Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów – tłuszcze, aminokwasy, białka i węglowodany.

Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów, są to związki chemiczne zawierające w swoich cząsteczkach dwie lub więcej grup funkcyjnych, połączonych z rdzeniem węglowodorowym .

Właściwości fizyczne i chemiczne wielofunkcyjnych pochodnych węglowodorów to wypadkowa właściwości części węglowodorowej i wszystkich grup funkcyjnych. I tak np. w wypadku aminokwasów analizując wzór możemy wnioskować, że będą one wykazywać właściwości kwasów, amin a także węglowodorów. Zaś w przypadku np. aldehydu glicerynowego, mógłby on zachowywać się jak: aldehyd, alkohol wodorotlenowy, a nawet jak węglowodór. Zatem przejdę teraz do analizy poszczególnych grup.

I. Tłuszcze

Tłuszcze są tak naprawdę estrami i pochodzą od wyższych kwasów tłuszczowych i glicerolu, a ten jest alkoholem wielowodorotlenowym, czyli posiada w swej cząsteczce więcej niż jedną grupę funkcyjną. Każda cząsteczka glicerolu zawiera trzy grupy wodorotlenowe, i stąd tłuszcze możemy rozpatrywać jako związki wielofunkcyjne. Oto jak powstają:

                              O                                                O
CH2-OH  +  OH-C – C17H35                      CH2 – O – C – C17H35
                              O                                                 O
CH2-OH  +  OH-C – C17H35        =     CH2 – O – C – C17H35     + 3H2O
                               O                                                 O
CH2-OH  +  OH-C – C17H35                        CH2 – O – C – C17H35
gliceryna          kwas                                   tłuszcz          stearynowy    

Tłuszcze wchodzą w skład każdej żywej komórki, gdzie odgrywają doniosłą rolę fizjologiczną oraz gromadzą się w różnych częściach organizmu jako zapasowa substancja odżywcza. Przy utlenianiu tłuszczów zachodzącym w żywym organizmie wydziela się dwa razy tyle ciepła jak przy utlenianiu węglowodanów.

Większość tłuszczów pochodzenia zwierzęcego w temp. pokojowej ma twardą konsystencję. Wyjątkiem jest tu tran. Natomiast tłuszcze roślinne są przeważnie ciekłe, tylko nieliczne z nich nie.

Tłuszcze są nierozpuszczalne w wodzie. Pod wpływem silnego mieszania z pewnymi roztworami rozbijają się w drobne kuleczki, tworząc emulsję, jak np. mleko. Dobrze natomiast rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych jak: eter, benzyna czy alkohol.

Tłuszcze mają ważną rolę w naszym życiu, przede wszystkim są ważnym składnikiem pożywienia. Jednakże nasz organizm nie przyswaja ich w stanie niezmienionym.
Tłuszcze ciekłe, które są znacznie tańsze od twardych, używane są do produkcji tłuszczów utwardzanych. Utwardzanie takie polega na działaniu wodorem na oleje w podwyższonej temperaturze. Prowadzi się ów proces w obecności katalizatorów. Tłuszcze utwardzane, po dodaniu substancji smakowych, barwników i witamin, są wykorzystywane jako produkty spożywcze. Są nimi znane nam wszystkim margaryny.

II. Aminokwasy i peptydy

Są to grupy związków, które zawierają w cząsteczce przynajmniej jedną grupę aminową i jedną grupę karboksylową połączone z resztą węglowodorową .

                            H2N  -         R    -     COOH
                         grupa        grupa          grupa
                        aminowa    węglo-        karboksylowa
                                           wodo-
                                           rowa	

Aminokwasy różnią się między sobą jedynie łańcuchami bocznymi (R) - reszta elementów pozostaje niezmieniona. Grupy boczne różnić się mogą:
- kształtem
- wielkością
- ładunkiem elektrycznym
- reaktywnością
- zdolnością do tworzenia wiązań wodorowych i hydrofobowych

Biorąc pod uwagę właściwości grupy R, aminokwasy można podzielić na: hydrofobowe i hydrofilowe, a w obrębie tej grupy dodatkowo na kwasowe, zasadowe i nienaładowane.
Aminokwasy to bardzo zróżnicowana grupa związków, możemy tam odróżnić m. in. aminokwasy naturalne, czyli syntetyzowane w komórkach organizmów oraz kwas aminooctowy. I do tych zawężam zakres swojej pracy.

Kwas aminooctowy to najprostszy z aminokwasów. Jego resztę stanowi grupa CH2. potocznie dla jego zidentyfikowania używa się nazwy: glicyna. W przypadku grupy aminokwasów dzieje się tak, że nazwy systematyczne nie są w powszechnym użytku. Dla tego celu wykorzystuje się nazwy zwyczajowe związków. Tak będę postępował i ja. Często obok nazw zwyczajowych podaje się także trzyliterowe skróty, co jest bardzo pomocne, szczególnie przy peptydach i białkach.

Dla syntezy tych związków opracowano wiele metod. Jedną z nich jest działanie amoniakiem na chlorowcokwasy. Ważnym źródłem aminokwasów są organizmy żywe, które mają zdolność ich syntetyzowania. Dzieje się to w wielu skomplikowanych reakcjach, katalizowanych enzymami.

Aminokwasy są stałymi, krystalicznymi substancjami, barwy białej, z reguły dobrze rozpuszczalnymi w wodzie. Ograniczoną rozpuszczalność wykazują jedynie te, które mają silnie rozbudowaną część hydrofobową. Niektóre aminokwasy mają słodki smak.

Oznaczenie temperatur ich topnienia jest często niemożliwe, bo pod wpływem ciepła po prostu ulegają rozkładowi. Stąd też dla identyfikacji aminokwasów nie stosuje się zwykłych metod badania temp. topnienia, a oznacza się zawartość azotu w cząsteczce.

Azot w związkach organicznych można zidentyfikować dwiema metodami. Po pierwsze przez ogrzanie substancji badanej wraz z wapnem sodowanym, czyli mieszaniną wodorotlenku wapniowego z wodorotlenkiem sodowym. Substancja zawierająca azot wydzieli amoniak rozpoznawalny po nieprzyjemnej woni lub przy użyciu metod chemicznych. Drugim sposobem jest stapianie badanej substancji z metalicznym sodem. Wówczas zajdzie następująca reakcja:
Na + C + N = NaCN ,
czyli powstanie nam cyjanek potasowy. Jego identyfikacja w produktach wcześniejszej przemiany, pozwala wnioskować, że pierwotne składniki zawierały azot.

Właściwości chemiczne aminokwasów determinują grupy funkcyjne nań składające się. Aminokwasy w środowisku wodnym odszczepiają kation wodoru z grupy karboksylowej i przyłączają kation wodoru do grupy aminowej. Powstaje wówczas tzw. jon obojnaczy, tzn. taki, który jednocześnie jest i kationem i anionem. Jony te powstają jednakże tylko przy określonym odczynie pH roztworu. To pH, w którym dany aminokwas występuje w postaci jonu obojnaczego, nazywamy punktem izoelektrycznym .

Zachowanie aminokwasów w środowisku wodnym prowadzi do wniosku, że są one związkami amfoterycznymi, czyli takimi, które wykazują jednocześnie własności chemiczne zasad i kwasów. Zatem aminokwasy reagują i z kwasami i z zasadami. Jednoczesna obecność w jej cząsteczce i grupy kwasowej i zasadowej, powoduje, że wodny roztwór glicyny ma odczyn prawie obojętny.

Glicynę otrzymuje się z kleju zwierzęcego na drodze hydrolizy. Inne aminokwasy, które spotykamy w przyrodzie mają cząsteczki bardziej złożone niż glicyna, to np. alanina (oznaczana symbolem A lub Alal). Jest ona aminokwasem bardzo rozpowszechnionym w naturze, i ma nieco dłuższy łańcuch węglowy niż glicyna. Należy do grupy aminokwasów hydrofobowych. Jej grupą boczną jest grupa metylowa.

Wiele z aminokwasów zawiera a cząsteczce jeszcze siarkę . Do takich należą cysteina (C lub Cys), którą można zidentyfikować w rogach wełnie, włosach i piórach, albo metionina (M lub Met), znajdująca się w składnikach krwi.

Aminokwasy bardzo łatwo ulegają kondesacji. Ten proces polega na połączeniu grupy kwasowej z jednej cząsteczki z grupą aminową z cząsteczki drugiej. Powstają dzięki temu większe cząsteczki. Jednocześnie towarzyszy temu zjawisku wydzielanie małocząsteczkowego produktu ubocznego – najczęściej wody. Kondensacja może zachodzić również między cząsteczkami różnych aminokwasów, np. między alaniną i glicyną. Produkty kondensacji to, ogólnie mówiąc, polipeptydy. Powstałe wówczas wiązania też nazywa się wiązaniami peptydowymi. Z dwóch cząsteczek tego samego aminokwasu może powstać tylko jeden dipeptyd, ale już z dwóch cząsteczek różnych aminokwasów powstać mogą dwa różne peptydy. Oto zapisy kondensacji aminokwasów
a) kondensacja dwóch cząstek glicyny

                           O                 H                       O                       O
H2N-CH-C           +                N-CH2-C         → H2N-CH2-C - N-COOH + H2O
                    OH                 H                    OH                         ↑ H
                                                                                       wiązanie peptydowe       
                                                                                   glicyloglicyna (Gly + Gly)
                                                                                            dipeptyd

b) tworzenie dipeptydów z glicyny i alaniny

                                            CH3                                              H
H      CH2        O           H      CH       O              H        CH2      N            O
     N           C         +        N         C           →          N           C       CH-C        + H2O
H                    OH       H                    OH           H               O        CH3     OH
  glicyna (Gly)           alanina (Ala)                      glicynoalanina
                                                                                   (Gly-Ala)

lub

             CH3                              CH2      O                         CH3     H                 O
             CH      O         +  H-N          C              →            CH       N         C        + H2O
    H- N        C                      H                OH             H-N         C       CH2        OH
          H             OH                                                        H         O
          alanina                     glicyna                          alanyloglicyna
             (Ala)                         (Gly)                              (Ala-Gly)

W związku z tym, że jak wspomniałem dipeptydy pochodzące z kondensacji różnych aminokwasów tworzą izomery, ważne jest jednoznaczne ich nazywanie, by nie dochodziło do pomyłek. W każdym z peptydów wyróżnia się koniec zawierający wolną grupę aminową, jest to tzw. N-koniec oraz koniec z wolną grupą karboksylową, od zawartego w niej atomu węgla, nazywany C-końcem.

            H2N                                        COOH
         N-koniec                                   C-koniec 

Zdolność aminokwasów do kondensacji nie kończy się na tworzeniu dipeptydów, bo łańcuch takie mogą być bardzo długie. W związku z tym jeżeli dochodzi do kondensacji trzech lub więcej różnych peptydów powstaną tripeptydy, itp., ale im więcej aminokwasów będzie się kondensować tym większe łańcuch peptydowe zostaną utworzone. Peptydy trzy- i więcej aminokwasowe będące dla siebie izomerami różnią się sekwencją, czyli kolejnością, występowania w łańcuchu.

Cząsteczki peptydów spotykanych w przyrodzie zawierają wielkie ilości reszt aminokwasowych. Peptydy można otrzymywać też syntetycznie. Jako pierwszy syntezę aminokwasów udanie przeprowadził Emil Fischer. Jego sukces ma olbrzymie znaczenie dla chemii, bo pozwoliła na wyjaśnienie budowy białek.

III. Białka

Są nieodłączną i zarazem najważniejszą częścią składową żywych organizmów. Stanowią podstawę wszystkich życiowych funkcji dla każdej z żywych istot. Możemy je spotkać wszędzie tam, gdzie istnieje życie na naszej planecie.

W organizmach zwierząt i ludzi białka są zarówno ośrodkiem przemiany materii, jak i elementem budulcowym, od komórki począwszy a na tym całym organizmie skończywszy. Jednak w roślinach wygląda to nieco inaczej, bo cały ich szkielet zbudowany jest z celulozy, a białek możemy szukać w protoplazmie, sokach i nasionach.

Na podstawie informacji z poprzedniej części pracy można powiedzieć najprościej, że białka są dużymi peptydami. Inaczej te związki określa się jako biopolimery, składające się z reszt aminokwasów połączonych ze sobą wiązaniami peptydowymi. Granica między peptydami a białkami nie jest granicą ostrą i ma bardziej charakter umowny. Za punkt graniczny przyjęto punkt masowy cząsteczki związku wynoszący 10 000 u. Peptydami mianuje się związki, których masa cząsteczkowa nie przekracza tej wartości, a każdy cięższy związek należy już do białek. W skład białek wchodzi ponad 20 różnych aminokwasów. Z tym, że liczba aminokwasów wchodzących w skład białek jest różna podobnie jak i różna jest ich sekwencja w łańcuchu. To decyduje o olbrzymiej różnorodności tych związków.
Wszystkie z białek możemy poklasyfikować do dwóch grup – albo do grupy białek prostych, albo też do białek złożonych. Białka proste, inaczej proteiny, są zbudowane tylko z aminokwasów, i są nimi globuliny, albuminy, histony, prolaminy, gluteiny, protaminy, skleroliny. Proteidami, czyli białkami złożonymi, w których część białkowa jest połączona ze składnikiem prostetycznym, są: chromoproteidy, fosfoproteidy, nukleoproteidy, lipoproteidy, glikoproteidy, metaloproteidy. Składnikami prostetycznymi są np. cukry, tłuszcze, kwasy nukleinowe, barwniki, czy kwas fosforowy.
Istnieje wiele prostych reakcji pozwalających na wykrywanie białek. Na przykład w środowisku alkalicznym reagują one z solami miedziowymi dając produkty o zabarwieniu fioletowym. Jest to tzw. reakcja biuretowa. Można też dodać kwasu azotowego, który zabarwi białko na kolor żółty. Ta barwa po dodaniu amoniaku ściemnieje do koloru pomarańczowego. Jest to dla odmiany reakcja ksantoproteinowa.
Dzięki obecności ładunków elektrycznych (ugrupowań jonowych niezwiązanych peptydowo grup – NH2 i - COOH w resztach niektórych aminokwasów), białka maja zdolność poruszania się w polu elektrycznym. I tak: przy wartościach pH sprzyjających tworzeniu ładunków (+) białko przesuwa się w kierunku katody, podczas gdy przy pH stwarzającym przewagę ładunku (-), następuje wędrówka w kierunku anody. Zależność ta została wykorzystana do rozdzielenia mieszaniny białek i oznaczania ich obecności na drodze elektroforezy .

Inne właściwości fizykochemiczne białek:
- nie maja charakterystycznych temperatur topnienia;
- na ogół są rozpuszczalne w wodzie, choć niektóre rozpuszczają się w rozcieńczonych roztworach kwasów i zasad, inne natomiast w rozpuszczalnikach organicznych;
- wykazują zdolność do wiązania cząsteczek wody, ulegają hydratacji - pęcznieją, a następnie rozpuszczają się;
- tworzą cząstki koloidalne –jest to tzw. efekt Tyndala;
- ich roztwory, rozdzielone błoną półprzepuszczalną, tworzą układ, w którym zachodzi osmoza, a na błonę wywierane jest ciśnienie osmotyczne;
- na ich rozpuszczalność ma wpływ stężenie soli nieorganicznych;
- wytrącanie białka z roztworu, za pomocą soli kuchennej, nazywane jest wysoleniem ale ten proces nie narusza struktury białka, niszczy jedynie otoczkę solwatacyjną i jest odwracalny;
- w odpowiednich warunkach cząstki koloidalne rozproszone w cieczy, czyli zole, łączą się ze sobą tworząc większe agregaty, które wydzielają się w postaci zawiesiny lub osadu, czyli żelu- opisany proces to koagulacja, a proces odwrotny to peptyzacja;
- białka pod wpływem: wysokiej temperatury, kwasów, mocnych zasad, alkoholi niskocząsteczkowych, napromieniowania, aldehydów i soli metali ciężkich, ulegają denaturacji - jest ona procesem nieodwracalnym, bo podczas niej dochodzi do zmiany struktury białka, a to pociąga za sobą utratę aktywności biologicznej związku.
Prace nad poznaniem właściwości i budowy białek trwają nadal i wciąż są na tym polu odnotowywane sukcesy.

Białko to najważniejszy spośród składników pokarmowych. Stąd też bezustannie trwają prace nad syntetycznym uzyskiwaniem białek. Związki te interesują i fascynują również biologów, dlatego warto też wspomnieć o funkcjach biologicznych białek. Ze względu na pełnione funkcje odróżnia się białka:
- Katalityczne,
- Strukturalne,
- Ruchowe,
- Transportowe,
- Zapasowe,
- Toksyczne,
- Hormonalne,
- Ochronne.

Tabela krótko przybliży funkcje biologiczne białek:

Wiele z produktów przemysłowych jest pochodzenia białkowego. Z tym, że część surowców należy wstępnie oczyścić i dostosować do celów produkcyjnych (np. wełna czy skóra albo żelatyna), a część można od razu poddać cyklowi produkcyjnemu.

IV. Cukry

Cukry należą do węglowodanów, czyli związków zbudowanych z trzech pierwiastków: węgla, wodoru i tlenu. Naukowcy ustalili, że najczęściej w tych związkach, proporcje między wodorem i tlenem są takie same jak w cząsteczce wody, i dlatego wzór ogólny cukrów, lub inaczej mówiąc sacharydów wygląda następująco:
Cn(H2O)n
gdzie n to ilość atomów węgla i ilość cząsteczek wody

Nazwa węglowodany nie jest zgodna z rzeczywistą budową tych związków, oddaje ona jedynie skład ilościowy cząsteczek. W rzeczywistej budowie nie występują grupy atomów odpowiadające wzorowi H2O, połączone z atomami węgla. Cząstki sacharydów zawierają bowiem grupy wodorotlenowe, aldehydowe i karboksylowe. Oto jak wyglądają najbardziej rozpowszechnione w przyrodzie dwa cukry:

Węglowodany dzielimy na takie, których cząsteczki:
- Nie ulegają hydrolizie do prostszych związków, czyli monosacharydy lub cukry proste;
- W wyniku hydrolizy rozłożą się na dwie cząsteczki monosacharydów, mówiąc krótko disacharydy lub dwucukry;
- Rozłożone zostaną, podczas hydrolizy, na wiele cząsteczek monosacharydów, i je nazywa się wielocukrami lub też polisacharydami.

IV. 1. Monosacharydy

Monosacharydy, jak można zaobserwować to powyżej na rysunku, obok licznych grup wodorotlenowych, posiadają grupę aldehydową albo ketonową. Zgodnie z obecnością tych grup cukry proste dzielimy na
- Aldozy, które posiadają grupę aldehydową,
- Ketozy, posiadające grupę ketonową.

IV. 1. A. Glukoza

Glukoza i fruktoza to cukry proste, które mają ten sam wzór sumaryczny C6H12O6, ale już inne wzory strukturalne (można się o tym upewnić na rys. powyżej).
Glukoza jest powszechnie znana jako cukier gronowy, nazwa ta pochodzi od tego, że duże jej ilości znajdują się właśnie w gronach winogron, ale nie tylko, bo także w miodzie i nektarze kwiatów.
Jest substancją koloru białego, dobrze rozpuszczalną w wodzie i o słodkim smaku. Dla człowieka spełnia rolę substancji odżywczej, wykorzystywanej jako źródło energii podczas wykonywanej przez niego pracy. Powstaje w czasie procesu fotosyntezy w roślinach.
Właściwości chemiczne glukozy wynikają właśnie z obecności w cząsteczce grupy aldehydowej i grup hydroksylowych. Z Cu(OH)2 w środowisku zasadowym tworzy ona szafirowy kompleks. Jest to reakcja charakterystyczna dla alkoholi polihydroksylowych. Również z Cu(OH)2, lecz na gorąco wytrąca się ceglasty osad tlenku miedzi(I) Cu2O
2Cu(OH)2 + C6H12O6 ---> Cu2O + 2H2O + C6H12O7
W reakcji tej grupa aldehydowa utlenia się do grupy karboksylowej (- CHO ---> -COOH)
Najbardziej charakterystyczną reakcją glukozy, i najbardziej efektowną, jest reakcja lustra srebrnego. W reakcji tej wykorzystuje się roztwór tlenku srebra(I) Ag2O w wodzie amoniakalnej. Podobnie jak w reakcji z Cu(OH)2 grupa aldehydowa (-CHO) utlenia się do grupy karboksylowej (-COOH)
Ag2O + C6H12O6 ---> 2 Ag + C6H12O7
Zaś na ściankach użytego naczynia wytrąca się metaliczne srebro, tworząc lustro. Reakcję tą można wykorzystać do produkcji luster.

IV. 1. B. Fruktoza

Jest ona monocukrem, który występuje w wielu słodkich sokach owoców i miodzie pszczelim. Jej właściwości są podobne do cech charakterystycznych glukozy, ale jest od tej pierwszej znacznie słodsza. Fruktozę wykorzystuje się jako środek słodzący dla osób chorych na cukrzycę.

IV. 2. Disacharydy

Kondensacja cukrów prostych to proces naturalny stale zachodzący w roślinach. Najprostsza kondensacja to połączenie dwóch monosacharydów, podczas tego procesu cukry proste łączą się i jednocześnie tracą cząsteczkę wody. Tak powstają disacharydy. Z tej grupy największe znaczenie gospodarcze ma sacharoza.

IV. 2. A. Sacharoza

Jest to dobrze nam wszystkim znany produkt spożywczy, w handlu oferowany pod nazwą: cukier biały. Uzyskuje się go z korzeni buraka cukrowego i łodyg trzciny cukrowej. Na cząsteczkę sacharozy składają się dwie cząsteczki monosacharydów, czyli po jednej cząsteczce glukozy i fruktozy. Stąd wzór sumaryczny sacharozy trzeba zapisać C12H22O11.

Tworzy ona bezbarwne, słodkie kryształki, dobrze rozpuszczalne w wodzie. Nie ma właściwości redukujących, a w obecności kwasu ulega hydrolizie. Jest to proces analogiczny do tego, który zachodzi w ludzkim żołądku, w czasie trawienia.
C12H22O11 + H2O ---> C6H12O6(glukoza) + C6H12O6(fruktoza)
Sacharoza jest jednym z najważniejszych środków odżywczych człowieka, jest powszechnie stosowana w przemyśle spożywczym oraz farmaceutycznym.

IV. 2. B. Maltoza i laktoza

Innymi dwucukrami są maltoza (cukier słodowy) i laktoza (cukier mlekowy). Maltoza jest białym proszkiem, rozpuszczalnym w wodzie, a trudno rozpuszczalnym w alkoholu etylowym, natomiast w alkoholu dietylowym nie rozpuszcza się wcale. Maltoza ulega fermentacji. Na dużą skalę otrzymywać ją można przez hydrolizę skrobi. Stosowana jest również jako środek słodzący. Laktoza jest bezbarwną substancją stałą, dobrze rozpuszczalną w wodzie, słabo rozpuszczalną w alkoholu i nierozpuszczalną w eterze.

IV. 3. Polisacharydy

Wielocukry, bo to one kryją się pod użytym w tytule niniejszej części terminem, to makrocząsteczki powstałe w wyniku kondensacji więcej niż dwóch cukrów prostych. Podobnie jak glukoza powstają one w procesie fotosyntezy. Proces ten również zachodzi w organizmach roślinnych. Najpowszechniejszymi polisacharydami są: skrobia i celuloza.

Skrobia jest białą, bezpostaciową substancją, pozbawioną smaku, nierozpuszczalną w zimnej wodzie i etanolu. W gorącej wodzie rozpuszcza się tworząc roztwór koloidalny, znany wszystkim pod nazwą krochmalu. Roztwory skrobi hydrolizują pod wpływem rozcieńczonych kwasów i enzymów. W wyniku kwasowej hydrolizy skrobi otrzymuje się tzw. syrop ziemniaczany.
Skrobia stanowi materiał zapasowy roślin, występuje głównie w nasionach. Gromadzona jest również w owocach oraz w organach spichrzowych, takich jak kłącza, bulwy korzeniowe, czy bulwy pędowe. Występuje ona również w rdzeniu i promieniach rdzeniowych łodyg i pni roślin drzewiastych.

Jako składnik pożywienia (mąka) jest źródłem glukozy. Wykorzystuje się też ten wielocukier do produkcji alkoholu, sztucznego miodu, kleju, a także pudrów.
Celuloza (C6H10O5)n, jest podstawowym składnikiem ścian komórkowych roślin. Nadaje ona sztywność i kształt roślinom, w niemal czystej postaci występuje np. w bawełnie, włóknach lnu, konopi i juty. W ilości ponad 50% stanowi masę drewna.. W warunkach tlenowych rozkładana jest przez wiele gatunków grzybów oraz bakterie celulolityczne z wytworzeniem wody i dwutlenku węgla. Ulega też rozkładowi beztlenowemu. Ma kolor biały, jest odporna chemicznie i mechanicznie. Nie rozpuszcza się w wodzie, rozpuszcza się w amoniakalnym roztworze miedzi(II), chlorowodorkach niektórych soli i stężonym kwasie siarkowym (VI). Zwierzęta roślinożerne trawią celulozę za pośrednictwem celulaz.

Celuloza jest bardzo ważnym składnikiem w naszej diecie, gdyż ułatwia właściwe funkcjonowanie przewodu pokarmowego Z celulozy produkuje się papier i lakiery, bawełnę strzelniczą, sztuczny jedwab oraz błony fotograficzne.