Park dr H. Jordana w Krakowie - biografia.

Park im. dra Henryka JORDANA.
Henryk Jordan – biografia

Urodził się 23.07.1842r. w Przemyślu. Henryk Jordan rozpoczął edukacją w gimnazjum w Tarnopolu, którą kontynuował w Tarnowie od 1859r. Henryk Jordan miał żywiołowy charakter, był gorącym patriotą oraz cechowała go odwaga. Za udział w patriotycznej manifestacji był zagrożony nawet wydaleniem z tarnowskiego gimnazjum. Dzięki matce w 1862r. wyjechał do Triestu, gdzie ukończył gimnazjum. W Wiedniu rozpoczął studia medyczne. Gdy okazało się, że koszty utrzymania przekraczają bardzo ograniczone możliwości finansowe po kilku miesiącach przeniósł się do Krakowa gdzie zaczął studiować na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po czterech latach studiów, jeszcze przed złożeniem końcowego egzaminu medycznego, Henryk Jordan udał się do Ameryki. Na utrzymanie zarabiał tam grą na fortepianie w nowojorskich restauracjach oraz jako akompaniator w zakładzie gimnastycznym dla dziewcząt. W Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy zetknął się z kompleksowym programem ćwiczeń fizycznych, miał tam także możliwość oceny ich znaczenia dla zdrowia. Wkrótce rozpoczął własną praktykę położniczą i ginekologiczną zyskując wielkie uznanie nie tylko w opinii nowojorskich kobiet. W Nowym Jorku założył cieszącą się uznaniem szkołę dla położnych. Henryk Jordan powrócił do Polski. W Krakowie, w styczniu 1870r. na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego uzyskał dyplom doktora medycyny. Został asystentem u prof.Maurycego Madurowicza ówczesnego kierownika Katedry Położnictwa i Ginekologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po czterech latach praktykowania u prof. Madurowicza, rozpoczął prywatną praktykę lekarską. Szybko zdobył uznanie pacjentów wszystkich warstw społecznych Galicji. W 1881r. Henryk Jordan został wybrany członkiem Rady Miejskiej Krakowa, obowiązki te pełnił do końca życia. Znaczną część swojej aktywności Henryk Jordan poświęcał zagadnieniom wpływu higieny na stan zdrowotności polskiego społeczeństwa. W 1890r. H. Jordan został mianowany profesorem nadzwyczajnym położnictwa i ginekologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1893 r. powierzono mu pełnienie obowiązków kierownika Katedry i Kliniki Ginekologiczno-Położniczej w Krakowie. Po śmierci prof. M. Madurowicza w 1895 r. Henryk Jordan został mianowany profesorem zwyczajnym położnictwa i ginekologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. 5.05.1907r. w trakcie posiedzenia Najwyższej Rady Sanitarnej zaskoczył go atak dusznicy sercowej. Zmarł 18.05.1907r. Pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim.

Życie doktora było pasmem wydarzeń skupionych na niezachwianej woli służenia społeczeństwu. Jordan - uczony, lekarz, polityk czy pedagog. Wszystko, czym Henryk Jordan się zajmował miało jeden wspólny mianownik: odrodzenie narodu i odbudowa państwa polskiego. Uważał, że drogą do osiągnięcia tego celu jest między innymi wychowanie w duchu patriotycznym, świadomego własnej historii, zdrowego i fizycznie sprawnego pokolenia Polaków. Henryk Jordan, uważał, że wśród wielu czynników wpływających na wychowanie wartościowego pokolenia młodzieży konieczne będzie stworzenie warunków, które skierują jej zainteresowania w stronę sportu, oraz zapewnią powszechny dostęp do czynnego uprawiania ćwiczeń i gier ruchowych na wolnym powietrzu. W sferze higieny zaczął od poszukiwań sposobu wyprowadzenia młodzieży z nielicznych, dusznych i ciasnych salek na świeże powietrze. Myślał nad znalezieniem odpowiedniego terenu w celu przygotowania miejsca, gdzie młodzież mogłaby bez opłat, przez cały rok uprawiać ćwiczenia fizyczne.

Kalendarium Parku im. dra Henryka Jordana.

1887r. - zaniedbane grunty części Błoń krakowskich położonych za Rudawą zostały wyznaczone przez Radę Miejską Krakowa miejscem wystawy rolniczo-przemysłowej, po zakończeniu, której nie było pomysłu co można by zrobić z częściowo zagospodarowanym obszarem.
26 marzec 1888r. - Henryk Jordan, na posiedzeniu Rady przedstawił projekt urządzenia na terenach powystawowych ogrodu gier i zabaw ruchowych dla dzieci i młodzieży.
Wiosna 1889r. - uroczyście otwarto jeden z pierwszych w Europie ogólnodostępnych parków gier i zabaw ruchowych dla młodzieży, nadając mu nazwę Park miejski im. dra Henryka Jordana. Powierzono Jordanowi dożywotnią kuratelę powstającego parku. Park zaprojektowany był przez Bolesława Maleckiego - wybitnego specjalisty w zakresie ogrodnictwa, na wzór angielskich ogrodów krajobrazowych z nieregularną siecią ścieżek i alej. W parku urządzono 12 boisk dla różnego rodzaju ćwiczeń, gier i zabaw. Wszystkie boiska zostały wyposażone w nowoczesny sprzęt sportowy.
Park ozdobiony został pomnikami m.in: Mikołaja Kopernika, ks. Piotra Skargi, Tadeusza Kościuszki, ks. Augustyna Kordeckiego, hetmana Stefana Czarneckiego, Jana Tarnowskiego, Jana Kochanowskiego, Jana Długosza, ks. Stanisława Staszica, Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza, Joachima Lelewela, A.K. Czartoryskiego, T. Kościuszki, Juliana Ursyna Niemcewicza, Stanisława Żółkiewskiego, gen. Kazimierza Pułaskiego, księcia Józefa Poniatowskiego, ks. Stanisława Konarskiego, Zygmunta Krasińskiego, gen. Józefa Bossak-Haukego, Tadeusza Rejtana, Jana Śniadeckiego, hrabiego Fryderyka Skarbka, dra Karola Marcinkowskiego, Tadeusza Czackiego, hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, księcia Adama Czartoryskiego, marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego, hetmana Karola Chodkiewicza, Stanisława Jabłonowskiego, gen. Henryka Dąbrowskiego, Napoleona, gen. Józefa Sowińskiego.
21 czerwiec 1914r. - uroczyście odsłonięto pomnik Henryka Jordana.
1923r. - Rada miejska zatwierdziła rozszerzenie parku dra H. Jordana do powierzchni nieco ponad 20 hektarów.
1939-1945r. - podczas niemieckiej okupacji całkowitemu zniszczeniu uległy szpalery drzew, wycięte zostały tuje, zlikwidowano labirynt. W parku zbudowano bunkry i drewniane baraki otoczone zasiekami. Na bramie Parku Jordana widniał napis: „Nur fur Deutsche” – urządzono tu liczne stadiony dla Hitler-jugend. Rozkruszone marmurowe popiersia polskich bohaterów narodowych miały stanowić materiał na bieżnie stadionu. Wszystkie pomniki wraz z pomnikiem H.Jordana zostały usunięte z parku i przygotowane do zniszczenia. Część z nich ocalała dzięki odwadze krakowskiego mistrza kamieniarskiego Franciszka Łuczywo, któremu udało się je wykraść z niemieckiego magazynu i przechować we własnej pracowni na Olszy.
Po 1945r. - Park Jordana udało się w znacznej mierze odbudować po zniszczeniach wojennych. Usunięto zasieki i bunkry, posadzono kilkaset drzewek, odnowiono zniszczone trawniki. Podczas wojny w budynku na terenie Parku mieściło się niemieckie kasyno. Park Jordana miał być terenem wypoczynku dla osób starszych i młodszych dzieci.
Lata pięćdziesiąte XX w. - bardzo trudny okres dla Parku Jordana. Pozbawiony dozoru ze strony ówczesnych władz, eksploatowany w sposób rabunkowy, chylił się ku upadkowi.
Luty 1958r. - powstało Towarzystwo Parku im. dra Henryka Jordana, które zainicjowało rekonstrukcje Parku oraz powrót do pierwotnej koncepcji dra H.Jordana. W wyremontowanej zabytkowej Jordanówce pomieszczono sekcje: muzyczną, fotograficzną i sportową oraz siedzibę Towarzystwa Parku im dra H. Jordana. W sezonie letnim w parku, na wzór harcerski, pod namiotami organizowano półkolonie dla młodzieży pozostającej w mieście. Ustanowiony został Statut Miejskiego Parku dra Henryka Jordana, zgodnie z którym bezpośredni nadzór nad parkiem przekazano Kuratorium Okręgu Szkolnego.
1962r. - Park przekazano Dzielnicowej Radzie Narodowej Zwierzyniec.
1973r. - Prezydium DRN Zwierzyniec zatwierdziło do realizacji kolejny plan rewaloryzacji parku.
Powierzenie w 1984r. znanemu działaczowi Solidarności Kazimierzowi Cholewie prowadzenia usytuowanej w Parku Jordana, wtedy administrowanej przez PSS "Społem", kawiarni Jordanówka.
1988r. - odrestaurowano wszystkie 26 ocalałych pomników, zdewastowanych już po wojnie, tym razem przez rodzimych wandali, których partyjni nauczyciele w PRL-owskich szkołach nie byli w stanie nauczyć szacunku ani do przeszłości, ani do ludzi, którzy tę przeszłość tworzyli, ani tym bardziej do historycznej prawdy, którą w tamtych czasach nagminnie fałszowano.
1992r. - z udziałem Kazimierza Cholewy została utworzona Fundacja im. dra Henryka Jordana. Zadaniem Fundacji było pozyskiwanie środków dla finansowego wspierania tradycji jordanowskiej, zapewnienia jej ciągłości i rozwoju. Jednocześnie, Kazimierz Cholewa, rozpoczął starania o przekazanie wybudowanej w latach siedemdziesiątych Jordanówki (znajduje się tam kawiarnia) na własność fundacji.
1998r. - 2009r. - z okazji 110 rocznicy utworzenia ogrodu, prezes Towarzystwa Parku im. dra H. Jordana - Kazimierz Cholewa, który za motto swojej aktywności przyjął koncepcję pełnej kontynuacji idei jordanowskich, wystąpił z inicjatywą uzupełnienia parkowej galerii Polaków rzeźbiarskimi portretami wielkich postaci XX wieku. Znakomita większość pomników jest dziełem Alfreda Dauna i Michała Korpala.
Powstały pomniki: kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, marszałka Józefa Piłsudskiego, księdza Jerzego Popiełuszki, kardynała Adama Stefana Sapiehy, Ignacego Paderewskiego, Marii Skłodowskiej – Curie, Zbigniewa Herberta, Ryszarda Kuklińskiego, gen. Władysława Andersa, gen. Emila Fieldorfa oraz rtm. Witolda Pileckiego. Obecnie w Parku znajduje się 26 pomników ustawionych parami.


Jordanowska koncepcja wychowania dzieci i młodzieży.

Park realizował koncepcję wszechstronnego kształcenia młodzieży. Jego podstawowym celem był rozwój fizyczny jak i intelektualny, a także wychowanie w duchu patriotycznym. Zgodnie z tą zasadą park ozdobiono popiersiami z białego marmuru. Popiersia sławnych polskich poetów, pisarzy, uczonych, artystów i bohaterów narodowych pełniły ważną rolę w programie wychowawczym dra Jordana. Koncepcja wychowania reprezentowała lekarski punkt widzenia, została sformułowana w oparciu o właściwości rozwoju człowieka. Za jedną z podstawowych potrzeb życiowych dziecka uznał dr Jordan potrzebę ruchu, która wynikała z jego naturalnych skłonności. Zaspokojenie jej warunkuje w znacznym stopniu prawidłowy rozwój całego organizmu. Najlepiej aby młodzież spędzała na świeżym powietrzu co najmniej dwie godziny dziennie ćwicząc, bawiąc się.
Prawidłowa organizacja czasu wolnego miała ograniczać przeciążenia programów szkolnych i upowszechniać higieniczny tryb życia. Za podstawę programu wychowawczego przyjęto wychowanie zespołowe połączone z wychowaniem indywidualnym młodego człowieka. W wychowaniu indywidualnym kładziono nacisk na rozwijanie sprawności fizycznej, a w oparciu o tę zasadę prowadzono wszechstronne oddziaływanie w dziedzinach wychowania umysłowego, politechnicznego, moralnego i estetycznego.
Działalność dra Jordana wspierana była przez przewodników (byli to najczęściej studenci kierunków lekarskich oraz nauczyciele, posiadający specjalne przygotowanie). Przewodnicy czuwali nad frekwencją wychowanków oraz przygotowywali sprawozdania na temat przebiegu zajęć i zachowaniu uczestników. Przewodnicy mieli jednolite stroje, również młodzież w parku nosiła mundurki i stroje gimnastyczne, które podczas zawodów były zróżnicowane. Rozwijało to wśród młodzieży poczucie przynależności grupowej i wpływało na podnoszenie dyscypliny zajęć. Udział w ćwiczeniach był dobrowolny. Młodzież była dzielona na zastępy, liczące ok. 30 osób z uwzględnieniem wieku.
Dr Jordan zwracał uwagę na dobór właściwych ćwiczeń uwzględniając wiek i poziom rozwoju ćwiczących. Podstawę systemu wychowawczego stanowiła koncepcja zabawy. Według dra Jordana nie ma potrzeby wyznaczania granic między zabawą a gimnastyką. Obie formy spełniają ten sam cel, różnią się tylko sposobem jego osiągania. Jordan uważał, że ćwiczenia ogólnorozwojowe posiadają wysokie walory społeczno-wychowawcze, nie tylko zaspakajały potrzebę aktywności w gronie rówieśników, realizowały własne pomysły, sukces w osobistym i zbiorowym działaniu, ale i rozwijały poczucie własnej wartości (kształciły podstawowe umiejętności i cechy charakteru niezbędne w życiu społecznym, przygotowując do dorosłego życia).

Każdy zastęp uczestniczył w trzech grupach zajęć:
gimnastycznych (rzucanie krążkiem, oszczepami, strzelanie z łuku, pochody na szczudłach),
zabawach o zwycięstwo („dzień i noc” „Chiński mur” piłka nożna, tenis, krykiet i krokiet)
i zabawach bez zwycięzców („kot i mysz” „lis z jamy” „jastrzębie i kury”).
Wszystkie zajęcia były zorganizowane i zaplanowane, rozpoczynały się i kończyły punktualnie. Na początku zajęć śpiewano pieśni patriotyczne, co zdaniem dra Jordana, wyrabiało uczucia jedności i solidarności. Zajęcia kończyły się na odgłos dzwonka. Zarząd zapewniał dziecku szklankę mleka i bułkę dzięki czemu zajęcia mogły się odbywać od wiosny do jesieni. Dr Jordan przeprowadzał specjalne ćwiczenia wojskowe dla młodzieży. Uczono historii w formie pogadanek przy pomnikach. Dr Jordan zorganizował ogródek doświadczalny kwiatowo-warzywny a zimą pracownię stolarską i tokarską, wzbudzając zainteresowanie zawodami praktycznymi. Liczne wycieczki budziły w młodzieży zamiłowanie do piękna ojczystego krajobrazu.
Istotnym elementem moralnego wychowania w Parku Jordana było uczenie poszanowania własności społecznej poprzez troskę o urządzenia sportowe oraz utrzymanie czystości i porządku w parku. Dr Jordan rozwijał postawę estetyczną swych wychowanków, przez dostrzeganie piękna przyrody i sztuki, budząc w nich czynną i twórczą postawę wobec piękna. Celowi temu służył śpiew chóralny oraz liczne występy artystyczne i poznawanie pamiątek historycznych Krakowa (Wawel, Kopiec Kościuszki).
Park Krakowski Jordana stał się wzorem dla późniejszych tzw. ogródków jordanowskich w Polsce i Europie. Jednak obecne zasadniczo odbiegły od pierwotnej koncepcji. Z upływem czasu zmienił się nie tylko wygląd Parku ale charakter jego działalności, często opartej na zasadzie wypoczynku biernego.



Literatura:
„Encyklopedia Krakowa” PWN Warszawa-Kraków 2000 pod redakcją Ryszarda Burek
Joanna Torowska „Parki Krakowa” część I , Wydawnictwo Sponta, Kraków 2001