Biblia

BIBLIA jest to święta księga, jest podstawą dwóch religii chrześcijaństwa i judaizmu.
Jest podstawą kultury śródziemnomorskiej zaraz po antyku. Składa się ze Starego i Nowego testamentu. Pokazuje człowiekowi, co jest dobre a co złe. Składa się z ponad 70 tekstów. Słowo biblia pochodzi od łacińskiego słowa biblion i oznacza księgę. Określa ona kanon moralny. Jest podstawą moralności. Jest to księga natchniona przez Boga. Można powiedzieć, że jest to prawdziwe źródło źródeł, pieśń pieśni oraz księgę ksiąg.
To szczególna księga, bo:
 Ma wielu autorów
 Nie jest jednorodna
 Składa się z wielu gatunków literackich (przypowieści, psalmy, hymny, listy, kazania, lamentacje, aforyzmy itd.)
 Jest skarbnicą toposów, motywów i tematów
 Można ją różnorako interpretować -> egzegeza- nauka zajmująca się interpretacją tekstów biblijnych
 Jest źródłem historycznym
 Jest źródłem prawa
 Powstawała w trakcie wielu wieków, jest dorobkiem całych pokoleń
 Opisuje istnienie świata od początku aż po kres
 Została przetłumaczona na wiele języków (1200)
 Jest historią świętą (sakra)
 Poprzez czytanie lektury pisma świętego można odnaleźć w sobie wiele wartości
 Jest wzorcem, który nie przemija z biegiem czasu

Biblia powstawała w czasie wielu wieków. Najprawdopodobniej powstała około trzech tys. lat temu, pod koniec panowania Salomona. Pięcioksiąg otrzymał ostateczny kształt w V w p.n.e. Natomiast ustanowienie ksiąg kanonicznych odbyło się w IV w n.e.

TESTAMENT- (łac. Testamentum) oznacza przymierze w Starym Testamencie jest to przymierze Boga z narodem wybranym, natomiast w Nowym Testamencie jest to przymierze Boga z człowiekiem.
EWANGELIA- (łac. Ewangelion) oznacza dobrą nowinę, radosną wieść o zmartwychwstaniu Jezusa. Opisuje także żywot i nauki Jezusa Chrystusa.
Ewangelie dzielimy na:
 Synoptyczne (Mt, Mk, Łk)
 Listy apostolskie
 Apokalipsa św. Jana
WERSET- graficznie wyodrębniony odcinek tekstu, obejmujący jedno lub kilka zdań, stanowiący całość znaczeniową i rytmiczną
TEOFANIA- objawienie boże
SZEOL- kraina umarłych, wyobrażona przez starożytnych hebrajczyków jako podziemna i ciemna, z której nie ma powrotu
Biblia została napisana w trzech językach:
 Stary Testament- 46 ksiąg( hebrajski i aramejski)\
 Nowy Testament-27 (grecki)

Przekłady pisma świętego:

 SEPTUAGINTA (łac. 70) przekład grecki w III i II w
 WULGATA (łac. vulgata versio) wersja dla prostych ludzi w IV i V w przez św. Hieronima, przekład łaciński
 Floriański- XIV w
 Puławski- XV w
 Biblia Królowej Zofii XVI w
 Przekład ks. Jakuba Wujka 1599r
 Biblia Tysiąclecia 1965r
 Ostatnie V. poprawione wydanie BT- 2000r
Podział ksiąg biblijnych:
 Historyczne ( ST-księga rodzaju, wyjścia; NT- żywot Jezusa)
 Dydaktyczne (ST- księga Hioba. Koheleta; NT- listy św. Pawła)
 Prorockie (ST- Księga Izajasza, Jeremiasza; NT- apokalipsa św.Jana)

STWARZANIE ŚWIATA
I. Niebo i ziemia, oddzielenie świata od ciemności\
II. Sklepienie niebieskie, oddzielenie wód górnych od dolnych
III. Morze i ziemia oraz roślinność
IV. Słońce, księżyc i gwiazdy
V. Zwierzęta podwodne i powietrzne
VI. Zwierzęta lądowe i człowiek
VII. Odpoczynek

Bóg stworzył świat z niczego. Był to akt samej czystej woli.
Akt: myśl, wola, słowo Bóg stwarzając świat przypomina człowieka, towarzyszy mu przy tym trud, wysiłek i praca.

Kolejność stwarzanych przez Boga zjawisk nie jest przypadkowa. To co zostało stworzone wcześniej, warunkuje istnienie tego co zostało stworzone później.\
Najpierw Bóg stworzył najbardziej ogólne zjawiska, natomiast na końcu te najbardziej skomplikowane, czyli kobietę.
Bóg stwarzając i nazywając staje się władcą.
Człowiek został uprzywilejowany przez Boga. Został stworzony na podobieństwo Boga. Jest koroną stworzenia. Dostaje od Boga szczególne zadanie, nazywanie zjawisk, zostaje najważniejszym stworzeniem na ziemi, który ma władzę nad pozostałymi.
Bóg- to sprawiedliwy, kochający ojciec. To istota duchowa, praprzyczyna wszechrzeczy. Jedyny, doskonały, o jasnych celach. Stworzony przez niego świat jest dobry. Bóg jest wszechobecny, idealny, doskonały.

Właściwości stylu we fragmencie:
 Tekst zrytmizowany
 Powaga
 Patetyczny charakter
 Zdania złożone, często wielokrotnie
 Zaczynanie zdań od spójników
 Liczne, rozmaite powtórzenia
 Paralelizm składniowy ( analogiczne konstrukcje struktur składniowych w kolejnych segmentach wypowiedzi)

GRZECH PIERWORODNY I WYGNANIE Z RAJU:
Raj- wszystko co najlepsze, świat nieskażony złem, kraina wiecznego szczęścia. Wyobrażana jako ogród pełen drzew i sadów. Po środku były dwa zakazane drzewa (łac. gan eden), z których Bóg zakazał zrywać owoce. Motyw raju to tęsknota za życiem, w którym istnieje samo dobro. To ciągła droga w poszukiwaniu Boga.
(łac. homo viator) człowiek rozpoczął wędrówkę, nieustannie poszukuje drogi do krainy wiecznej szczęśliwości, gdzie świat nie jest skażony złem.

axis mundi- oś kosmiczna, oś świata, pępek świata

Złamanie nakazu Pana przez człowieka to archetyp buntu. Człowiek nie znał zła, chciał poznać różnicę pomiędzy dobrem a złem. Człowiek nie wiedział, co znaczy zło, ponieważ stworzony świat przez Boga to samo dobro.

Konsekwencje zerwania owocu:
 Wygnanie z raju, człowiek rozpoczyna wędrówkę (łac. homo viator)
 Zerwanie więzi człowieka z Bogiem
 Człowiek staje się istotą śmiertelną
 Istnienie zła w świecie
 Kobieta- brzemienność, trud rodzenia dzieci w bólu
 Na ludziach z pokolenia na pokolenie ciąży grzech pierworodny
 Pan zapowiada kolejne kary za złamanie jego zakazów
 Człowiek musi sam budować swoje życie
 Kobieta zostaje podporządkowana mężczyźnie

Zerwanie owocu jest to odejście od Boga, zerwanie pierwotnego ładu, który gwarantował człowiekowi rajską szczęśliwość.

EWA = ŻYCIE
ADAM = CZŁOWIEK


HISTORIA ABRAHAMA
Historia Abrahama należy do dziejów patriarchów izraelskich. Protoplastów, tych, od których wedle tradycji miał pochodzić ród Izraela.
Księga rodzaju opisuje powołanie Abrahama przez Boga na Ojca narodów oraz o przymierzu, jakie Bóg zawarł z Abrahamem.

Abraham został poddany próbie wiary przez Boga. Był to pewnego rodzaju sprawdzian, który Abraham przeszedł pomyślnie. Możemy nazwać go rycerzem wiary. Jak każdy człowiek Abraham miał swoją hierarchię wartości. Najważniejszy był dla niego Bóg. Musiał wybierać, pomiędzy upragnionym synem a Bogiem. Wybrał Boga. Całkowicie mu zawierzył, zaufał mu. Bowiem wiedział, że bez Boga nie jest w stanie nic zrobić. Tak jak nakazał Bóg postanowił złożyć w ofierze swojego długo wyczekiwanego potomka. A kiedy Bóg już widział, że Abraham jest mu posłuszny rozkazał Abrahamowi zostawienie syna przy życiu. Abraham otrzymał nagrodę, jego potomstwo stało się tak liczne jak gwiazdy na niebie i jak ziarenka piasku na brzegu morza. Abraham pokazał nam jak powinien zachować się prawdziwy chrześcijanin. Ani na chwilę nie zwątpił w Boga. Staje się on dla nas wzorem posłuszeństwa.
Historia Abrahama jest dla nas nie tylko lekcją wiary, która pokazuje jak mamy zachowywać się względem Boga, ale także ukazuje nam, że nie należy składać Bogu w ofierze ludzi, lecz zwierzęta. Historia Abrahama ukazuje nadejście Zbawiciela, czyli Jezusa Chrystusa. Ta historia przypomina nam, że wiara może wiązać się z cierpieniem.


PRZYPOWIEŚĆI
Przypowieść, inaczej parabola (gr. Parabole- zestawienie obok siebie dwóch rzeczywistości). To historia z życia codziennego łatwa, zrozumiała, ale także nieuchwytna zmysłowo, abstrakcyjna. Obejmuje prawdy zawarte w przypowieści. Ma charakter moralny, filozoficzny i religijny. Parabola jest to gatunek literatury moralistycznej. Przedstawione w niej postaci i zdarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe, ale są przykładami uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji. Ma dwa znaczenia:
 Bezpośrednie- dosłowne, literackie
 Ukryte- o charakterze alegorycznym i symbolicznym

Interpretacja przypowieści wymaga przejścia od dosłownego do przenośnego.



KAZANIE NA GÓRZE: osiem błogosławieństw


Stary Testament = litera prawa
Nowy Testament = duch miłości

Fragment jest kluczowy. Objaśnia w sposób oczywisty naukę Jezusa. Obietnica nagrody dla tych, którzy podążają za Jezusem i w imię jego nauki cierpią, znoszą prześladowania.
Występuje nakłanianie do tego, aby podążać drogą Chrystusową. Zachęta do tego, aby żyć z czystością serca oraz aby cierpliwie i z godnością znosić prześladowania.

„Ostatni będą pierwszymi”

Ci, którzy się smucą, cisi, ci, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, dla nich nadzieją jest królestwo niebieskie.

Cechy stylu w tym fragm..

 Anafory
 Tekst zrytmizowany
 Prostota i patos
 Paralelizm składniowy
 Typowo biblijne słownictwo
 Zaczynanie zdań od spójników
 Bezpośrednie zwroty do słuchaczy
 Uniwersalny wymiar


Droga chrystusowa wcale nie jest łatwa. Wymaga wielu poświęceń i ofiarności, a także skromności.

BŁOGOSŁAWIENI: wywyższeni, wybrani przez Boga, szczęśliwi

Uczniowie, czyli apostołowie (gr. Apóstolos- wysłannicy) są solą ziemi i światłem, to od nich zależy czy ludzie pójdą za głosem Jezusa, największego biblijnego nauczyciela.
Chrystus wcale nie odrzucał, nie zmieniał, nie przekreślał prawa. Jedyne, co to je umacniał. Przeciwstawiał się literalnemu traktowaniu prawa. Uważał, że Rawo jest metaforą i należy je tratować metaforycznie. Przeciwstawiał się zasadzie odwetu, jego postawa była nastawiona na to by dawać a nie brać.

„ Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują”

KAZANIE- jest to pouczająca mowa o charakterze religijnym, wygłaszana przez kaznodzieję do wiernych. Charakteryzuje się:

 Podniosłym tonem
 Prostotą języka
 Bezpośrednimi zwrotami do słuchaczy
 Częstym stosowaniem zdań w formie pytań oraz zdań rozkazujących
 Odwoływanie się do łatwo zrozumiałych przykładów


HYMN O MIŁOŚCI: I list św. Pawła do Koryntian

HYMN- podniosła pieśń chwaląca bóstwo, bohatera lub jakąś ideę.
Hymn o miłości jest napisany poetycką prozą

Miłość: najwyższa wartość, której podporządkowane są wszystkie inne, św. Paweł zalicza ją do najważniejszych cnót chrześcijańskich


I część – św. Paweł przedstawia wartość miłości
II część – pochwała miłości- miłość główną bohaterką
III część – uogólnione refleksje


I część (wersety od 1 do 3)

 Paralelizm składniowy, anaforyczne powtórzenia
 Zdania okolicznikowe warunku (gdybym) św. Paweł pokazuje, że życie bez miłości jest bezwartościowe.
 Św. Paweł ukazuje stan człowieka pozbawionego miłości, pokazuje nam, że taki człowiek jest pusty, jego życie jest jałowe i, że nic nie znaczy w obliczu Boga
 Wiedza, mądrość a nawet dar prorokowania nie są w stanie uczynić człowieka wartościowym
 Wiara bez miłości nic nie znaczy
 Miłość musi być treścią życia

II część

 Personifikacja- uosobienie
 Przypisanie miłości cech ludzkich
 Paralelizm składniowy, Anafory, powtórzenia
 Rytm
 Pokazuje, jaką przyjąć postawę
 Dominują zdania, w których św. Paweł podkreśla sprzeczność

„ Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest, miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku”

Miłość, której naucza Chrystus to wyzwanie dla człowieka.

III. Część

 Zasada kontrastu, wyraziste przeciwstawienia
 Dwie rzeczywistości, życie teraźniejsze i życie po zmartwychwstaniu
 Życie na ziemi to tylko namiastka tego, co będzie potem
 Miłość, która przenika świat, to taka miłość, jaką Bóg obdarzył człowieka
 Miłość Boga gwarantuje miłość ludzi, niedoskonałe odwzorowanie
 Przypomnienie o trzech wartościach: wiary, nadziei i miłości. Podkreśla, że najważniejsza jest miłość, że to ona warunkuje inne wartości.


PSALMY:

Księga psalmów jest arcydziełem poezji hebrajskiej. Składa się na nią 150 utworów i określa jako psałterz, czyli księga pieśni.
Psalmy tworzono z akompaniamentem muzycznym instrumentów muzycznych (harfa i cytra).
Psalmy powstawały od XI w do przełomu IV i III w. p.n.e.

Psalm- to gatunek poezji lirycznej o tematyce religijnej. Pełni funkcję modlitwy poetyckiej.
Podstawową zasadą poetycką, organizującą cały tekst jest paralelizm składniowy, dający efekt wyrazistej rytmizacji. Bogate jest obrazowanie i symbolika, wywiedzione zarówno ze świata przyrody, jak i z kultury hebrajskiej. Psalmy operują ogromną skalą uczuć. Ze względu na ich treść wyróżniamy:

 Pochwalne (utożsamiane z hymnami), sławiące Boga za dzieło stworzenia lub jego interwencje Błagalne (lamentacyjne)- niebezpieczeństwo, choroba, prześladowania
 w ludzkie dzieje
 Dziękczynne, psalmista wspomina niebezpieczeństwo, z którego wyszedł cało, dzięki pomocy Boga
 Mądrościowe (dydaktyczne), pouczające o przymiotach Boga lub rozważające sytuację człowieka w świecie, zawierające rady i przestrogi.

Psalmy- najczęściej tłumaczona księga biblijna.
Polskie (puławski i floriański)
 Jan Kochanowski „ Psałterz Dawidów” 1579r, parafraza księgi biblijnej, swobodna przeróbka tekstu literackiego, zmieniająca lub rozwijająca jego treści
 Czesław Miłosz 1981r, w swoim przekładzie zastosował wersety a nie strofy