"Dies irae" - łącznie z cytatami - opracowanie Hymnu.

Katastrofizm:
• ukształtował się w kulturze XX w.
• charakter kryzysowy
• przekonanie o nieuchronności zagłady świata:
a) zagłady przewidywalnej  XX w.
b) zagłady spełnionej  Kasprowicz
• Wywodzi się z Romantyzmu, głównie z elementów dekadentyzmu
• przekonanie, że świat zmierza do tragicznego końca

Hymn:
• podniosła i uroczysta forma
• pieśń pochwalna
• sławi Bóstwo i wielkie idee, sławnych ludzi
• używana głównie podczas publicznych uroczystości
• wywodzi się z hymnów greckich

Hymn "Dies irae" jest utworem, w którym widać wyraźne nawiązania do:
-hymnów kościelnych- "Dies irae" Tomasza z Celano (XIII w),
-liturgii kościelnej ("Kyrie elejson"),
-kolęd Franciszka Karpińskiego
-Biblii -"Apokalipsy św. Jana"

Zgodnie z zapowiedziami proroków rozlega się:
- Trąba wzywająca na sąd wszystkich, zarówno żywych, jak umarłych,
„Trąba dziwny dźwięk rozsieje/ Ogień skrzepnie, blask ciemnieje/ w proch powrócą światów dzieje/ z drzew wieczności spadną liście/ na sędziego straszne przyjście”
-nad ziemią rozgrywają się przerażające zjawiska
„(….) Dzień, w który w pożarach spokojnego słońca/ szatańskim chichotem płoną/ świeże niezwiędłe róże/ grzechu i winy!”
-Natura zamiera, panuje strach, silny wiatr niszczy wszystko dookoła: łamie drzewa, wyrywa z korzeniami,
Pojawiają się mgły- panuje strach i przerażenie.
Giną w chmurach wichrów czoła/ wałem mżących mgieł dookoła/ nieznany oddech miota/ jakieś potworne, dzikie kształty tworzy/ i po dolinach rozpędza ich stada/ i znów je skupia w przepastnej otchłani/ i ku niebiosom wyrzuca ich kłąb/ i w jakiejś czarne rozsuwa całuny/ ten niewidzialny, dreszcz budzący Tkacz”
- wyłaniają się zwierzęta kojarzone z brzydotą i złem: żmije, pijawki, jaszczury.
„Spod korzeni jadowitych ziół/ spod kęp sitowia i trzciny i traw (….)/ zaczyna wypełzać żmij skłębiony płód/ czarne pijawki, zielone jaszczury, wiją się naprzód wpław/ i oplatają kręgami śliskiemi/ męczeńskich krzyży smutne miliardy”
-W sądzie ostatecznym uczestniczą:
* Chrystus- określany jako: „Głowa owinięta cierniową koroną", przebywał na Ziemi. Żył wśród prostych ludzi poznając ich codzienne problemy. Przez czterdzieści dni kuszony na pustyni, dzięki temu poznał wszelkie pokusy świata. Dzięki tym doświadczeniom rozumie dokładnie ludzkie słabości. Stara się usprawiedliwiać grzeszników przed bezwzględnym Sędzią.
**Autor popiera działania Chrystusa, a potępia stwórcę, istotę przepełnioną dobrem i mądrością nie może zrozumieć słabości przeciętnych ludzi. Oczekuje stosowania wszystkich jego praw i surowo każe ich łamanie.
„Łaską łask i Gniewem gniewów"
* Ewa - symbolizująca żądzę, pożądanie i grzech,
„W spokoju Ewa jasnowłosa/ piekielny zająwszy próg/ do rozpustnego przytula się gada!/ O biada! (….) Jej grzechu ciężar zgniótł cię [Adamie], stanąłeś w pół drogi/ Zakryj błędne źrenice i na wieki wieków/ rzuć się w przepasany żleb (….)”
* Szatan,
„Ona [Ewa] swą białą dłoń/ kładzie na jego skroń/ trupią, zapadniętą, zżółkłą skroń zleniałą…./ Kyrie elejson!/ (….)na łonie jej spoczęła czarna, lśniąca broda/ rozpalonego Szatana/ co świat umierający okrył swoim cieniem(….)”
* archaniołowie.
-Rozgrywa się ostateczna walka dobra ze złem.
Szatana o trzech grzbietach zwalczył w wielkim boju/ archanioł pański, Michał, i zginął w otchłani. Amen”
-Wyrok, który zapadnie, jest okrutny, lecz sprawiedliwy.
-Ludzie:
*tracą nadzieję.
*przedstawieni jako grzeszni i cierpiący.
*Co jakiś czas błagają Boga o laskę i zmiłowanie.
„O Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami!/ Niech łaska Twoja winy nam odpuści…./ A ty swe skronie tul/ do zimnych opok, do strzaskanych grani/ sterczących smutnie nad gardłem czeluści/ i płacz….” Wiedza jednak, że ich groźby na nic się nie zdążą, gdyż wyrok będzie sprawiedliwy i surowy.
*za nimi wstawia się podmiot liryczny, który wątpi w wiarygodność Boga.
# Zastanawia się nad ludzkim życiem.
# Spiera się z Sędzią- Bogiem, oskarża go o stworzenie grzechu i zła, zbrodni.
Ojcze rozpusty!/ (….)O źródło zdrady! (….)/ Przyczyno grzechu!/ Zemsty, i rozpaczy szaleńczego śmiechu!”
# podmiot Liryczny uważa, że wina ludzi nie tak wielka, a upadek i grzech przynajmniej w części mogą być darowane na Sądzie ostatecznym.
# błaga o zmiłowanie
#buntuje się przeciw okrutnym wyrokom boskim.
A kto mnie stworzył na to, ażebym w tej chwili/ odziany potępienia podarta żałobą/ kawałem kiru, zdjętym z mar Twojego świata/ wił się i czołgał przez Tobą? (.…) A kto mi kazał patrzeć na te czarne głazy/ rozpadające się na gruz pod mocą/ Twojego gniewu, przeraźliwy Boże-/ na te głazy, gdzie straszny owoc Twojego drzewa/ złocistokłosa Ewa/ do piersi pierś padalca tuli obnażoną?”- Jeszcze raz podmiot Liryczny podkreśla tu teorię, że Bóg stworzył zło już w raju, wini go za to, że Ewa się skusiła.
-Spór z Bogiem jest postawą prometejską. Jednym lepszych przykładów tego postępowania jest Wielka Improwizacja z Mickiewiczowskiej III części „Dziadów”.
* U Mickiewicza toczy się spór o losy narodu polskiego. Mickiewicz ośmielił się poddać w wątpienie istnienie Boga, jego władzy nad Dobrem i złem, oraz życia ludzkiego.
* w „Dies irae” chodzi o sytuację całej ludzkości. Kasprowicz uważa, ze grzech kształtują ludzie i ich postępowania, lecz jako sam został stworzony przez Boga:
„Grzech krwią czarna dusze plami/ Bez obrońcy staniem sami/ Któż zlituje się nad nami?”
- Autor zastanawia się Czy jest sens w karaniu i co jest głównym celem istnienia?
„ Płaczów i jęków słuchasz nie słyszącym uchem/ i sądzisz Kyrie elejson!/ Na mękę wieków patrzysz nie widzącym okiem/ i sądzisz Kyrie elejson/ Niewiasta z rozpaczliwym krzykiem rodzi dziecię/ i sądzisz Kyrie elejson!/Ty duszę jego grzechu oblewasz hizopem/ i sądzisz Kyrie elejson”
To była dramatyczna wątpliwość poety, która została skomentowana:
„Nic się nie stało pod sklepieniem niebiosów/ Bez Twej woli się nie stało!/ Kyrie elejson/ elejson źródło zdrady! Kyrie elejson/ Przyczyno grzechów/ i zemsty i rozpaczy szaleńczego śmiechu!/ Kyrie elejson!”
- ekspresjonizm- objawia się muzykalnością i nagromadzeniem kolorów. Dominuje czerwień- pożary nieba, krew lub czerń chmur i całego świata zapadającego się w nicość, fiolet- uczucia dusz idących na sąd.
„Na ich purpurze/ osiadł posępny i siny/ tej Konieczności cień”
„Przed nim i za nim płomienisty miecz/ iskrzy się ostrzem czerwonem”
„Na jej łonie spoczęła czarna, lśniąca broda”
„A krew w tych morzach, w tych czerwonych rzekach/ ścięła się w ciemny lód”
- nagromadzone są elementy kontrastowe:
*grzech—kara,
*upadek—zbawienie,
*wzniosłość—trywialność,
*piękno—brzydota ,
*postać Ewy. Z jednej strony matki ludzkości, z drugiej jej przekleństwo.

Kasprowicz wytyka Bogu najgorsze wady i zarzuty. Oskarża Boga o swoje nieudane życie i wini za swoją śmierć:
„Przede mną przepaść, zrodzona przez winę/ Przez grzech Twój, Boże!... Ginę! Ginę! Ginę!”