Wyjaśnij, na czym powinno polegać urzeczywistnienie zasad państwa prawa (2 przykłady) i równości szans (2 przykłady) w państwie demokratycznym, odnoszących się do jednostki i społeczeństwa. Przedstaw 3 konsekwencje ich realizacji dla funkcjono

Temat: Wyjaśnij, na czym powinno polegać urzeczywistnienie zasad państwa prawa (2 przykłady) i równości szans (2 przykłady) w państwie demokratycznym, odnoszących się do jednostki i społeczeństwa. Przedstaw 3 konsekwencje ich realizacji dla funkcjonowania państwa. Oceń, jak wygląda realizacji tych zasad w Polsce.

Każde państwo demokratyczne musi być realizować zasadę państwa prawa, czyli poprzez stabilne prawo określone w konstytucji i innych aktach ustalać kompetencje i stosunki pomiędzy organami państwa i relacje z obywatelami. Natomiast równość szans wszystkich obywateli polega na stworzeniu podobnych możliwości samorealizacji i dostępu do dóbr publicznych.
Urzeczywistnieniem zasady państwa prawa jest hierarchicznie uporządkowane prawo. Na pierwszym miejscu stoją prawa człowieka i konstytucja. Ustawa zasadnicza jest najważniejszym aktem prawnym w państwie. Ratyfikowane umowy, ustawy wydawane przez parlament, rozporządzenia ministrów, czy akty prawa miejscowego muszą być z nią zgodne. Musi istnieć także możliwość zaskarżenia aktów prawa, które kłócą się z postanowieniami konstytucyjnymi. Innym przykładem może być zasada „Lex retro non agit”- prawo nie działa wstecz. Zabrania ona stosowania nowych przepisów do zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie tych przepisów, i z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych przewidzianych tymi normami. Zasadę nie działania prawa wstecz traktuje się w orzecznictwie bardzo poważnie wskazując, że naruszenie zakazu retroakcji stanowi rażące naruszenie zasady państwa prawnego – np. wydanie ustawy zgodnie, z którą małżeństwa zawarte w urzędzie stanu cywilnego w obecności dwóch, a nie trzech świadków zostają unieważnione. Zasada niestosowania prawa wstecz ma zapewnić obywatelom poczucie stabilności.
Równość szans pozwala na równy dostęp do dóbr materialnych, niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb, takich jak ubranie, żywność oraz dóbr duchowych – literatura, sztuka, teatr. Przykładem realizacji tej zasady demokratycznej mogą być stypendia współfinansowane przez Unię Europejską a przeznaczone dla dzieci pochodzących z obszarów wiejskich, zdolnych z trudną sytuacją materialną w rodzinie. Dzięki nim uczniowie mają środki na zakup podręczników i pomocy naukowych, uczestniczenie w życiu kulturalnym, czy rozwijanie swoich zainteresowań. Inną formą realizacji równości szans jest podatek progresywny. Stawka opodatkowania zależy od dochodów podatnika, tak więc osoba fizyczna lub prawna o większych dochodach będzie płaciła większy podatek niż podatnik o niższym dochodzie. Na skutek tego osoby, czy firmy zamożniejsze mają większe obciążenia podatkowe niż te o niższym dochodzie. Pozwala to małym firmom utrzymać się na rynku i istnieć obok przedsiębiorstw przynoszących duże zyski.
Państwo realizując zasadę praworządności musi stać na straży stabilności prawa i niezawisłości sądów. Dbając o to, by konstytucja była najważniejszym aktem prawnym, Trybunał Konstytucyjny musi badać zgodność innych aktów z nią. Akty, które uzna za niezgodne z ustawą zasadniczą nie mogą wejść w życie. Propagując równość szans poprzez dopłaty, stypendia itp. państwo musi liczyć się z dużymi wydatkami na cele socjalne, a co za tym idzie słabszym dofinansowaniem innych obszarów.
Nie można jednoznacznie ocenić realizacji zasady praworządności i równość szans w Polsce. Zgodnie z konstytucją, Polska jest państwem prawa. Jednak już w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości wiele jest spraw o charakterze negatywnym. Przykładem mogą być wysokie koszty postępowania sądowego. Człowiek w trudnej sytuacji materialnej, a takimi jest większa część polskiego społeczeństwa, ma trudności w korzystaniu z fachowej pomocy prawnej. Innym problemem sądownictwa jest przewlekłość postępowania, wyznaczanie wielu terminów rozpraw dzielonych długimi okresami czasu. W kwestii równości szans wciąż duży jest rozłam między wsią a miastem. Ludzie z obszarów wiejskich znaczniej rzadziej korzystają z dóbr kultury. Podobnie poziom wykształcenia – wciąż niewielki odsetek ludności wiejskiej posiada wykształcenie wyższe. Wiąże się to z trudnością dostępu do ośrodków edukacyjnych głównie ze względów materialnych.
Realizowanie powyższych zasad nakłada na państwo wiele obowiązków. O ile państwo prawa jest realizowane w dużym stopniu, o tyle osiągnięcie pełnej równości szans to rzecz właściwie nieosiągalna. Polsce wciąż daleko do ideału w kwestii wykonywania tych zasad, jednak sytuacja stale zmienia się na lepsze.