Analiza listu Wertera z 30 sierpnia pod względem stylu i języka.

,, Cierpienia młodego Wertera” Johanna Wolfganga von Goethe’go jako powieść epistolarna to utwór pisany w formie listów, które pełnią funkcję narracyjną- relacjonują określone wydarzenia, a także odsłaniają obraz wewnętrznych przeżyć bohatera. Bezpośredni autor listów- Werter w pierwszoosobowej narracji korespondując z przyjacielem-Wilhelmem obnaża swoje najintymniejsze sekrety, zwierza się z porywów serca, co stanowi subiektywną ocenę jego emocji, uczuć, namiętności i dogłębną psychoanalizę.

Styl i język jakim posługuje się autor listów jest charakterystyczny dla formy wyrazu językowego epoki romantyzmu. Nowatorskie konwencje romantycznego języka literackiego odbiegały znacznie od klasycystycznych reguł. Istotą poezji stało się uczucie, które należało nieograniczenie i swobodnie ująć słowami. Ukazanie pełnego wyrazu emocji, teatru wyobraźni, portretu wewnętrznych doznać wymagało ożywienia formy i stylu języka utworów. Postaram się zaprezentować tę innowacyjną formę na podstawie dwóch listów Wertera do Wilhelma- listu z 30 sierpnia dla przedstawienia stylu i listu z 16 lipca dla ukazania języka.

List z 30 sierpnia ujawnia słabość, niemoc i rozterki bohatera w miłości do Lotty, która go niszczy i doprowadza go szaleństwa. Przejaw jego nadmiernej uczuciowości i egzystencjalnego bólu ma odzwierciedlenie w stylu wypowiedzi. Na pierwszy plan wysuwa się poetyckość. Bogata, wyestetyzowana stylistyka, metaforyczność, wyszukane słownictwo nacechowane emocjonalnie wyrażające intensywne emocje- ,, Napięcie wszystkich zmysłów moich wzrasta stopniowo, aż nagle ćmi mi się przed oczyma, przestaję słyszeć, skurcz mnie chwyta za gardło skrytobójczo, serce wali młotem i zwiększa jeszcze zamęt i uczucie rozpaczy.”

Patetyczność formy listów wyraża powagę i rangę namiętności Wertera, jednocześnie je potęgując. Wzniosłość objawia się przede wszystkim w braku kolokwializmów, wyrazów i wyrażeń stosowanych wyłącznie w języku potocznym, w podniesionym ładunku emocjonalnym wypowiedzi, a także w apostroficzności listu. ,, Wówczas, drogi Wilhelmie, nie wiem doprawdy, czy żyję na świecie!

Ponadto styl listu bohatera jest obrazowy i zupełnie zindywidualizowany. Werter jako jednostka całkowicie nieprzeciętna, zbuntowana przeciwko wszelkim normom również w kwestii uczuciowej , postrzega świat jedynie przez pryzmat marzeń, wyobraźni, emocji i poezji. W nadzwyczajnie nadwrażliwy sposób przeżywa miłość do Lotty, którą w listach do Wilhelma stara się uzewnętrznić. Niepowtarzalnie i wnikliwie wizualizuje stan swojego umysłu i swojej duszy. ,,O, drogi Wilhelmie, dusza ma pożąda jako najwyższej łaski, samotnej celi, włosiennicy i kolczastego pasa pokutnika. (...) Nie widzę, poza grobem, końca tej niedoli.” Nagromadzenie finezyjnych epitetów, metafor i rozbudowanych porównań stanowi wyraz jego przeżyć i refleksji.

Kolejną cechą stylu utworu romantycznego, która ma odbicie w analizowanym liście to egzaltacja- wychwalenie, ożywienie. Werter demonstrując swoje rozterki, wahania, słabość i bezsilność wykorzystuje wykrzyknienia- ,,Nieszczęsny!” , pytania retoryczne- Do czegóż doprowadzić Cię może owa nieposkromiona, nieustanna miłość? , partykuł- O, drogi Wilhelmie”, wielokropek urywający określoną myśl, jak i również gradację czyli uszeregowanie słów lub sformułowań według ich intensywności: ,,Zrywam się, odchodzę, wybiegam błąkam się po polach, wspinam się na urwiste wzgórza z dziką jakąś radością, prę się przez bezdroża leśne, torując nowe ścieżki, przełażę przez płoty, drące mi ubranie, przeciskam przez ciernie, kaleczące mi ciało, i wówczas doznaję ulgi.”

Dla zaprezentowania języka swoistego dla utworów romantycznych oprę się o cechy wypowiedzi listu Wertera z 16 lipca, w którym to bohater obrazuje swoją miłość do Lotty, stającej się w tym liście obiektem sakralizacji.
Pierwszym przejawem języka literatury romantycznej, który ma wyraz w liście Wertera jest inwencja słowna, której wyznacznikiem mogą być szokujące zestawienia słowne czy też neologizmy.

Obecne są tutaj metafory: ,, (...) niebiański oddech dolatuje do ust moich”, porównania metaforyczne- Cofam się jak gdybym dotknął płomienia, zda mi się że ginę , jakby gromem rażony, wyestetyzowane epitety: anielskie zaufanie, niebiański oddech, słodkie uczucie, a także swego rodzaju hiperbola, wyolbrzymienie cech:,, Grając na fortepianie pewną melodię, posiada potęgę anioła prostotę i uduchowienie niepojęte.”

Prócz tego obecny jest tutaj synkretyzm stylistyczny i językowy polegający na mieszaniu długości zdań, ich rodzajów np. obok zdań pytających występują zdania wykrzyknikowe, lub też zdań długich, podrzędnie złożonych z krótkimi współrzędnymi lub równoważnikami zdań. Niejednorodność językowa pojawia się na domiar tego także w obecności potocyzmu, przejawiającego się głównie w swobodnej składni, urywanych, wtrąconych zdaniach, równoważnikach zdań, ograniczonej liczny spójników i częstym występowaniu środków językowych służących nawiązaniu i podtrzymaniu kontaktu np. w formie wołacza i w jednoczesnej obecności patosu w ukazywaniu miłości i ukochanej w monumentalny i wzniosły sposób.Całokształt wypowiedzi Wertera składa się na idealizację Lotty ,czyli upiększaniu jej rzeczywistego obrazu a także na jej sakralizacji: Świętą mi jest.

Analizując listy Wertera, niewątpliwie można stwierdzić iż zawarte są w nich wyznaczniki kwalifikujące je do cech stylu i języka utworów epoki romantyzmu.