Pojęcie podatku. Zobowiązanie podatkowe.

Podatek określa się jako przymusowe świadczenie pieniężne, ogólne, bezzwrotne, pobierane przez związek publicznoprawny (państwo lub samorząd terytorialny) na podstawie przepisów prawa, określających wysokość, warunki oraz terminy płatności tych świadczeń.
Technicznymi elementami występujacymi w konstrukcji każdego podatku są: podmiot podatku, przedmiot podatku, podstawa opodatkowania, stopa, skala lub kwota podatku oraz ewentualne zwolnienia i zniżki podatkowe.
Podmiotem ponoszącym ciężar świadczenia podatkowego jest podatnik.Od podatnika należy odróżnić płatnika, tj. osobę, którą przepisy prawa zobowiązują do obliczania, potrącania i odprowadzania podatku. Płatnik jest często jednocześnie podatnikiem. W icznych wypadkach są to jednak różne osoby. Przy podatku dochodowym od ludności w stosunku do pracowników podatek ten oblicza, potrąca i odprowadza pracodawca, on więc jest płatnikiem. Podatnikiem natomiast jest pracownik, któremu podatek potrącono.
Przedmiotem podatku jest zjawisko, z którym przepisy łączą powstanie obowiązku podatkowego.Przedmiotem podatku może byc dochód, nabycie prawa majątkowego, posiadanie psa, ze zjawiskami tymi bowiem przepisy prawa wiążą określone obowiązki podatkowe, np. obowiązek płacenia podatku dochodowego, podatku od nabycia praw majątkowych, podatku od posiadania psa.
Podstawą opodatkowania jest skonkretyzowany pod względem ilościowym lub wartościowym przedmiot podatku, np.podstawą opodatkowania jest określona, konkretna wielkosc dochodu wyrażona w złotych (zł.). Podstawę opodatkowania ustala się badz szacunkowo (ryczałtowo) bądz w sposob ścisły (np. na podsatwie ksiąg handlowych), w sposob przewidziany przepisami.
Stopa podatkowa wyraża określenie procentowe tej części podstawy opodatkowania, którą nalezy przekazać w formie podatku. Stopa podatkowa może być wyrażona procentowo. Spotyka się również inne stopy podatku, np. kwotowe, czyli wyrazane w bezwzględnych kwotach pieniężnych przypadajacych na okreslona jednostkę miary podstawy opodatkowania (przy podatku od psów - określona kwota podatku od każdego psa). Zastosowanie odpowiedniej stopy podatkowej do podstawy opodatkowania daje określony wymiar podatku, tj. kwotę, jaką płatnik zobowiązany jest odprowadzić do budżetu.
Stpa podatkowa moze być ustalona w postaci niezmiennej, np. 10% podsatwy opodatkowania. W takim wypadku wysokość podatku wzrasta proporcjonalnie wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. Taki sposób opodatkowania nazywa się proporcjonalnym lub liniowym. Gdy stopy podatkowe są zróżnicowane zależnie od wysokości podstaw opodatkowania, ułożone kolejno stopy podatkowe w stosunku do rosnących podstaw tworzą skalę podatkową. Zwykle skale podstawowe mają charakter progresywny, tj. charakteryzuja sie wzrostem stóp podatkowych przy wzroście podstawy opodatkowania.
Ostatnim wreszcie elementem podatku są zwolnienia i ulgi podatkowe poelgające na całkowitym lub częściowym zawieszeniu pobierania podatku, np. możliwosci odliczania od dochodów indywidualnych sum (do określonej wysokości) wydatkowanych na cele inwestycyjne (lub remontowe).
Zobowiązania podatkowe powstawac mogą dwojako. najczęściej zaobowiązania takie powstają wprost, wskutek zaistnienia okoliczności, z którymi prawo lączy powstanie takiego obowiązku, np. wskutek osiągnięcia określonego dochodu. Niekiedy (gdy tak przewiduja przepisy) obowiązek taki może powstać dopiero w wyniu wydania odpowiedniej decyzji przez organ finansowy, w postaci nakazu płatniczego.
Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego nastepuje z reguły poprzez zapłacenie podatku. Niekiedy zobowiązania podatkowe mogą wygasnąć wskutek innej przyczyny, np. umorzenia zobowiązania lub upływu przedawienia.