Budowa i rola naskórka.

Główną rolą naskórka jest ochrona organizmu przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Powierzchniowa warstwa zrogowaciała naskórka zawiera w swej budowie białko zwane kreatyną. Związek ten jest tworzywem silnym i odpornym na wodę, ucisk, szkodliwe promieniowanie UV i inne czynniki zewnętrzne. Jest doskonałą osłoną ciała przed licznymi toksynami chemicznymi (w tym kwasami i zasadami), gdyż jest nierozpuszczalny w wodzie,w rozcieńczonych kwasach i zasadach. Ponadto naskórkowe komórki jasne zwalczają zarazki. Zlokalizowane są głównie nad warstwą ziarnistą. Komórki Langerhansa mają za zadanie przechwytywać obce cząsteczki osiadające i wnikające w skórę. Dyżurujące w nich ruchliwe komórki odpornościowe inicjują i nadzorują proces niszczenia zarazków, toksyn i tzw. antygenów podrażniających skórę.
Naskórek ulega nieustannemu odtwarzaniu. Spodnie warstwy naskórka skóry gładkiej wytwarzają oraz regenerują zewnętrzną osłonę rogową skóry. Zadanie to inicjuje podstawna (rozrodcza) warstwa komórek. Warstwa ta generuje młode keratynocyty, które codziennie ulegają podziałom, a następnie przemieszczają się ku powierzchni skóry – jednocześnie dojrzewając i różnicując się. W końcu zamieniają się w blaszkę rogową. Czas procesu wynosi ok 26-28 dni, zmienia się w chorobach ze wzmożonym złuszczaniem się naskórka. Czas przejścia w obrębie błon śluzowych wynosi 5 dni.
Naskórek ludzki jest najbardziej zmienną i zróżnicowaną z warstw skóry. Jego grubość i kształt jest ściśle „dopasowana” do funkcji narządu ciała. Zwykle jego grubość nie przekracza 1 mm, ale jest znacznie cieńszy na powiekach, które muszą być lekkie i elastyczne, zaś znacznie grubszy na dłoniach i podeszwach stóp. Posiada tak niezwykłą zdolność różnicowania się, że na naszej głowie zamienia się we…włosy, a na końcu palców w …paznokcie. Cechuje się też wielką zdolnością nieustannej regeneracji, co widać choćby we wzroście paznokci i włosów.
Układ płytek rogowych naskórka przypomina kilka warstw nałożonych na siebie dachówek na dachu. „Dachówki” te ulegają często uszkodzeniu wskutek działania czynników zewnętrznych, czyli tarcia, urazów i chorób. Złuszczanie się „starej dachówki” odsłania „nową” – fizjologicznie odtwarzaną przez młode keratynocyty - wędrujące z podstawnej warstwy naskórka. Rogowe płytki naskórka dla dobra organizmu muszą być wodoszczelne . Aby tak się stało organizm produkuje w skórze specyficzne tłuszcze (lipidy, sterole, ceramidy) uszczelniające przestrzenie pomiędzy płytkami rogowymi. Przetworzone metabolicznie w skórze dostają się ze skóry właściwej do naskórka wraz z płynem międzykomórkowym. Dzięki tym uszczelniającym substancjom na powierzchni skóry powstaje kilka zlepionych szczelnie warstw płytek rogowych – odpornych w dużym stopniu na wodę i inne czynniki (chemiczne, promieniowanie, itp.).
Wzmocnieniem rogowej osłony skóry jest pokrywająca ją wydzielina tłuszczowa. Składa się ona z potu i łoju wydzielanego przez gruczoły łojowe skóry. Ten ostatni to specjalna wydzielina woskowo-tłuszczowa (tzw. sebum). Tłuszcze odgrywają ważną rolę w osłonie skóry. . Cienka emulsja tłuszczowa skóry, dzięki swemu odczynowi kwaśnemu jest zabójcza dla wielu bakterii i innych zarazków. Sebum nadaje skórze charakterystyczny gładki wygląd i ładną fakturę. Podczas mycia tradycyjnym zasadowym mydłem tłuszczowa warstewka i jej kwaśny odczyn zanika, a odnawianie trwa kilka godzin.
Brak odżywiania zrogowaciałych powierzchniowych komórek naskórka (keranocytów) osłabia ich odporność na czynniki zewnętrzne. A jak wiadomo powierzchnia skóry jest nieustannie poddawana siłom tarcia, urazom, myciu, itp. Jednak codzienne złuszczanie się pojedynczych płytek rogowych naskórka jest niezauważalne. Niekorzystne zaburzenia w składzie białek i lipidów skóry mogą spowodować przyspieszone łuszczenie się naskórka (tzw. skóra sucha). Ponadto choroby (łuszczyca, łupież, itp.) oraz i niektóre pasożyty skóry przyśpieszają rogowacenie i złuszczanie się naskórka.

Bibliografia:
1. Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka, PZWL, 1990
2. E. Holak, W. Lewiński, M. Łaszyca, G. Skirmutt, J. Walkiewicz, Biologia zakres rozszerzony, cz.2, wyd. OPERON, Gdynia 2005