Postępowanie cywilne opracowanie

POSTĘPOWANIE CYWILNE
zagadnienia do egzaminu

1. Co to jest pozew?
Pozew to pismo procesowe wszczynające postępowanie sporne.
Pozew- żądnie skierowane do sądu, zawierające żądanie wydania wyroku o określonej Treście, oparte na przytoczonych okolicznościach faktycznych.
2. Warunki formalne pozwu
Pozew musi odpowiadać określonym warunkom formalnym:
- oznaczenie daty
- skierowanie do sądu z zachowaniem właściwości miejscowej i rzeczowej
- oznaczenie strony
- oznaczenie wartości przedmiotu sporu- spełnia 2 funkcje:
1. jest podstawą wyliczenia wysokości wpisu sądowego
2.pozwala określić właściwość rzeczową sądu – sprawy do 75 000 zł rozpoznaje sąd rejonowy, powyżej 75 000 zł- sąd okręgowy
- określenie żądania (roszczenia) np. zapłata, żądanie opuszczenia lokalu, orzeczenie rozwodu
- strona wnosi o rozpoznanie sprawy pod nieobecność stron, a na wypadek niestawiennictwa strony pozwanej- o wydanie wyroku zaocznego
- żądanie zasądzenia kosztów sądowych od strony przegrywającej
- żądanie nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności
- uzasadnienie roszczenia- powód w uzasadnieniu musi wykazać, że dochodzone roszczenie jest w pełni zasadne, w jakich okolicznościach powstało, ze wskazaniem dowodów na poparcie żądania np. dokumenty publiczne, prywatne, zaznania świadków, opinie biegłego, dowód z przesłuchania stron. Strona ma obowiązek udowodnienia żądania, gdyż w pozwie tylko się twierdzi.
3. Dlaczego w pozwie o roszczenia majątkowe trzeba podać wartość przedmiotu sporu?
Wymiar sprawiedliwości ma charakter odpłatny- sąd orzeka, która ze stron ma ponieść koszty postępowania. Wyjątek stanowi zwolnienie od kosztów sądowych.
Oznaczenie wartości przedmiotu sporu spełnia 2 funkcje:
- jest podstawą wyliczenia wysokości wpisu sądowego
- pozwala określić właściwość rzeczową sądu – sprawy do 75 000zł rozpoznaje sąd rejonowy, powyżej 75 000zł- sąd okręgowy
4. Jakie składniki powinien zawierać pozew?
1.powinien odpowiadać wszystkim wymogom formalnym wskazanym w art. 126 § 1
2. powinien zawierać treść konkretyzującą zgłoszone w nim powództwo, a mianowicie:
- dokładnie określone żądanie, oznaczenie wartości przedmiotu sporu w sprawach o prawa majątkowe, chyba że przedmiotem sporu jest oznaczona kwota pieniężna
- przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu
3.może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, o nadanie wyrokowi rygoru
natychmiastowej wykonalności i o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda
4.wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:
- wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych
- dokonanie oględzin
- polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu
- zażądanie dostarczenia na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich
5.może zawierać wnioski mające na celu umożliwienie przeprowadzenia postępowania, jak w
szczególności wnioski o:
- zwolnienie powoda od kosztów sądowych
- wyznaczenie kuratora dla pozwanego, niemającego zdolności procesowej i
przedstawiciela ustawowego, oraz dla osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej
niemającej organu powołanego do jej reprezentowania
- wyznaczenie kuratora dla doręczeń, gdy miejsce pobytu pozwanego jest nieznane
- zabezpieczenie dowodu
6. dokumenty uzasadniające właściwość sądu gdy powództwo jest wytaczane do sądu, który
nie jest sądem właściwości ogólnej pozwanego
7. powinien dołączyć pełnomocnictwo jeśli pozew wnosi pełnomocnik
8. pozew na urzędowym formularzu gdy powód jest usługodawcą lub sprzedawcą i dochodzi
roszczeń wynikających z umów o:
- świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych
- przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej
- dostarczanie energii elektrycznej, gazu, oleju opałowego, wody i odprowadzanie
ścieków
-wywóz nieczystości
- dostarczanie energii cieplnej
5. Jakie są następstwa gdy pozew zawiera braki formalne
Po wpłynięciu pozwu do sądu przewodniczący bada, czy pozew odpowiada wszystkim warunkom formalnym wymaganym dla pisma procesowego, a ponadto czy spełnia wymogi wskazane w art. 187 (formy szczególne-pozew na urzędowym formularzu) oraz czy jest należycie opłacony.
Jeśli pozew nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub nie uiszczono do niego należnej opłaty, przewodniczący, stosownie do art. 130 § 1 i 2, wzywa powoda pod rygorem zwrotu pozwu do poprawienia lub uzupełnienia go w terminie tygodniowym. Jednak gdy pozew wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznacza termin do poprawienia lub uzupełnienia pozwu albo uiszczenia opłaty nie krótszy niż miesiąc.
6. Jakie są skutki związane z uchybieniem uzupełnienia pozwu?
Po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący zwraca pozew powodowi, przy czym zarządzenie o zwrocie pozwu doręczenia doręcza nie tylko powodowi (art. 130 § 4) Pozwany więc nie uczestniczy w tej fazie postępowania. W wypadku gdy pozew powinien być wniesiony na urzędowym formularzu, sposób poprawienia i uzupełnienia braków formalnych reguluje art. 1301 § 1 i 2
7. Co oznacza zasada koncentracji dowodu?
Jednym z istotnych warunków sprawnego i w miarę szybkiego przebiegu postępowania sądowego jest respektowanie zasady koncentracji materiału procesowego tj. faktów i dowodów. Koncentracja materiału procesowego jest bowiem jednym ze sposobów racjonalnego przyśpieszenia biegu postępowania bez narażania na szwank jego rzetelności.
W systemach prawa procesowego cywilnego znane są dwa sposoby koncentracji materiału procesowego:
-przyjęcie prekluzji dla przytaczania przez strony faktów i dowodów
Strona jest obowiązana przytoczyć od razu wszystkie znane jej fakty i dowody na ich
poparcie pod rygorem utraty możliwości późniejszego ich przytoczenia, chyba że
wykaże, iż mogła z nich skorzystać wcześniej, lub że potrzeba ich powołania wynikła później
- przyznanie sądowi władzy dyskrecjonalnej dla oceny dopuszczalności przytaczania
faktów i dowodów w toku postępowania
Ustawa pozostawia sądowi ocenę, czy należy w dalszym toku postępowania dopuścić
przytaczanie faktów i dowodów, których strona nie przytoczyła i nie wskazała od
razu, mimo że miała taką możliwość
8. Na kim spoczywa obowiązek przestrzegania koncentracji dowodu przed i po wyznaczeniu rozprawy?
Na przewodniczącym i sądzie
9. Jakim warunkom powinna odpowiadać odpowiedź na pozew?
Na podstawie art. 207 § 2 przewodniczący może w sprawach zawiłych lub rozrachunkowych zarządzić przed pierwszą rozprawą wniesienie odpowiedzi na pozew lub, także w miarę potrzeby, wymianę przez strony dalszych pism przygotowawczych. W odpowiedzi na pozew pozwany- zgodnie z zasadą kontradyktoryjności i zasadą równości- oświadczy się co do faktów i dowodów powołanych w pozwie i przytoczy ze swej strony fakty i dowody oraz podniesie zarzuty celem odparcia twierdzeń strony powodowej. W ten sposób odpowiedź na pozew da sądowi orientację co do istotnych kwestii spornych między stronami i umożliwi prawidłowe pokierowanie sprawą.
Wniesienie odpowiedzi na pozew jest obligatoryjne jedynie w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych (art. 47914). W tym wypadku obowiązek wniesienia odpowiedzi na pozew wypływa wprost z ustawy.
10. Czy ze zgłoszeniem dowodu w postępowaniu wiążę się jakiś obowiązek i jaki?
Tak wiąże się. Ciężar udowodnienia (ciężar dowodu)
- w znaczeniu formalnym (subiektywnym): dotyczy czynności dowodowych stron i
wykazuje, która z nich, powód czy pozwany, powinna przedstawić lub wskazać środki
dowodowe w celu wskazania prawdziwości twierdzeń o faktach, z których wywodzi
skutki prawne. Jest to ciężar przeprowadzenia dowodu.
- w znaczeniu materialnym (obiektywnym): dotyczy prawnej oceny negatywnego
postępowania dowodowego, tzn. ustalenia, jakie znaczenie dla wyniku procesu
wywiera nieudowodnienie twierdzeń, z których strony wywodzą skutki prawne.
Przedmiotem ciężaru dowodu jest kwestia, na czyją korzyść albo niekorzyść należy
uwzględnić negatywny wynik postępowania dowodowego. Reguła ta pozwala więc na
rozstrzygnięcie sprawy w sytuacji nieudowodnienia twierdzeń o okolicznościach
faktycznych.
11. Na czym polega aktywny udział stron w postępowaniu?

12. Omówić środki dowodowe w postępowaniu cywilnym
Środek dowodowy (dowód w ścisłym tego słowa znaczeniu) to taki środek, który umożliwia dowodzenie, a więc pozwala na przekonanie się o istnieniu lub nieistnieniu oznaczonych faktów.
Środki dowodowe dzielimy na:
- bezpośrednie i pośrednie
- rzeczowe i osobowe
O dowodzie bezpośrednim mówimy gdy sędzia może jakieś twierdzenie sprawdzić bezpośrednio poprzez własne obserwacje, doznania, własną interpretację (uszkodzony samochód powoda).
O dowodzie pośrednim mówi się gdy fakt będący przedmiotem dowodu ( uszkodzenie ciała powoda) nie zostaje ustalony bezpośrednio lecz pośrednio na podstawie innych faktów (zeznanie świadka)
Przez dowody rzeczowe rozumiemy te, przy których sędzia dokonuje oględzin określonej rzeczy np. samochód ale również ciało człowieka (właściwości zewnętrzne).
Dowody osobowe, a więc dowody, przy których sąd bada fakty za pomocą zeznań osób (świadków, biegłych i stron) oraz za pomocą pisemnych oświadczeń zawartych w dokumentach, dzielimy na dowody ustne i pisemne.
Kodeks reguluje następujące środki dowodowe:
-dowód z dokumentu
- dowód z zeznań świadków
- dowód z opinii biegłych
- dowód z oględzin
- dowód z przesłuchania stron
- inne środki dowodowe- dowód z grupowego badania krwi, dowód z filmu, telewizji,
fotografii planów, rysunków oraz płyt i taśm, dźwiękowych itd
- tzw. dowody nienazwane
13. Jaka jest różnica między dokumentem publicznym a dokumentem prywatnym?
Kodeks rozróżnia dokumenty urzędowe (publiczne) art. 244 i dokumenty prywatne art. 245. Dokumenty urzędowe są sporządzone w przepisanej formie, przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w ich zakresie działania.
Różnica pomiędzy dokumentami urzędowymi a dokumentami prywatnymi wyraża się m.in. w zakresie domniemań, jakie z nimi wiąże ustawa. Obydwa dokumenty korzystają z domniemania prawdziwości (autentyczności) Domniemanie przemawia za tym, że dokument urzędowy jest autentyczny, a więc pochodzi od organu, który na mim figuruje jako wystawiający go, oraz przemawia za tym, że dokument prywatny jest autentyczny, a więc sporządzony został przez osobę, która figuruje w jego podpisie. Dokument urzędowy korzysta jeszcze z dalszego domniemania (poza domniemaniem autentyczności) a mianowicie stanowi dowód tego co zostało w nim urzędowo zaświadczone, natomiast dokument prywatny stanowi tylko dowód tego, że osoba , która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Nie zwalnia to od wykazania czy oświadczenie w dokumencie prywatnym jest zgodne z prawdą.
14. Jaki charakter ma dowód z przesłuchania stron?
Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w razie ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów zarządzi dowód z przesłuchania stron (art.299). Dowód z przesłuchania stron jest więc dowodem posiłkowym. Strony są bezpośrednio zainteresowane w wyniku procesu i ich zeznania z reguły cechuje duży stopień subiektywizmu7. Sąd miał już wcześniej okazję do zaznajomienia się ze stanowiskiem stron z pism procesowych. Ponadto przewodniczący, jeżeli to możliwe, jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego powinien przez zadawanie pytań stronom ustalić, jakie z istotnych okoliczności sprawy są między nimi sporne.
15. Kiedy przesłuchanie stron jest obligatoryjne?
W pewnych wypadkach kodeks wysuwa dowód z przesłuchania stron na pierwszy plan. Dotyczy to postępowania odrębnego w sprawach małżeńskich. W sprawach tych sąd nie może odmówić dopuszczenia tego dowodu, jeżeli strona go powołała. W każdej zaś sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza zawsze przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron (art.432). W sprawach o rozwód i o separację, jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu i jeżeli strony nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron (art. 442).
16. Zasady związane z wyłączeniem sędziego
Jednym z istotnych czynników prawidłowego wymiaru sprawiedliwości jest zapewnienie bezstronności sędziego. Wszelkie sytuacje stwarzające możliwość przypuszczenia, iż sędzia jest zainteresowany wynikiem sprawy, muszą podważać zaufanie do jego bezstronności, a tym samym osłabiają prawidłową realizację zadań, jakie ma do spełnienia orzeczenie sądu, w szczególności zadań wychowawczych.
17. Skutki złośliwego złożenia wniosku o wyłączenie sędziego
Art. 53 służył zapobieganiu wnioskom, które były składane są w innym celu niż zapewnienie bezstronności sędziego przy rozpoznaniu sprawy. Zgłaszający w złej wierze wniosek o wyłączenie sędziego mógł zostać skazany na grzywnę. Przepis ten w 2002r. został uznany za niezgodny z konstytucją. Obecnie funkcjonuje art. 53 1. Zgodnie z nim ponowny wniosek o wyłączenie sędziego oparty na tych samych okolicznościach lub wniosek oczywiście bezzasadny podlega odrzuceniu bez składania wyjaśnień przez sędziego, którego dotyczy. O odrzuceniu wniosku orzeka sąd rozpoznający sprawę.


18. Wyłączenie sędziego na wniosek i z urzędu
Przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego można podzielić na podstawie przepisów na dwie grupy: wyłączenie sędziego z mocy ustawy (bezwzględne) i wyłączenie sędziego na wniosek strony (względne).
Wyłączenie z mocy ustawy art. 48 § 1. Stosownie do tego przepisu sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:
-w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że
wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki
-swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej
- osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki, lub kurateli
- w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo radcą prawnym jednej ze stron
- w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako
też w sprawach o ważność aktu prawnego z udziałem jego zawartego lub przez niego
rozpoznanego oraz w sprawach w których występował jako prokurator
- w których brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie- nie
może orzekać co do tej skargi
Wyłączenie na wniosek strony – sąd wyłącza sędziego na wniosek strony, jeżeli pomiędzy sędzią a jedną ze stron, jej ustawowym przedstawicielem lub pełnomocnikiem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego (art.49). Należy tu rozumieć przychylne lub nieprzychylne ustosunkowanie się sędziego do jednej ze stron, wynikające z okoliczności faktycznych, które mogłyby wpłynąc na stronnicze zachowanie się sędziego w postępowaniu np. fakt pozostawania sędziego w stosunku przyjaźni za stroną albo jej pełnomocnikiem.
19. Kto rozpoznaje wniosek o wyłączenie sędziego?
O wyłączeniu sędziego decyduje sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z braku dostatecznej liczby sędziów ( niepodlegających wyłączeniu)- sąd nad nim przełożony. Do chwili rozstrzygnięcia tego wniosku sędzia, co do którego wpłynął wniosek o wyłączenie, może spełniać tylko czynności niecierpiące zwłoki (art. 50 § 3)
20. Kiedy sąd zamyka rozprawę?
Przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom (art. 224 § 1), a więc gdy stwierdzi, że sprawa nadaje się do rozstrzygnięcia. Należy przy tym zauważyć, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem jednakże niekorzystnych skutków, jakie według przepisów kodeksu mogą dla niej wynikać z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu.
21. Kto kolejno ma prawo głosu po zamknięciu rozprawy?
Po zamknięciu rozprawy nikt ale przed zamknięciem rozprawy przewodniczący udziela głosu stronom. Daje to stornom okazję do analizy wyników postępowania dowodowego oraz przedstawienie swych ocen prawnych. Jest to okazja do podsumowania wyników procesu w naświetleniu każdej ze stron i innych podmiotów procesu (np. prokuratora, organizacji społecznych).
22. Kiedy prokurator może wytoczyć powództwo jako strona, a kiedy może przystąpić do strony?
Udział prokuratury w postępowaniu cywilnym jest przewidziany ale w ograniczonym zakresie, najczęściej w sprawach małżeńskich i rodzinnych oraz w sprawach, w których wchodzą w grę interesy fiskalne państwa.
Art. 7- prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli Lu interesu społecznego.
- udział prokuratora może polegać bądź na wszczęciu postępowania bądź też na przystąpieniu do sprawy wszczętej przez inny podmiot i na uczestnictwie w tym postępowaniu
-prokurator może wszcząć każde postępowanie, a więc nie tylko proces przez wytoczenie powództwa, ale także postępowanie nieprocesowe, egzekucyjne i postępowanie pomocnicze przez zgłoszenie odpowiedniego wniosku o wszczęcie postępowania
- prokurator może wytaczać powództwa we wszelkich sprawach majątkowych, a także niemajątkowych niewynikających ze stosunków prawa rodzinnego. Natomiast w sprawach majątkowych z zakresu prawa rodzinnego może on wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych w ustawie np. ustanie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, ustanie zaprzeczenia pochodzenia dziecka, rozwiązanie przysposobienia
-prokurator może wszczynać inne rodzaje postępowania, a więc postępowanie
nieprocesowe, egzekucyjne i pomocnicze w zasadzie w każdej sprawie.
-prokurator może brać udział w każdym toczącym się postępowaniu wszczętym na wniosek innej osoby uprawnionej lub z urzędu, bez żadnych ograniczeń związanych z charakterem sprawy.
- prokurator działając nie tylko dla ochrony praworządności i interesu społecznego ale także dla ochrony obywateli wytacza powództwo na rzecz oznaczonej osoby lub Skarbu Państwa. Może też wszcząć powództwo tylko dla ochrony praworządności i interesu społecznego nie działając na rzecz oznaczonej osoby lub innego podmiotu.
23. Udział organizacji społecznej w postępowaniu cywilnym
W myśl art. 8 organizacje społeczne, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, spowodować wszczęcie postępowania jak również brać udział w toczącym się postępowaniu. W przeciwieństwie do prokuratora organizacje społeczne nie mogą brać udziału w każdej sprawie, lecz tylko w sprawach wyraźnie wskazanych w ustawie. Organizacje społeczne działają dla ochrony praw konkretnych obywateli lub w celu ochrony interesu grupowego. Np.: organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona środowiska, ochrona konsumentów, mogą w sprawach z tego zakresu wstąpić, za zgodą powoda, do postępowania w każdym jego stadium.
24. Co to jest wyrok?
Wyrok jest to orzeczenie sądu rozstrzygającego w procesie cywilnym sprawę merytoryczną, a więc co do istoty. Sąd ustosunkowuje się wyrokiem do żądania pozwu i rozstrzyga o stosunku prawnym stanowiącym przedmiot procesu. Wyrok jest najważniejszą czynnością procesową. Sąd w wyroku konkretyzuje obowiązującą normę prawną, a więc ustala stan faktyczny sprawy i dokonuje kwalifikacji prawnej.
25. Rodzaje wyroków
Wyroki można dzielić na różne grupy w zależności od przyjętego kryterium podziału.
Przede wszystkim można wyroki podzielić na:
- uwzględniające powództwo
Ma on miejsce gdy powód wykaże, że żądanie pozwu posiada uzasadniającą
podstawę faktyczną i prawną
- oddalające powództwo
Zapada wówczas gdy zachodzi brak przesłanki materialnej dodatniej lub wchodzi w
grę przesłanka materialna ujemna, lub gdy żądanie pozwu okaże się nieuzasadnione.
Ze względu na sposób poszukiwanej przez powoda ochrony prawnej dzieli się wyroki na:
- zasądzające świadczenie
- ustalające istnienie lub nieistnienie prawa lub stosunku prawnego
- kształtujące prawo lub stosunek prawny
- przywracające utracone lub naruszone posiadanie
Ze względu na stosunki prawne, jakie wywołują, dzielimy wyroki na:
-deklaratywne (stwierdzające)
Wyrok taki tylko stwierdza istnienie określonego stanu prawnego
- konstytutywne (prawotwórcze)
Wyrok taki tworzy lub przekształca prawo lub stosunek prawny (np. wyrok
rozwodowy).
Ze względu na zakres rozstrzygnięcia dzieli wyroki na:
- zwykłe (całościowe)
Wyrok ten rozstrzyga o całości powództwa, a więc odnośnie do wszystkich
zgłoszonych w powództwie roszczeń
- częściowe
Sąd może wydać wyrok częściowy jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część
roszczenia (żądania) np. powód dochodzi 2000zł, pozwany uznaje jego żądanie do
wysokości 1000zł.
-wstępne
Wyrok uwzględniający powództwo co do zasady. Wyrok taki zapada gdy sąd uznaje
roszczenie za usprawiedliwione co do spornej zasady ale co do spornej wysokości
żądania może zarządzić dalszą rozprawę lub jej odroczenie
-końcowe
Wyrok w w/w sprawie jeśli będzie rozstrzygający co do wysokości dochodzonego
roszczenia
- łączne
Wyrok wydany w razie połączenia przez sąd kilku spraw do łącznego rozpoznania i
rozstrzygnięcia
- uzupełniające
Wydany w związku z uzupełnieniem wyroku (art.351)
Ze względu na sposób wydania dzieli się wyroki na:
- kontradyktoryjne
Rozstrzyganie sprawy wyrokiem kontradyktoryjnym należy uznać za regułę.
Kontradyktoryjność-istnienie dwóch stron w postępowaniu walczących o dogodne dla siebie rozstrzygnięcie
- zaoczne
Wyrok wydany przy bezczynności pozwanego. Pozwany nie stawił się na rozprawę
albo mimo stawienia się nie bierze w niej udziału, pozwany nie złożył w sprawie
żadnych wyjaśnień, pozwany nie zgłosił wniosku o przeprowadzenie rozprawy w jego
nieobecności
26. Jakie sąd wydaje postanowienia w toku postępowania, które nie rozstrzygają sprawy co do istoty?
Wyrokiem sąd rozstrzyga sprawę co do istoty, zatem wydaje postanowienie, jeżeli rozstrzyga o kwestii niedotyczącej istoty sprawy, a więc o kwestii o charakterze proceduralnym. Postanowienie jest to zatem orzeczenie rozstrzygające kwestie proceduralne. Odnosi się to do procesu cywilnego.
27. Kto może być pełnomocnikiem strony?
Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli podmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni (potomkowie) strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia (art. 87 § 1)
Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego ( art. 87 § 2)
28. Zwolnienie od kosztów sądowych-komu przysługuje i na jakiej podstawie?
Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych umożliwia prowadzenie procesów osobom i innym podmiotom, które w innej sytuacji nie mogłyby sobie na to pozwolić.
Uregulowana jest ona w art. 94-118 ustawy o kosztach sądowych. Zwolnienie od kosztów sądowych może wynikać:
- z mocy ustawy
- z mocy postanowienia sądu lub referendarza sądowego
Zwolnienie od kosztów sądowych w tych przypadkach może być całkowite lub częściowe, a ponadto mieć charakter podmiotowy, przedmiotowy lub mieszany (podmiotowo-przedmiotowy).
Z mocy ustawy nie mają obowiązku uiszczania kosztów sądowych
- strona dochodząca ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych. W wypadku gdy powództwo okaże się bezzasadne sąd może obciążyć powoda kosztami sądowymi
-strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów
-strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone
- pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych z wyjątkiem art. 35 i art. 36 ustawy o kosztach sądowych gdzie pobiera się opłatę podstawową w wysokości 30zł.
-kurator wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy dla danej sprawy
- prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich
- powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumenta
-inspektor pracy oraz związki zawodowe w sprawach z zakresu prawa pracy
- strona w sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego
-powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w sprawach dotyczących ochrony indywidualnych interesów konsumenta
-strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego
Zwolnienie na mocy postanowienia sądu może być całkowite lub częściowe. Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w części, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów. Częściowe zwolnienie od tych kosztów może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków.
29. Podstawy zawieszenia postępowania
Tok postępowania może doznać czasowej przeszkody, na skutek czego w okresie jej trwania postępowanie nie może się toczyć. Następuje wówczas zawieszenie postępowania. Postępowanie może być zawieszone także ze względów celowości, gdy wskazane jest wstrzymanie się z rozstrzygnięciem danej sprawy do zakończenia innej sprawy, toczącej się w postępowaniu sądowym lub nawet pozasądowym, która pozostaje z nią w związku. Dopuszczalne jest również zawieszenie postępowania na podstawie woli stron, gdy chcą one czasowo wstrzymać bieg sprawy.
Zawieszenie postępowania jest to taki stan postępowania, w którym trwa nadal stan zawisłości sprawy, ale tok postępowania ulega wstrzymaniu, sprawa spoczywa bez biegu i w zasadzie żadne czynności procesowe nie są podejmowane. W okresie zawieszenia postępowania żadne terminy w zasadzie nie biegną, po ustaniu przyczyn zawieszenia postępowanie zostaje podjęte na nowo.
Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu.
Przyczyny zawieszenia postępowania mogą być obligatoryjne bądź fakultatywne.
Obligatoryjne zawieszenie postępowania następuje z mocy prawa bądź w drodze decyzji sądu podejmowanej z urzędu w wypadku zaistnienia przyczyny uniemożliwiającej prowadzenie postępowania. Z urzędu sąd zawiesza postępowanie w wypadkach następujących:
- w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego
- jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie
- jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajdują się w miejscowości pozbawionej komunikacji z sądem
- jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości i ogłoszono upadłość a strona została pozbawiona prawa zarządu masą upadłości\
Fakultatywne zawieszenie postępowania może nastąpić na skutek decyzji sądu podejmowanej z urzędu, gdy sąd uzna to za wskazane ze względu na związek sprawy z innym toczącym się postępowaniem sądowym lub pozasądowym oraz gdy wynikają w toku postępowania pewne przeszkody formalne, które mogą być usunięte przez czynności procesowe stron.
Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
-jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego
- jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej
- jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej
- w razie niestawiennictwa się obu stron na rozprawie, jeśli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności
- jeżeli nie można nadać sprawie dalszego biegu na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda lub niewskazania przez powoda adresu pozwanego
Fakultatywne zawieszenie postępowania może nastąpić także na zgodny wniosek stron (art.178). do tego rodzaju porozumienia stron dochodzi wówczas, gdy strony podejmują pertraktacje co do polubownego załatwienia sporu i chcą na czas ich trwania wstrzymać bieg sprawy. Zależnie od wyniku tych pertraktacji albo zawieszone postępowanie ulegnie podjęciu na nowo i spór będzie kontynuowany, albo dojdzie do zawarcia ugody lub innego polubownego załatwienia sprawy. Postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron może też nie być już podjęte i ulega umorzeniu.
30. Skutki niepodjęcia zawieszonego postępowania
Jeżeli wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania nie zostanie zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu, sąd umarza postępowanie. Uzasadnione jest to tendencją, aby spoczywanie sprawy bez biegu nie przeciągało się nadmiernie.
31. Kiedy sąd może odroczyć rozprawę?
-art. 124 sąd może wstrzymać rozpoznanie sprawy gdy zostanie zniesiony wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy ich ustanowienia. Wstrzymanie następuje do prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku.
- art. 215 rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd postanowi wezwać do wzięcia udziału w sprawie lub zawiadomić o toczącym się procesie osoby, które dotychczas w postępowaniu nie występowały w charakterze powodów lub pozwanych
32. Czy postanowienie dowodowe podlega zaskarżeniu?
Tak. Postanowienia dowodowe (art. 236) jak również postanowienia wymienione w art. 394 § 1 pkt 1-12 i postanowienie o odroczeniu rozprawy są postanowieniami niekończącymi postępowania w sprawie. Postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne (art. 359 §1). Postanowieniami tymi sąd, który je wydał nie jest związany.
33. Zasady związane z wyrokowanie
- sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy
- wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku
- sąd wydaje wyrok na niejawnej naradzie sędziów
- przewodniczący zbiera głosy sędziów według ich starszeństwa służbowego, a ławników według ich wieku, poczynając od najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni
- wyrok zapada większością głosów
- ogłoszenie powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę. Jednakże w sprawie zawiłej sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do dwóch tygodni
- ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym
-ogłoszenie wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji
- uzasadnienie wyroku sporządza się na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku
34. Składniki treściowe wyroku
Podstawy orzekania:
W każdym wyroku należy wyróżnić podstawę faktyczną i podstawę prawną
Podstawą faktyczną wyroku stanowi ustalony przez sąd na podstawie materiału procesowego stan faktyczny sprawy
Na podstawę prawną wyroku składają się przepisy prawa i zasady ich wykładni.
Sąd z urzędu stosuje prawo bez względu na to, czy strony się na nie powołują.
Wyroki wykazują następujące cechy charakterystyczne odróżniające je od postanowień (wydawanych w procesie):
-wyrok ma formę solenną, wyrażającą się tym, że sąd wydaje go „w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej”
- wyrok może zapaść jedynie po przeprowadzeniu rozprawy (art.316)
- tylko wyrokiem sąd rozstrzyga merytorycznie sprawę
- tylko od wyroków sądu I instancji przysługuje apelacja (art. 367)
- jedynie prawomocne wyroki korzystają z powagi rzeczy osądzonej
35. Kiedy sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności?
Wyrok podlega wykonaniu, gdy jest prawomocny. Może też być wykonalny, gdy jest nieprawomocny, ale nadano mu rygor natychmiastowej wykonalności. Sąd nadaje rygor gdy:
- zasądza alimenty
- zasądza roszczenie uznane przez pozwanego
- dochodzi do szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym- szkoda może powstać z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy
- wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny
- w sprawach za stosunku pracy- w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika
- uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania (z urzędu)
36. Zaskarżalność wyroków
Apelacja jest środkiem odwoławczym przysługującym od orzeczeń merytorycznych sądu I instancji. Apelacja przysługuje od orzeczeń nieprawomocnych, a więc jest zwyczajnym środkiem zaskarżania (odwoławczym). Funkcją apelacji nie jest powtórzenie całego postępowania sądu I instancji, ale ponowienie i uzupełnienie tego postępowania w takim zakresie, w jakim niezbędne to jest dla wszechstronnego sprawdzenia zasadności oraz legalności zaskarżonego orzeczenia.
Apelacja może przybrać postać apelacji pełnej albo apelacji ograniczonej
- apelacja pełna charakteryzuje się tym, że w jej ramach dopuszczalne są tzw. nowości; sąd rozpoznaje i rozstrzyga sprawę na podstawie materiału procesowego zgromadzonego zarówno w postępowaniu przed sądem I instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym. W systemie apelacji pełnej sąd II instancji ma prawo ponownego, nieograniczonego, badania sprawy. W takim systemie postępowanie apelacyjne jest dalszym stadium postępowania przed sądem I instancji. Na sądzie II instancji spoczywa obowiązek ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez zatwierdzenie albo zmianę zaskarżonego orzeczenia.
- apelacja ograniczona charakteryzuje się tym, zę sąd II instancji rozpoznaje i rozstrzyga sprawę tylko na podstawie materiału procesowego zebranego w I instancji, ograniczając się jedynie do kontroli zaskarżonego orzeczenia
Zgodnie z art. 367 § 1 od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja do sądu II instancji. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego, jako I instancji, sąd apelacyjny (art.367 § 2)
Rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym następuje w składzie trzech sędziów zawodowych; postanowienie dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie jednego sędziego (art. 367 § 3)
Apelację może wnieść strona, która uważa, że orzeczenie jest dla niej niekorzystne w całości lub w części. Może ją wnieść także prokurator na zasadach ogólnych przewidzianych w art. 7 i 60 § 2.
Wymagania które powinna spełniać apelacja określa art.368. Są one na stępujące: powinna ona odpowiadać warunkom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać zgodnie z § 1:
- oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części
- zwięzłe przedstawienie zarzutów
- uzasadnienie zarzutów
- powołanie, w razie potrzeby, nowych faktów i dowodów oraz wskazanie, że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później
- wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia
Zgodnie z § 2 tego artykułu w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia. Wartość ta może być oznaczona na kwotę wyższą od wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie jedynie wtedy, gdy powód rozszerzył powództwo.
Zarzuty apelacji są to przesłanki (przyczyny) na których oparty jest wniosek o zmianę lub uchylenie wyroku, a więc stanowią uzasadnienie tego wniosku zawierającego poszczególne zarzuty przeciwko wyrokowi.
Ustalenie niezgodnego z rzeczywistym stanu faktycznego może być wynikiem nie tylko błędnego wyrokowania, lecz nieprzytoczenia przez strony całego materiału faktycznego; przyczyną apelacji mogą być nowe fakty i dowody nieprzytoczone w I instancji. Sąd II instancji może jednak pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła przytoczyć je w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba że możność lub potrzeba powołania się na nie wynikła później. Sąd dopuści nowe fakty i dowody, jeżeli nabierze przekonania o tym, że wyrok I instancji może wyrządzić skarżącemu rażącą krzywdę oraz że wprowadzone nowe fakty i dowody mają doniosłe znaczenie dla sprawy, a skarżący z powodu niezaradności nie przytoczył ich w I instancji.
Apelacja przysługuje od sentencji wyroku, lecz nie od uzasadnienia.
Zgodnie z art. 378 § 1 sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji.
Art. 379 określa przyczyny nieważności postępowania. Są one następujące:
- jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna
- jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany
- jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona
- jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy
- jeżeli strona została pozbawiona możliwości obrony swych praw
- jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem. Jest to termin ustawowy, którego nie można skrócić ani przedłużyć, można jedynie go przywrócić, o ile będą do tego spełnione warunki. Jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin żądania uzasadnienia (art. 369 § 1i 2)
Sąd I instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelację wniesioną po upływie przepisowego terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną np. zaskarżenia wyroku, który nie powoduje negatywnych skutków dla strony, jak również apelację, której strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie (art. 370).
Strona przeciwna może w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia apelacji przez sąd wnieść odpowiedź na apelację wprost do sądu II instancji (art. 372). Odpowiedź powinna zawierać ustosunkowanie się przeciwnika do zarzutów apelacyjnych, powołania nowych faktów i dowodów oraz powinna zawierać wniosek własny co do odrzucenia albo oddalenia apelacji.
Sąd II instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelację, jeżeli uległa ona odrzuceniu przez sąd I instancji. Jeżeli dostrzeże braki, do których usunięcia strona nie była wezwana, zażąda ich usunięcia. W razie nieusunięcia braków w wyznaczonym terminie apelacja ulega odrzuceniu.
Rozprawa przez sądem II instancji odbywa się bez względu na stawiennictwo jednej lub obu stron. Wydany wyrok nigdy nie jest zaoczny (art. 376)
Po rozpoznaniu sprawy sąd II instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna (art.385). Jeżeli sąd uwzględnia apelację, to zasadą jest, że zmienia on zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy (art. 386 § 1). Wyrok zmieniający sądu I instancji nazywa się wyrokiem reformatoryjnym.
W pewnych sytuacjach następuje jednak lub może nastąpić uchylenie zaskarżonego wyroku. Wyrok uchylający określa się mianem kasatoryjnego.
W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia (art. 386 § 2). Uchylenie zaskarżonego wyroku ma charakter obligatoryjny.
Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania, sąd II instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie (art. 386 § 2). Także w tym wypadku uchylenie zaskarżonego wyroku jest obligatoryjne.
Sąd II instancji uzasadnia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie.
37. Jakie postanowienia wydaje sąd w toku postępowania?
Jeżeli kodeks nie przewiduje wydania wyroku lub nakazu zapłaty, sąd wydaje orzeczenie w postaci postanowienia (art. 354). Postanowienie jest to orzeczenie rozstrzygające kwestie proceduralne.
Postanowienia wydane w procesie można na podstawie ich skutków dla postępowania podzielić na dwa rodzaje:
- postanowienie kończące postępowanie w sprawie-sąd wydaje wówczas, gdy orzeka o całości postępowania, a nie warunki do wydania wyroku, czyli merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Możemy to zaliczyć: postanowienie zamykające drogę do wydania wyroku, a więc przede wszystkim postanowienie o odrzuceniu pozwu (art.199,1099,1124 § 3) oraz postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie (art. 355). Postępowania dotyczące całości sprawy, a będące ostatnimi orzeczeniami wydanymi w postępowaniu. Do tego rodzaju postanowień należy postanowienie o odrzuceniu apelacji.
Postanowienia kończące postępowania w sprawie wiążą sąd, który je wydał, i mogą być zmienione lub uchylone tylko przez sąd wyższej instancji następstwie ich zaskarżenia w drodze zażalenia.
- postanowienia niekończące postępowania w sprawie- do postanowień tych należą postanowienia wymienione w art. 394 § 1 pkt 1-12, a ponadto takie postanowienia, jak np. postanowienie dowodowe (art. 236), postanowienie o odroczeniu rozprawy itd.

Art. 394.
§ 1. Zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej
instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:
1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie;
2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia
oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz
niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia
opozycji;
4) rygor natychmiastowej wykonalności;
41) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia
skargi o wznowienie postępowania;
42) stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
5) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na
grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka
oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia,
6) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
9) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego,
10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
101) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.
11) odrzucenie zażalenia.
12) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego
Postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne (art. 359 § 1). Postanowieniami tymi sąd, który je wydał, nie jest związany. Może je zmienić i uchylić wskutek zmiany okoliczności sprawy.
Postanowienia różnią się między sobą odnośnie do zaskarżalności i pod tym względem dzielimy je na:
- zaskarżalne zażaleniem- są wszystkie postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie oraz postanowienia niekończące postępowania w sprawie wymienione w sposób szczególny w art. 394 § 1 pkt 1-12
- niezaskarżalne zażaleniem- pozostałe od w/w
38. Zabezpieczenie powództwa
Postępowanie pomocnicze. Udzielona zostaje natychmiastowa i tymczasowa ochrona prawna polegająca na zabezpieczeniu roszczenia, które może być dochodzone przed sądem powszechnym lub sądem polubownym (art. 730 § 1)
Postępowanie zabezpieczające dopuszczalne jest w odniesieniu do wszystkich spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, bez względu na tryb ich rozpoznania czy późniejszą możliwość wykonania zapadłych w sprawie orzeczeń. Artykuł 730 § 1 stanowi, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać zabezpieczenia. Stronami postępowania zabezpieczającego są uprawniony (osoba, na rzecz której ma być udzielone zabezpieczenie) i obowiązany (osoba, przeciwko której ma być udzielone zabezpieczenie).
Podstawy zabezpieczenia- udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania jeżeli uprawdopodobni:
- roszczenie, które ma być zabezpieczone
- interes prawny w udzieleniu (uzyskaniu) zabezpieczenia- istnieje on gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie ( art. 730 1 § 2).

39. Rodzaje zabezpieczeń powództwa
Rozróżnia się:
- zabezpieczenie konserwacyjne. Polega na utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy. Np. powód żąda zabezpieczenia powództwa o zapłatę przez obciążenie nieruchomości pozwanego, będącej jego jedynym majątkiem, hipoteką przymusową. Zabezpieczenie zmierza w tej sytuacji do zapewnienia uprawnionemu w przyszłości możliwości zaspokojenia z nieruchomości nawet w wypadku, gdy została ona sprzedana przez obowiązanego.
- zabezpieczenie nowacyjne. Polega na tymczasowym uregulowaniu stosunków między wierzycielem i dłużnikiem przez stworzenie nowej sytuacji prowizorycznej aż do rozstrzygnięcia sprawy. Np. w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej art. 753 § 1.
40. Kiedy sąd ustanawia kuratora?
- Art. 69 Dla strony nie mającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony nie mającej organu powołanego do jej reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową niecierpiącą zwłoki
- Art. 143 kurator dla doręczeń. Jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, dręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający
- Art. 447 Na wniosek osoby, która po śmierci jednego z małżonków zamierza wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa, sąd rejonowy miejsca zamieszkania zmarłego ustanawia kuratora. Jeżeli zmarli obydwoje małżonkowie, ustanawia się dwóch kuratorów.
- Art. 454 W sprawach o ustalenie macierzyństwa albo ojcostwa prokurator wytaczając powództwo wskazuje w pozwie dziecko, na którego rzecz wytacza powództwo, oraz pozywa odpowiednio matkę dziecka albo do mniemanego ojca, a jeżeli osoby te nie żyją- kuratora ustanowionego na ich miejsce.
- Art. 5611 przy zezwoleniu na małżeństwo sąd może zasądzić przeprowadzenie przez kuratora wywiadu środowiskowego
- Art. 5986 przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką przez kuratora sądowego
- Art. 599 Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nienarodzonego, sąd opiekuńczy ustanawia kuratora, który może reprezentować je w postępowaniu. Może to mieć miejsce np. w sytuacji, gdy ojciec dziecka poczętego, będący stroną w procesie, umiera w trakcie procesu; proces może być kontynuowany z udziałem jego następców prawnych, do których może zaliczać się i nasciturus.
- Art. 666 kurator spadku. Do czasu objęcia spadku przez spadkobiercę sąd czuwa nad całością spadku, a w razie potrzeby ustanawia kuratora spadku.
41. Podstawy wznowienia postępowania
Podstawy wznowienia dzielą się na dwie kategorie. Pierwsza obejmuje powody nieważności postępowania, druga- tzw. właściwe przyczyny restytucyjne.
Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności (art.401)
- jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekł sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się wyroku nie mogła domagać się wyłączenia
- jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana, bądź jeżeli na skutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe
Do tzw. właściwych podstaw restytucyjnych należą:
- oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym, albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym ( art. 403 § 1 pkt 1)
- uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa (art. 403 § 1 pkt 2)
- późniejsze wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu (art. 403 §3)
- późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego; w tym wypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżony wyrok, lecz są również z urzędu inne prawomocne wyroki dotyczące tego samego stosunku prawnego (art. 403 § 3)
Można żądać wznowienia postępowania, jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art. 416 1 (art. 403 § 4).
Z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów (art. 404)
Można żądać wznowienia postępowania w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą ( art. 4011)
42. Skarga o uchylenie prawomocnego wyroku wydanego z naruszeniem praworządności
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych wyroków (art. 4241) może zostać wniesiona jeżeli rażąco naruszone zostało prawo materialne i procesowe oraz wyrządzona stronie szkoda.
Skarga ta przysługuje:
- od prawomocnego orzeczenia sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
- w wyjątkowych przypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela
- skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez sąd I lub II instancji, jeśli strony nie skorzystały z przysługujących środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Skarga nie przysługuje:
- od postanowienia w podmiocie nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Postanowienie w tym przedmiocie nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie
- od postanowienia w przedmiocie skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki
- od orzeczeń sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną, oraz od orzeczeń Sądu Najwyższego.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, oprócz elementów formalnych, jakie zawiera skarga kasacyjna, powinna uwzględniać także:
- wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne
- uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy
- wskazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe
- gdy skargę wniesiono, stosując art. 4241 § 2- że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie skargi
- wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem
W przypadku skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia termin wniesienia pisma został wydłużony do dwóch lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi może:
- stwierdzić, że orzeczenie jest w zaskarżonym zakresie niezgodne z prawem
- odrzucić skargę, jeśli uległa ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji, skargę wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań lub z innych przyczyn niedopuszczalną lub jeśli skarga była lub jest możliwa w drodze innych środków prawnych
- odmówić przyjęcia bezzasadnej skargi do rozpoznania
- oddalić skargę w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem.
43. Badanie trybu postępowania
Art. 201 (badanie trybu)
§ 1 Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym i wydaje odpowiednie zarządzenia. W przypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.
§ 2 Jeżeli sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaściwym, sąd rozpozna ją w trybie właściwym lub przekaże właściwemu sądowi do rozpoznania w takim trybie.