębie Saary (wróciło do RFN w 1960) => Trizonia.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali (1952)
w 1950 z propozycją utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla wysunął Stali Jean Monnet (doradca Schumana) – entuzjasta jednoczenia Europy, federalista, postulował by więcej sfer działalności przenosić pod kontrolę ponadnarodową.
W kwietniu 1950 Monnet przedstawił rządowi propozycję podporządkowania francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali wspólnemu organowi administracyjnemu, z możliwością przyłączenia sąsiednich państw.
Podstawą miał być – węgiel kamienny

Schuman – 9 maja 1950 przedstawił na posiedzeniu rządu plan utworzenia EWWiS, by francuska i niemiecka produkcja węgla i stali była poddana kontroli ze strony ponadnarodowej Wysokiej Władzy. Zakładał że byłby to pierwszy krok ku federacji gospodarki europejskiej. => plan Schumana - odwoływał się do idei solidarności europejskiej oraz nie dopuszczenia do zbrojenia Niemiec oraz ścierania interesów francusko-niemieckich.

Pozytywnie na plan zareagowały: RFN, Włochy, kraje Beneluksu,
WB i kraje skandynawskie skrytykowały plan.

18 kwietnia 1951 – podpisano traktat paryski
25 lipca 1952 – wszedł w życie (ale najbardziej sceptycznie podchodziły RFN i Francja, a WB odrzuciła całkowicie – podjęła ograniczoną współpracę)

Państwa „szóstki” - Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg
Powstanie EWWiS otworzyło nowy etap w integracji europejskiej

Cele i zadania EWWiS:
 utworzenie wspólnego rynku węgla i stali
 budowa nowej „struktury pokoju” Francji i Niemiec
 przełamywanie powojennej nieufności
 zapewnienie jednakowych warunków w dostępie do źródeł surowca
 polepszenie warunków modernizacji produkcji
 ustalenie najniższych ceł na węgiel i stal
 poprawę warunków życia i pracy pracowników
 członkowie zobowiązali się do stopniowego znoszenia ceł oraz ograniczeń ilościowych w obrocie surowcami, zniesienie barier w przepływie siły roboczej
 zapoczątkowano sektorową integrację sześciu sąsiadujących ze sobą państw

Naczelne organy EWWiS:
miały nadzorować pracę przedsiębiorstw górniczych i hutniczych krajów „6”
 Wysoka Władza
9-osobowa; główny organ wykonawczy do 1967; czynnik ponadpaństwowy; uprawnienia ustanawiania systemu kontyngentów produkcyjnych, cen minimalnych i maksymalnych, finansowania projektów nowej działalności gospodarczej, udzielania zasiłków dla pracowników; mogła stosować sankcje; najwyżej 2 przedstawicieli może być z jednego państwa; pierwszy przewodniczący to Jean Monnet.
 Rada
naczelny organ EWWiS; przedstawiciele rządów sprawowali kontrolę nad kierunkiem jej działań; tworzyli ją spotykający się co jakiś czas ministrowie państw.
 Wspólne Zgromadzenie
„silnik napędowy” EWWiS, 78 delegatów wybieranych przez parlamenty państw; ocena dorocznego raportu o działalności Wysokiej Władzy; dysponowało specjalistycznymi komisjami roboczymi
 Trybunał Sprawiedliwości
nadzorowanie procesu przestrzegania postanowień traktatowych; najwyższa instytucja odwoławcza.

Europejska Wspólnota Obronna

wraz z pracami nad tworzeniem EWWiS Monnet rozwinął prace nad założeniami wspólnej obrony Europy Zachodniej. Część polityków francuskich wyrażała wówczas obawy, że przyszła armia europejska będzie głównie armią francusko-niemiecką, w której przewagę mogą mieć Niemcy.

Premier Francji Pleven podjął plan Monneta i zgłosił rozwinięty plan EWO
 miała tworzyć federacyjną strukturę wojskową państw „6”

Plan Plevena został przedstawiony 24 października 1950:
 chciał wykorzystać potencjalną siłę wojskową Niemiec i zarazem wyeliminować ich samodzielne rozwijanie
 Francuzi liczyli, że może na czele stanie francuski generał – Juin.
 Zakładał utworzenie wspólnego europejskiego ministerstwa obrony, ze sztabem generalnym
 miało to pozytywnie wpływać na integrację europejską

Państwa „6” zaakceptowały różnorodność interesów poszczególnych państw.

27 maja 1952 – 6 ministrów spraw zagranicznych Podpisało w Paryżu traktat o EWO.

Utworzenie EWO oznaczałoby wyrzeczenie się przez państwa części suwerenności i to w obronności i polityce zagranicznej. Problem ratyfikacji EWO wywołał ostre spory polityczne wewnątrz poszczególnych państw członkowskich.
Zwolennikami były ugrupowania federalistyczne i proamerykańskie. Największy problem był we Francji.

Europejska Wspólnota Polityczna
(Wspólnota Europejska)
zwolennicy EWO dążyli do połączenia integracji wojskowej z polityczną i tworzenia EWP.
Główne cele:
 rozwijanie wspólnego rynku
 umocnienie bezpieczeństwa państw „6”
 koordynowanie polityki zagranicznej
 polepszanie warunków życia ludności państw członkowskich

Projekt przedłożono 10 marca 1953.

Głównym organem planowanej EWP:
 dwuizbowy Parlament – Senat, Izba Ludów.
 Europejska Rada Wykonawcza
 Rada Ministrów Narodowych (głos doradczy)

Na upadek koncepcji EWO i EWP miały takie czynniki:
 duży opór wobec remilitaryzacji Niemiec, zwłaszcza wśród Francuzów
 obawa przed integracją z armią niemiecką
 brak doświadczeń państw europejskich w tworzeniu wspólnych sił zbrojeniowych
 niechęć WB do integracji o rozwiązaniach ponadnarodowych
 najbardziej krytykowały to władze radzieckie

5. Rozwój integracji w latach 60. i 70.

- Plan Foucheta,
- polityka "pustego krzesła",
- kompromis luksemburski
- koncepcja Willy Brandta
- koncepcja de Gaulle`a
- konferencja haska (1-2 grudzień 1969)
- raport Davignona
- Konferencja Paryska (X 1972)
- konferencja paryska (1974)
- Raport Leo Tindemansa,
- pierwsze bezpośrednie wybory do PE

Plan Foucheta

na konferencji w Paryżu w lutym 1961 zwołano komisję, która miała rozważać możliwość budowy europejskiej unii politycznej. Miała opracować i przedłożyć propozycje.
Na czele stanął gaullista ambasador Danii – Fouchet

 proponowano odbywanie 3 razy w roku konferencji na szczycie państw „6” (sprzeciw Holendrów, obawy, że to może się stać nadrzędne)
 deklaracja bońska – odbywanie regularnych spotkań, działania ponadnarodowe.

I wersja Planu:
 2 listopad 1961 Francja ogłosiła projekt rozwoju integracji odnośnie:
a) sprawy polityki zagranicznej
b) współdziałanie w sprawach współpracy kulturalnej i naukowej
 Organy planowanej unii:
RADA (szefowie państw i rządów 3 razy do roku spotkania) – podejmowanie decyzji na zasadzie jednomyślności
EUROPEJSKA KOMISJA POLITYCZNA (eksperci, ciało międzyrządowe)
PARLAMENT EUROPEJSKI
 Plan Foucheta wyrażał idee gaulistycznego konfederalizmu (napotkano opór Belgii i Holandii)
 brak uwzględnienia WB, rozwój bez charakteru ponadnarodowego

II wersja Planu:
 przygotowano w 1962
 nadal preferował konfederacyjny punkt widzenia.

Pozostałe państwa utworzyły kontrprojekt:
 „narody europejskie” a nie „państwa europejskie”
 zastąpienie Europejskiej Komisji Politycznej stanowiskiem Sekretarza Generalnego
 domagały się głosowania większościowego
 tworzenie polityki zagranicznej i obronnej w powiązaniu z NATO
 państwa Beneluksu zabiegały o przystąpienie WB do EWG

Odrzucono plan Foucheta w 1962, przez co Francja i RFN podpisały traktat elizejski w 1963. (pojednanie obu państw, dążenie do odciągnięcia RFN od polityki WB i USA)
Narastał kryzys, brak akceptacji koncepcji, Komisja oraz PE domagały się zwiększenia zakresu ich działania.
Rząd francuski zabiegał o najbardziej korzystne dla siebie rozwiązywanie problemów rolnych (chcieli największe sumy funduszy)
Sprzeciw de Gaulle w sprawie przystąpienie WB, Danii, Irlandii i Norwegi.

Polityka „pustego krzesła”:

francuska polityka wobec EWG.
 spór pomiędzy Francją, a Komisją w sprawie polityki rolnej co doprowadziło do impasu.
 Francja nie zgodziła się na propozycję Komisji.
 z 30 czerwca na 1 lipca 1965 Francja zerwała obrady Rady Ministrów „6” i zastosowała bojkot jej obrad
 zablokowała możliwość podejmowania decyzji przez Rade zwiększenia uprawnień Komisji (Hellstein)
de Gaulle żądał:
 zahamowanie procesu umacniania instytucji EWG
 podejmowanie decyzji Rady w trybie jednomyślności (służy obronie interesów)

Kompromis luksemburski:

30 stycznia 1966 zakończono politykę pustego krzesła.

Kompromisowe ustalenia:
 Francja zgodziła się na głosowanie większościowe w sprawach mniej ważnych na forum Rady, ale wymusiła by w sprawach ważnych interesów obowiązywała jednomyślność.
 Główna rola przy podejmowaniu decyzji należała do Rady
 nie zwiększono roli Komisji
 zahamowało to proces rozwoju

Koncepcja Willy'ego Brandta:

 rozwinął działania w zakresie „polityki wschodnie”
 wystąpił z ideą nowego ładu pokojowego w Europie po objęciu w 1966 funkcji wicekanclerza i min. Spraw zagr.
 Eksponował dążenie do tworzenia 'rozszerzonego' systemu bezpieczeństwa europejskiego, który mógłby się rozwijać wraz łagodnięciem blokowego rozbicia Europy
 opowiedział się za utrzymywaniem więzów atlantyckich i pragmatycznym rozwojem nowej polityki wschodniej
 miał obawy by po wycofaniu się USA z Europy państwa kontynentu nie zostały zdominowane przez militarną siłę Moskwy

Koncepcja de Gaulle`a:

 niechętny do rozszerzenia EWG o nowe państwa
 krytycznie oceniał federalistów
 był za koncepcją konfederacyjną strukturą jednoczonej Europy

koncepcja „Europa państw” eksponowała:
 regularne współdziałania rządów
 dopuszczanie działalności integracyjnej organizmów wyspecjalizowanych, ale podległym rządowi
 europejskie debaty parlamentarne prowadzone przez delegacje parlamentów narodowych.
 Szersza współpraca od Atlantyku do Uralu (współpraca z ZSRR i Europa Wsch.)
 przeciwstawiał się koncepcjom amerykańskim i WB (jako koń trojański)
 był przeciwny ponadnarodowym ambicjom Komisji EWG
 w 1966 wycofał siły zbrojne z NATO
 w 1969 odstąpił prezydentury.

1973 – przystąpienie WB, Dania, Irlandia do EWG.

Konferencja Haska (1-2 grudzień 1969)

inicjatorem był prezydent Pampidou. Podjęto decyzję w zakresie pogłębienia integracji:
 budowy unii ekonomicznej i walutowej
 rozszerzenie współpracy politycznej
 kontynuowania regularnych szczytów szefów państw i rządów (debatowanie)
 zapowiedź o rozpoczęciu negocjacji z 4 państwami: Dania, WB, Irlandia, Norwegia

konferencja rozpoczęła nowy etap w procesie politycznego jednoczenia Europy:
 Francja wyraziła zgodę na rozszerzenie integracji o WB, zyskując za to załatwienie sprawy finansowania wspólnej polityki rolnej
 uzgodniono przekazanie na rzecz Wspólnot wszystkich podatków rolnych i opłat celnych
 zwiększenie uprawnień PE w sprawach budżetowych

Raport Wernera:
zapowiedział tworzenie w 1970-1980 unii gospodarczo-walutowej

Raport Davignona

„raport luksemburski” 27 X 1970
stworzony przez dyrektorów departamentów państw członkowskich.

Założenia z zakresu polityki zagranicznej:
 utworzenie Komitetu Politycznego
 stała współpraca ministrów spraw zagranicznych (spotkania)
 wymiana informacji
 regularne konsultacje
 koordynowanie przedsięwzięć w zakresie polityki zagranicznej
 składanie przed PE corocznej informacji o stanie współpracy politycznej
 stworzenie Sekretariatu w Paryżu dla rozwijania współpracy europejskiej
Konferencja Paryska (X 1972) - z udziałem 9 państw, rozważanie propozycji raportu Davignona

 Brandt zaproponował rozwijanie integracji na „2 prędkościach”
1) dla państw silniejszych gospodarczo i bardziej zaawansowanym w procesie integracji
2) dla krajów słabszych
 zaakceptowano zamiar utworzenia unii gospodarczo-walutowej do 1980
 utworzenie funduszu rozwoju regionalnego
 program wspólnej polityki socjalnej
 wspólna polityka ochrony środowiska
 Zgromadzenie Parlamentarne Wspólnot przyjęło nazwę Parlament Europejski
 znoszenie różnic w warunkach życiowych obywateli, poprzez wprowadzanie regulacji.

Konferencja Paryska (1974):

podjęła 3 ważne decyzje:
1) utworzenie Rady Europejskiej
ustalono, że spotkania szefów rządów i ministrów będą się odbywać 3 razy do roku,
Rada stała się instytucją nadrzędną praktycznie wobec innych struktur Wspólnot Europejskich (ograniczała federalizm) wzmacniało rolę państw i ułatwiało kompromisowe podejmowanie decyzji.
Pierwsze spotkanie odbyło się w Dublinie 1975.
2) przejście do bezpośrednich wyborów do PE
odbyły się w 1978
3) zwiększenie wysiłków w kierunku tworzenia unii.

Proces decyzyjny:
Rada Europejska dawała impuls => Rada Ministrów je przedłożyła => Komisja Europejska je wykonała.

Raport Tindemansa (1975)

na temat założeń przyszłego kształtu UE
raport formułował wspólną wizję rozwjou Europy, wzmocnienie instrytucji integracyjnych.
 stopniowe działania integracyjne
 konieczność jednolitego działania szefów rządów
 proponował podział kompetencji na państwa oraz instutucje ponadnarodowe
 odrzucił zasadnicze zwiększenie kompetencji instytucji wspólnotowych.
 dostrzegał bariery procesu inregracyjnego (bezrobiocie, kryzys gosp, zwiększona inflacja)

Preferował działania:
 wspólne negocjowanie spraw polityki zagranicznej, stosunków gospodarczych, obrony
 wprowadzenie wspólnej polityki gosp, walutowej, przemysłowej, rolnej, energetycznej, badawczej,
 łagodzenie różnorodnych odmienności między krajami
 rowijanie wspólnej polityki socjalnej
 polepszenie ochrony praw obywatelskich
 zwiększenie kompetencji organów wspólnotowych
 zwiększenie uprawnień PE, wybory bezpośrednie (stworzenie dwóch IZB – Ludów i Państw)


6. Poszerzanie wspólnot

Zasady jakie obowiązują kandydata:

- przedmiotem negocjacji nie jest prawo unijne (państwo musi zaakceptować, że swoje prawo przystosuje do unijnego)
- Kandydat nawet jeśli jeszcze nie jest we wspólnocie musi przyjmować prawo, które w tym czasie tworzy wspólnota.

 Zasady którymi rządzą się negocjacje: jeśli państwo członkowskie uzna, że kandydat wchodzi do UE za szybko członkowie mogą blokować negocjacje (zasada jednomyślności w podejmowaniu decyzji)
 ustalenia dotyczą wszystkich kandydatów z jednej grupy (jeśli blokowane jest jedne państwo to i tak cała grupa stoi).
 „Nic nie jest uzgodnione dopóki wszystko nie jest uzgodnione”- kandydat musi negocjować na wszystkich możliwych frontach:
a) forum Rady UE (ze wszystkim członkami)
b) z Komisją (tu mówi się o szczegółach)


Członkowie UE:
 1957 r. państwa założycielskie: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg,
 1973 r: Wielka Brytania, Dania, Irlandia,
 1981 r: Grecja
 1986 r: Hiszpania, Portugalia
 1995 r: Austria, Szwecja, Finlandia
 2004 r: Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta, Cypr
 2007 r: Rumunia, Bułgaria

7. Traktaty:

- Jednolity Akt Europejski,
- Traktat z Maastricht,
- Traktat Amsterdamski,
- Traktat Nicejski

Jednolity Akt Europejski (1986-1987)

Prezydent Francji Mitterrand (w 1984r) zaproponował konsultacje w sprawie rewizji traktatów wspólnotowych.
Rada powołała 2 komitety robocze dla opracowania nowych projektów.
 Komitet ds. Zmian Instytucjonalnych (Komitet Dodge'a – od irlandzkiego senatora)
 Komitet ds. Narodów Europy (Komitet Adonnino - od 'włoskiego deputowanego')

W 1985 podjęto uchwałę o wprowadzeniu paszportu europejskiego, flaga europejska, hymn.

 Komitet Dodge'a
zajął się przygotowaniem nowelizacji traktatów założycielskich z lat 50 oraz kodyfikacją zasad współpracy politycznej.
Zalecono:
- wzmocnienie kompetencji Komisji jako organu wł wykonawczej,
- skupienie prac Rady Europejskiej na uwagi o programach strategicznych oraz odchodzenie od jednomyślności głosowań.
- zwiększenie kompetencji PE.
 Komitet Adonnino
pracował nad raportem o stanie obywateli Europy. Rozważania odnośnie:
- wzmocnienia tożsamości Wspólnot Europejskich
- pośród obywateli tworzenie pozytywnego postrzegania procesu integracji
- poszukiwał sposobu na polepszenie imagu Wspólnot

W czerwcu 1985 dyskutowano odnośnie raportów obu komitetów. Kolejny raz zaznaczyła się różnica stanowisk państw. Zasada federacyjna (RFN, Belgia, Holandia) i niechętni (WB, Francja, Dania, Grecja)

9 września 1985 – zaingurowała prace konferencja międzyrządowa 12 państw (w tym tez Hiszpanii i Portugali) => min. Spraw zagranicznych oraz przedstawiciele Komisji. Na tej konferencji rozważano różne koncepcje, a reguły JAE zaakceptowano w Brukseli 16 grudnia 1985 roku.

Włochy, PE i Komisja chciały poszerzenia zakres przyjętych reform, w przeciwieństwie do Dani, która uważała propozycje za daleko idące.
17 lutego 1986 podpisało traktat tylko 9 państw – Włochy, Grecja, Dania wysunęły zastrzeżenia. Ostatecznie i one podpisały 28 lutego 1986.
JAE wszedł w życie 1 lipca 1987.

Założenia JAE:
 połączył razem postanowienia zmieniające traktaty Wspólnot oraz postanowienia autonomiczne.
 34 artykuły podzielono na 4 części (1.wspólne postanowienia o tworzeniu UE, 2. uzgodnienia obejmujące zmiany traktatów tworzących Wspólnoty, 3. postanowienia w zakresie polityki zagranicznej oraz 4. postanowienia końcowe).
 JAE nie stworzył nowej organizacji, ale udoskonalił wcześniejsze wysiłki integracyjne.
 po raz pierwszy sformułował traktatowe ramy wspólnej polityki zagranicznej państw
 postanowienia JAE regulowały: reformy instytucjonalne i kompetencyjne, sprawy polityki gospodarczej i społecznej oraz problemy europejskiej współpracy politycznej
 nastąpiło formalne potwierdzenie znaczenie Rady Europejskiej i rozszerzenie zakresu działań Trybunału Wspólnot Europejskich
 poszerzenie kompetencji legislacyjnych PE (zyskał prawo do zgłaszania poprawek w stanowisku Rady Wspólnot Europejskich, a nawet większością głosów odrzucić stanowisko)
 poszerzył możliwości decydowania Rady Wspólnot Europejskich na zasadzie kwalifikowanej większości głosów
 JAE poszerzył uprawnienia Wspólnot w zakresie polityki gospodarczej i walutowej, w zakresie rozwoju technologicznego oraz w dziedzinie ochrony środowiska
 potwierdził tworzenie jednolitego rynku europejskiego
 dążenie do zmniejszenia zróżnicowania w rozwoju regionów
 obszar pozbawiony granic wewnętrznych czyli 4 swobody:
wolny przepływ towarów (zniesienie kontroli granicznych, barier celnych)
wolny przepływ usług (otwarcie rynku usług)
wolny przepływ kapitału (większa swoboda przepływu pieniądza)
wolny ruch osobowy (zniesienie kontroli granicznych)
 zintensyfikowanie badań naukowych
 unifikacja prawa socjalnego
 wprowadzenie równych praw na terenie Wspólnot.

Dla koordynacji Europejskiej Współpracy Politycznej powołano Komitet Polityczny => dyrektorzy polityczni min. Spraw zagr. => mógł powoływać specjalistyczne grupy robocze.
Powołano też Sekretariat (z siedziba w Brukseli)
*
Jednolity Akt Europejski (JAE) z 1986 r. jest umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich.

Jednolity Akt Europejski (Single European Act, SEA) to pierwsza znacząca modyfikacja Traktatu rzymskiego z 1957 roku. JAE formalnie ustanowił powstanie wspólnego rynku europejskiego, a także umocnił współpracę polityczną krajów Wspólnoty.

Akt ten nadał kształt organizacyjny Europejskiej Współpracy Politycznej, będącej formą współpracy państw członkowskich Unii od roku 1970. Odtąd Wspólnoty Europejskie i Europejska Współpraca Polityczna miały zachowywać odrębność organizacyjną względem siebie, wspólnie jednak podejmować kroki do urzeczywistnienia Unii.

Ustanowił on także Radę Europejską, formalizując w ten sposób odbywające się od dłuższego czasu konferencje szefów państw.

JAE W istotny sposób rozwinął i pogłębił dziedziny prawa instytucjonalnego i materialnego Wspólnot. Wzmocnił pozycję Parlamentu Europejskiego (dopiero wtedy wprowadzono tę nazwę do traktatów), poprzez wprowadzenie postępowania współpracy w zakresie stanowienia prawa. Przewidział także powołanie Sądu Pierwszej Instancji UE.

JAE wzmocnił obszar odpowiedzialności wspólnoty poprzez poszerzenie zakresu jej działalności, poszerzoną współpracę w zakresie polityki zagranicznej, a także zwiększył kompetencje Parlamentu Europejskiego, dając mu ostatnie słowo w sprawach uchwał i postanowień Wspólnoty. Ustanowiono także procedury, na jakich miała się odtąd odbywać kooperacja pomiędzy Parlamentem Europejskim a Radą Ministrów. Tym samym umożliwiono lepszy przepływ informacji i większy zakres konsultacji pomiędzy tymi dwoma organami.

W traktacie tym zniesiono także dotychczasową zasadę jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę Ministrów, która wcześniej blokowała proces jednoczenia EWG. Od tej pory pojedyncze państwa nie miały prawa weta, a ustanawianie nowych regulacji wymagało kwalifikowanej większości uzyskanej w głosowaniu.

Traktat z Maastricht (1992-1993)

Na szczycie w Maastricht (9-10 grudzień 1991) za rozwiązaniami federalnymi opowiedziały się głównie państwa Beneluksu, Niemcy, Francja, Hiszpania i Włochy, a przeciwne im były WB, Dania i Irlandia.
Przywódcy podjęli podwójną decyzję:
 o nowelizacji traktatów założycielskich
 o przyjęciu nowego traktatu powołującego do życia Unię Europejską.

Uzgodniono, że WB i Dania nie będą uczestniczyć w realizacji 3 etapu unii gospodarczej i walutowej.
7 lutego 1992 w Maastricht wszystkie państwa członkowskie podpisały Traktat o UE, a wszedł w życie 1 listopada 1993.

założenia:
 osiąganie trwałego i zrównoważonego postępu gospodarczo-społecznego
 realizacja wspólnej polityki zagranicznej
 wzmocnienia praw i interesów obywateli
 rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
 Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka
 zasada poszanowania tożsamości narodowej

Traktat o UE składa się z 7 części (tytułów)
Jedynym organem charakterystycznym dla UE stała się Rada Europejska, dysponująca dużymi kompetencjami politycznymi.

Traktat o UE wprowadzał następujące rozwiązania:
 utworzył 3 różnorodne filary UE
 przyjął postanowienie o powstaniu unii gospodarczo-walutowej
 ustalił reguł współdziałania w sprawach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
 rozszerzył uprawnienia PE (współdecydowanie z Radą UE)
 wprowadził obywatelstwo UE
 rozszerzył współpracę wspólnotową o nowe płaszczyzny (polityka społeczna, ochrona środowiska)
 powołał instytucję Rzecznika Praw Obywatelskich

3 filary UE:
 Filar => wszystkie instytucje Unii (PE, Rada Ministrów, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości itp.)
 Filar => kwestie związane z prowadzeniem polityki zagranicznej oraz bezpieczeństwa Unii
 Filar => odnosi się do wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Główne instytucje UE:
 Rada Europejska
najważniejszy organ polityczny Unii. Formułuje wytyczne rozwoju itp. Nie podlega kontroli prawnej Trybunału Sprawiedliwości; spotkania głowy państw, szefów rządów.
 Rada Unii Europejskiej
główny organ ustawodawczy i podstawowa struktura decyzyjna Unii; składa się z przedstawicieli państw członkowskich szczebla ministerialnego; Radzie UE przewodniczy każde państwo wg prezydencji.
 Komisja Europejska
organ ponadnarodowy, niezależny od rządów; zalążek przyszłego rządu UE.
 Parlament Europejski
 Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
 Trybunał Obrachunkowy
instytucja kontroli finansowej Wspólnot

Traktat Amsterdamski (1997)

Przygotowania zmian traktatowych – konferencja międzyrządowa 1996-1997 - „konferencja rewizyjna” obrady w Amsterdamie. W trakcie obrad rozważano modyfikacje w traktatach założycielskich

Najważniejsze ustalenia amsterdamskie to:
 wprowadzenie do traktatu rozszerzonych problemów polityki społecznej
 wprowadzenie możliwości nakładania sankcji na państwa członkowskie nie respektujące zasad wspólnotowych
 ograniczenie liczby parlamentarzystów do 700
 modyfikacja 3 filaru do zakresu współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych
 rozszerzenie zakresu stosowania procedury współdecydowania i głosowania kwalifikowaną większością głosów
 przyjęcie procedur „wzmocnionej współpracy”
 wprowadzenie możliwości „konstruktywnego wstrzymania się od głosu”
 modyfikacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

Traktat ten dowartościował problemy polityki społecznej.
Traktat został podpisany 2 października 1997, a ratyfikowany do 1 maja 1999.
*
Traktat amsterdamski (oficjalnie: Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty), TA, umowa międzynarodowa parafowana 17 czerwca 1997 r., podpisana 2 października 1997 r. w Amsterdamie. TA wszedł w życie 1 maja 1999 roku.

Traktat amsterdamski w założeniu miał dostosowywać unijne traktaty do planowanego poszerzenia UE oraz zbliżyć Unię do obywateli, jednak konferencja międzyrządowa przygotowująca traktat nie zdołała wypracować dostatecznie daleko idących zmian, w związku z czym postanowiono, że właściwa rewizja traktatów pod kątem przygotowania do akcesji państw Europy Środkowo-Wschodniej przyjęta zostanie w późniejszym terminie (zobacz: Traktat nicejski). Zmiany uzgodnione w Amsterdamie, choć były mniejsze, niż planowano i tak napotkały problemy z ratyfikacją przez państwa członkowskie (w niektórych krajach musiały odbyć się referenda), co spowodowało przesunięcie o 5 miesięcy planowanego początkowo na 1 stycznia 1999 r. terminu wejścia w życie traktatu.

Najważniejsze postanowienia traktatu:
 Wprowadzenie możliwości uchwalenia sankcji dla państwa członkowskiego naruszającego zasady demokracji; przepisy te uchwalono z myślą o przyszłych członkach - państwach postkomunistycznych, okazało się jednak, że Unia była blisko skorzystania z tych zapisów w odniesieniu do kraju z ponad 40-letnią demokracją - Austrii (chodziło o utworzenie rządu z udziałem FPÖ Jörga Haidera).
 Wprowadzenie procedury wzmocnionej współpracy - większość państw członkowskich mogła zadecydować o nawiązaniu bliższej współpracy z wykorzystaniem struktur unijnych, pod warunkiem spełnienia kilku ograniczeń, m.in. otwartości takiej współpracy dla wszystkich państw członkowskich. Jak dotąd ani razu nie wykorzystano tej procedury.
 Wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego - dzięki rozszerzeniu zakresu stosowania procedury współpracy może on odtąd zablokować większość propozycji legislacyjnych Komisji. Jednocześnie uproszczono samą procedurę współdecydowania poprzez likwidację III czytania.
 Wzmocnienie prerogatyw Trybunału Sprawiedliwości - może on odtąd rozpatrywać sprawy związane z polityką wizową, azylową, migracyjną oraz ze swobodnym przepływem osób. Kwestie te zostały przeniesione z III filaru UE (tytuł VI TUE) do I filaru (TWE); tym samym zmieniono nazwę III filaru na "Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych".
 Utworzenie urzędu Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełni Sekretarz Generalny Rady UE.
 Wprowadzenie koordynacji polityki zatrudnieniowej; utworzono Komitet ds. Zatrudnienia.
 Uproszczenie traktatów założycielskich. Wprowadzenie jednolitej liczbowej numeracji TWE i TUE.

Traktat z Nicei

Posiedzenie Rady Europejskiej w grudniu 2000r. W trakcie posiedzenie uzewnętrzniły się kwestie sporne w sprawach poszerzenia UE, a zwłaszcza przy podziale kompetencji pomiędzy państwa członkowskie i ponadnarodowe instytucje wspólnotowe.
Podjęto decyzję, że grupa nowo przyjętych państw weźmie udział w wyborach do PE w 2004.

W Nicei zwrócono uwagę na:
 podziale głosów ważnych w Radzie UE
 uzupełnieniu strategii lizbońskiej o Europejską Kartę Społeczną (zwiększenia miejsc pracy, zwalczanie ubóstwa, dyskryminacji, równego traktowania płci)
 rozszerzeniu zakresu stosowania większości kwalifikowanej w Radzie UE
 rozszerzeniu możliwości stosowania „wzmocnionej współpracy”
 ustalenia przyszłego składu Komisji Europejskiej
 zwiększenie PE do 732 deputowanych
 przyjęcie Karty Praw Podstawowych UE (po raz pierwszy oficjalny dokument dotyczący jednostki).

Przyjęto zasadę równoprawnego traktowania obecnych i przyszłych członków w podziale głosów ważonych w Radzie UE.
Parafowana w grudniu 2000 r., podpisana 26 lutego 2001 r. w Nicei.
TN wszedł w życie 1 lutego 2003 roku.
*
Traktat nicejski był pomyślany przede wszystkim jako mający zreformować Unię Europejską, by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z Europy Środkowej i Południowej. Z tego powodu w pracach nad TN aktywnie uczestniczyły delegacje rządowe krajów kandydackich, choć formalnie rzecz biorąc traktat podpisało tylko 15 państw członkowskich.

Wejście w życie Traktatu nicejskiego przez pewien czas stało pod znakiem zapytania, ponieważ w referendum przeprowadzonym 7 czerwca 2001 r. w Irlandii większość (54%) głosujących opowiedziała się przeciwko ratyfikacji TN. Referendum jednak zostało powtórzone 19 października 2002 r. i tym razem większość była za ratyfikacją.

Najważniejsze postanowienia TN
 Komisja Europejska od następnej kadencji ma składać się z liczby komisarzy równej liczbie krajów członkowskich (1 kraj = 1 komisarz). Dopiero, gdy Unia będzie się składała z co najmniej 27 członków, liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków, komisarze zaś będą wybierani według opartego o zasadę równości systemu rotacji.
 Wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji Europejskiej - może on określać podział kompetencji pomiędzy komisarzy, mianować wiceprzewodniczących, a cała Komisja działa pod jego politycznym kierownictwem.
 Poszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE o 28 kolejnych dziedzin (m.in. przy wyborze przewodniczącego Komisji).
 Wprowadzenie nowych zasad głosowania większością kwalifikowaną w Radzie. Poszczególnym krajom przydzielono głosy ważone nieco bardziej proporcjonalnie do ich wielkości, jednak nadal np. Niemcy (82 mln mieszkańców) mają mieć tyle samo głosów (29), co liczące po ok. 60 mln mieszkańców Francja, Wielka Brytania i Włochy.Wstępnie przydzielono też głosy dla krajów kandydackich. Polska uzyskała 27 głosów, czyli tyle samo co Hiszpania i niewiele mniej od największych krajów. Postanowienia te miały tylko status deklaracji, zostały jednak potwierdzone przez Traktat ateński.
 Nowe rozdzielenie miejsc w Parlamencie Europejskim pomiędzy państwa członkowskie. Po rozszerzeniu PE składa się z 785 posłów. Ta liczba nie będzie zwiększana po przyszłych rozszerzeniach. Przewidziano więc miejsce dla Rumunii i Bułgarii, a Polsce przyznano 50 miejsc, ale w związku z nieprzystąpieniem tych państw ich miejsca zostały czasowo przejęte przez inne kraje. Obecnie więc Polska posiada 54 posłów w PE.
 Reforma organów sądowniczych - utworzenie trójinstancyjnego systemu sądownictwa. Sąd Pierwszej Instancji nabrał charakteru samodzielnego organu wspólnotowego, zaś w ramach SPI mogą zostać utworzone Izby Sądowe orzekające w określonych sprawach w I instancji. Od rozstrzygnięć Izb Sądowych służy środek odwoławczy do SPI.