"Dziady" część II A. Mickiewicz, jako moralitet.

Nazywane również „Dziadami wileńsko-kowińskimi”, ponieważ Mickiewicz przebywając w Wilnie na studiach i Kownie, gdzie pracował jako nauczyciel, pisał ten utwór.
Czemu „część II”? Część pierwsza de facto nie istnieje. Wiersz „Upiór” jest zapowiedzią „Dziadów”, czasem również jest traktowany jako część I.
Dziady jest to nazwa obrzędu wywodzącego się z czasów pogańskich, jest odpowiednikiem dnia zadusznego. Nazywano go również „ucztą kozła”, najprawdopodobniej ta nazwa wywodzi się od osoby prowadzącej obrzędu – koźlarza, inaczej nazywanego guślarzem. Dziady były zakazane, jednak grupy osób potajemnie spotykały się w kaplicach, prywatnych domach czy na cmentarzach, gdzie odprawiali modły. Przynoszono jedzenie i picie, co było elementem przywołującym a jednocześnie poczęstunkiem dla zmarłych.
Cytat poprzedzający II. część „Dziadów” – „Są dziwy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom” – pochodzi z „Hamleta”.
1) Osoby:
- guślarz
- chór – współtworzy nastrój, komentuje wydarzenia
- wywoływane duchy:
* duchy lekkie – Józio i Ruzia – nie dostały się do nieba, ponieważ za życia miały zapewnione wszystko, nie zaznały złego. Proszą o dwa ziarnka gorczycy – symbol goryczy. Przywołane przez spalenie kądzieli.
Ważny cytat: „Kto nie zaznał goryczy ni razu, ten nie zazna słodyczy w niebie”
• duchy ciężkie - Zły Pan – przywołany o północy przez kocioł z palącą się wódką. Zmarł 3 lata temu, przez ten czas tuła się po świecie i szarpie go ptactwo. Ptaki, to tak naprawdę poddani, którym nie okazał za życia serca. Pan prosi o pożywienie, jednak ptactwo rozszarpuje każdy kęs, który próbuje wziąć do ust. Chce trafić do piekła, by przestać się już błądzić, jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy jego poddani odpuściliby mu winy. Ptaki opowiadają swoją historię: KRUK – głodny chciał się posilić jabłkami z sadu pana. Został poszczuty psami i okrutnie zbity; SOWA – kobieta, która nie miała się gdzie podziać pod czas wigilii. Została wypędzona i zamarzła.
Ważny cytat: „Kto nie był człowiekiem ni razu, temu człowiek nic nie pomoże”
• duchy pośrednie – Zosia – przywołana przez spalenie poświęconego wianka. Za życia nie znała trosk, „żyła na świecie lecz nie dla świata”, mimo, że była piękna nie chciała wyjść za mąż – bawiła się uczuciami innych. Zostanie zawieszona między ziemią a niebem jeszcze przez dwa kolejne lata.
Ważny cytat: „Kto nie doznał ziemi ni razu, ten nie może wejść do nieba”
• ostatni duch – później dowiadujemy się (z części IV), że jest to duch Gustawa. Nie był przywoływany, nie dało się go odpędzić ani nic nie mówił. Zwraca się ku pasterce, pokazuje ręką na swoje serce, ale wciąż nic nie mówi. Rana na sercu symbolizuje zranione uczucia.
- Pasterka – ukochana Gustawa, która porzuciła go dla innego. Nosi żałobę po nim, ale nikt nie domyśla się tego.

MORALITET – przedstawienie teatralne symbolizujące różne postawy, odwołuje się do zasad moralnych. W „Dziadach” zostają przekazane zasady egzystowania na ziemi (zawarte w ważnych cytatach). Ważne wskazówki przekazane zyjącym przez duchy:
• by poznać pełnie człowieczeństwa trzeba zaznać zarówno przyjemności jak i goryczy
• być człowiekiem dla innych
• nie żyć z myślą o samym sobie, ale pamiętać o uczuciach innych