Geologia

GEOLOGIA
T:Budowa wnętrza ziemi.

1)Bezpośrednie dowody na budowę wnętrza (podręcznik)
2)pośrednie dowody budowy wnętrza ziemi
a)metoda sejsmiczna (podręcznik)
3)Warstwowa budowa wnętrza ziemi
a)Litosfera czyli skorupa ziemska, najbardziej zewnętrzna część ziemi dzieli się na:
*sial – zbudowana z krzemu i glinu, zwana warstwą granitową buduje cokoły kontynentów, jest ciałem sztywnym (stałym) o średniej gęstości 2,7g/cm2
*sima – zbudowana z krzemu i magnezu, jest to warstwa bazaltowa o gęstości ok 3,4g/cm2, buduje dna oceanów oraz występuje pod warstwą sialu w obrębie kontynentu.
b) na głębokości pod kontynentami 30-80 km, a pod dnami oceanów na głębokości od 5 do 12 km występuje płaszcz ziemski, który dzieli się na 2 warstwy.
- płaszcz górny (zewnętrzny) crofesima: chrom, żelazo, krzem, magnez, o gęstości ponad 4g/cm2, górna część tego paszcza jest masą plastyczną zwaną astenosferą, w której zanurzone są oceany i kontynenty.
płaszcz dolny (wewnętrzny), nifesima: nikiel, żelazo, krzem, magnez, ciało stałe o gęstości do 6g/cm3
jądro ziemskie z książki

T:Teoria tektoniki płyt litosfery.

1)teoria tektoniki płyt litosfery zakłada, że ziemia jest popękana na tzw.płyty litosfery które podlegają nieustannym ruchom przesuwając się po astenosferze. Wielkie płyty litosfery to
Płyta Amerykańska,
Płyta Pacyficzna,
Płyta Antarktyczna,
Płyta Indo - Australijska,
Pyta Euroazjatycka.
Płyty te wykonują względem siebie następujące ruchy.
a) rozsuwanie się płyt w obszarach ryftowych


Prądy wstępujące magmy, wstępujące w astenosferze powodują przetopienie cienkiej płyty oceanicznej. Dochodzi do powstania pęknięcia zwanego ryftem z którego na powierzchnię wypływa gorąca magma, zastyga tworząc podwodne góry zwane grzbietami oceanicznymi. Zjawisko takie może występować na lądach np.; w Afryce.
b) podsuwanie się cienkiej płyty oceanicznej pod grubszą kontynentalną nazywa się subdukcją .
Opis: na granicy tych 2 płyt powstają głębokie rowy oceaniczne oraz na płytach kontynentalnych powstają łańcuchy górskie zbudowane z materiału skalnego pochodzącego ze zniszczenia tych pól.

2)teoria tektoniki płyt tłumaczy powstanie nast.zjawisk na ziemi
a) trzęsienia ziemi
b)wulkanizm
c)tsunami
d)powstanie dolin ryftowych
e)powstanie grzbietów i rowów oceanicznych (tektonicznych)
f)powstanie gór

T:Najważniejsze skały budujące skorupę ziemską.

1) Minerał to naturalny składnik skorupy ziemskiej jednorodny chemicznie i fizycznie. Powstały w określonym procesie geologicznym.
2) Skała to zespół różnych minerałów lub jednego minerału powstały w skutek określonego procesu geologicznego.
3) Genetyczny podział skał (analiza tabeli – podręcznik str 112 albo 101)
a) Skały magmowe – powstały w magmy,
-skały magmowe głębinowe mają budowę jawnokrystaliczną np.:granit(widać z jakich minerałów skała jest zbudowana)
-skały magmowe wylewne – mają budowę skrytokrystaliczną np.:bazalt (niewidać z czego są zbudowane)
b)skały osadowe- (str101-tabelka)
okruchowe
skały osadowe organiczne (pochodzenia roślinnego i zwierzęcego)
chemiczne
c)skały metamorficzne(przeobrażone)
w jaki sposób na ziemi powstał węgiel kamienny?
Węgiel kamienny jest paliwem kopalnym pochodzenia organicznego. Powstał w wyniku powolnych przekształceń tkanek roślinnych, rozkładu przez mikroorganizmy w warunkach ograniczonego dostępu tlenu oraz działania wysokiej temperatury i ciśnienia panujących pod powierzchnią ziemi. Do powstania złóż węgla kamiennego przyczyniły się zmiany klimatyczne, jakie miały miejsce w permie. Wywołały one masowe wymieranie panującej wówczas roślinności. Drugim ważnym dla powstania węgla okresem był karbon. W ciepłym i wilgotnym klimacie rozwijały się, a następnie obumierały wielkie ilości roślin.

T:Procesy wewnętrzne modelujące powierzchnię ziemi.(str102)

1. Plutonizm – przemieszczanie się magmy pod powierzchnią ziemi i jej zastyganie, powstają 2 formy Lakkolit i Batolit (podręcznik).
2. wulkanizm – wydobywanie się magmy na powierzchnię:
a) podział wulkanów ze względu na aktywność (podręcznik)
czynne,
drzemiące,
wygasłe
b) produkty wybuchu wulkanu
lawa,
popioły i piasek wulkaniczny (rozpylona lawa)
bąby wulkaniczne – wielkie strzępy zastygłej lawy
gazy (para wodna, CO2 i CO, metan i siarkowodór, lapille)
kapille (okrągłe kamyczki zastygłej lawy)


c) podział wulkanów ze względu na rodzaj magmy
magma kwaśna, jest gęsta i lepka, przebieg wybuchu gwałtowny, powstają stożki wulkaniczne

lawa zasadowa (rzadka, rozlewa się na duże odległości, powstają niskie wulkany tarczowe)

3. Trzęsienia ziemi
Drgania powierzchni ziemi spowodowane nagłym wysunięciem warstw skalnych we wnętrzu ziemi. Źródło drgań we wnętrzu ziemi to hipocentrum (ognisko), na powierzchni ziemi nad ogniskiem występuje epicentrum czyli ośrodek trzęsień. Są 2 skale pomiarowe: Richtera i Mercalliego.
a) Podział obszarów ze względu na częstotliwość trzęsień:(analiza tabeli 18,str104,105)
*sejsmiczne – teren gdzie często występują trzęsienia ziemi
*pensejsmiczne – żadkie trzęsienia, słabe
*asejsmiczne – brak trzęsień
4. ruchy lądotwórcze (epeirogeniczne) – podnoszenie lub opadanie skorupy ziemskiej
5.ruchy górotwórcze
a) powstawanie gór na granicach płyt
góry typu Koldynliery (zderzenie płyty oceanicznej z kontynentalną)
góry typu Himalaye (zderzenie 2płyt kontynentalnych)
b) góry fałdowe np.:Tatry
Fałd to powyginana warstwa skalna zachowująca ciągłość budowy geologicznej.
Nasunięcie na siebie kilka fałdów tworzy płaszczowinę, nasunięcie kilku płaszczowin tworzy góry.
c) góry zrębowe – uskok – to przesunięcie warstw skalnych wzdłuż w powierzchni pęknięcia, dochodzi do przerwania ciągłości budowy geologicznej.

rów tektoniczny to zapadnięty blok skalny wzdłuż dwóch powierzchni pęknięcia.
Zręb tektoniczny to wypiętrzony blok skalny wzdłuż powierzchni pęknięcia.

Układ kilku rowów i zrębów tworzy góry zrębowe.


T: Procesy geologiczne zachodzące na powierzchni ziemi.

1.Wietrzenie to proces rozkładu skał.
2.Gołoborze stożki progowe
3. Rodzaje wietrzeń:
Wietrzenie fizyczne – rozpad skał bez zmiany jej składu chemicznego i mineralnego np.:wietrzenie mrozowe.
Wietrzenie chemiczne – to rozpad skały wraz ze zmianą jej składu chemicznego i mineralnego np.:zjawiska korowe czyli rozpuszczanie skał.
Wietrzenie biologiczne – rozpad skał jest spowodowany przez organizmy żywe.
4.Ruchy grawitacyjne (podr.) - to przemieszczanie zwietrzeliny pod wpływem siły ciężkości.
a) …..... - przemieszczanie zwietrzeliny w procesie swobodnego lotu (odrywanie skał ze ściany skalnej)
b) …..... - przesuwanie w dół zwietrzeliny pod wpływem siły ciężkości.
5.Działalność wiatru (podr)
a) działalność budujący (akumulacja)
wydma to pagórek usypany z piasku przez wiatr o asymetrycznych zboczach, stok odwieczny jest łagodny, stok zawietrzny jest stromy.

wiatr łagodny stok
strony stok


Rodzaje wydm:
Barchan
Występuje na pustyniach, szybciej poruszają się ramiona wydmy, na których jest mniej piasku.
Paraboliczna
Występuje na wybrzeżach morskich, szybciej porusza się środek wydmy, ramiona zatrzymują roślinność.

b) działalność niszcząca wiatru czyli erozja wietrzna (korozja – prowadzi do powstawania grzbietów skalnych na pustyniach)

* Deflacja to proces powstawania mis deflacyjnych w skutek …..... piasku do powierzchni skał lub wód gruntowych
6. Działalność rzeki w 9 odcinkach
a) odcinek górny (źródłowy) – rzeka płynie szybko, transport dużego materiału, erozja głębna czyli rzeka pogłębia swoje koryto i tworzy doliny V-kształtne, tworzy również wodospady i kaskady (opis – podr.)
b) działalność rzeki w odcinku środkowym płynie wolniej transportuje drobny materiał, wykonuje erozje boczną czyli poszerza swoje koryto, rzeka neandruje czyli tworzy zakola rzeczne, tworzy starorzecza (podr.)

c) działalność rzeki w odcinku dolnym (ujściowym)
ujście lejkowate (rzeka uchodzi jednym ramieniem do głębokiego, ruchliwego morza np.:Parana-La Plata – Ameryka południowa)
ujście deltowe (rzeka uchodzi do morza kilkoma ramionami, powstaje delta, gdy rzeka wpływa do spokojnego i płytkiego morza)

17 grudzień spr waga II
od wulkanizmu włącznie do końca – z rysunkami

7.zjawiska krasowe
a)rozpuszczanie skał wapiennych i gipsowych przez wody zawierające dwutlenek węgla
b) podstawowe formy krasu podziemnego: (rys-podręcznik,124 albo 143)

1.stalaktyt – sopleniec, naciek zwisający ze stropu jaskini, w kształcie sopli lub długich rurek wapiennych, czy na kształt gniazda os.
2.stalagnat – naciek wapienny w postaci kolumny, powstały przez połączenie się stalaktytu ze stalagmitem
3.stalagmit – naciek tworzący się na dnie jaskini w postaci guza,słupa,lichtrza,kropielnicy
8.rzeźbotwórcza działalność lodowców i lądolodów:(podręcznik)
a) działalność niszcząca:
doliny lodowcowe – mają kształt litery U
jeziora polodowcowe na pojezierzach
cyrki (kotły,jeziora,kary) są to obniżenia występujące w wysokich górach w miejscu pola firnowego często wypełnione wodą.
b) budująca działalności lodowca:
moreny - wzgórza zbudowane z materiału transportowanego przez lodowiec po jego stopieniu
ozy – podłużne wały zbudowane z materiału transportowanego przez rzeki płynące w dnie lodowca

PS:zajżyjcie do załącznika, znajdziecie tam dokładne rysunki i opisy