Motyw snu i sposoby jego ujęcia w literaturze różnych epok. Omów na wybranych przykładach.

Onirycznosc, czyli odwołania się do Marzen sennych, jest w literaturze najczęściej wykorzystywana ujęć poza wykraczających przedstawienie realistyczne, służy podobnym konstrukcjom fabularnym. Literatura od wieków odwołuje się do snów (zawsze były wazntm elementem magii, umozliwialy kontakt ze swiatem pozaziemskim) jako tematow, motywow , nawet zasad kompozycyjnych dziel-niezwykle relacje miedzy nimi, pozwala ignorowac reguly logiki. We snie rownierz mogą rozgrywac się ukazane wydarzenia, poprzez sny i ich interpretacje niekiedy usilowano poznac przyszlosc. Literatura oniryczna posługuje się technikami onirycznymi-dzije się tak wtedy, gdy, ukazane w utworze wydarzenia nie maja prostych motywacji, odpowiedników w realności, lecz przypominają marzenia senne, ich chaos. Sen, zasypianie, stan niepelnrj swiadomosci miedzy snem i jawa były często przywolywane w poezji romantycznej w okresie Mlodej Polski, stanowily istotny element budowania nastroju wierszy, wazka role odgrywaja w tendencjach bliskich nadrealizmowi. Personifikacja snu w greckiej mitologii był Hypnos, brat Tantosa czyli smierci jest powszechne nie tyklo w literaturze, ale i w calej sztuce wszystkich epok, np. we fraszce Kochanowskirgo „Do snu sen uczy umierac czlowieka”, uwalnia z ciala dusze. Jedynym z synów Hypnosa był Morfeusz, ktoryw niekonczacej się wedrowce po swiecie przyniusl ludziom sen, dotykając ich kwiatem maku. To także on pojawiając się w rozliczonych mitach, powodował, ze śpiący mieli sny, wizje, marzenia. Sny mogły być jednym ze sposób owobjawienia przedstawienia ludziom przyszłości, ale nie należało im bezgranicznie ufać. Sen jest często spotykanym motywem literackim. Pojawia się w epokach np. w „Pieśni o Roladzie” Karol Wielki poprzez wizyjne sny kontaktuje się z bogiem. Zbigniew Morsztyn w wierszu „Sen i cień” powtwrzal dosyć powszechny w jego epoce koncept: wszystko jest snem, zarówno ziemskie życie, jak i sama śmierć. Śpią Ci, co już dawno odeszli oraz sami czytelnicy wiersza -chciaz są przekonani ze tak nie jest. Podobne przykłady z rożnych okresow historycznoliterackich można mnożyc. Wielu pisarzy własnie tak. napisali swoje utwory min. Adam Mickiewicz (1798-1855) najwybitniejszy polski poeta nigdy nie był w Warszawie ani Krakowie. W wieku dwudziestu sześciu lat za zawsze opuścił Litwę-kraj, który po latach utrwalił w poemacie ”Pan Tadeusz”. Zmusił go do tego wyrok w procesie przeciwko tajnemu stowarzyszeniu wileńskich studentów-filomatom. Był już wówczas autorem tomiku Ballady i romanse. Podczas pobytu Mickeiwcza we Włoszech wybuchło powstanie listopadowe wtedy spodziewano się szybkiego powrotu poety do kraju. Gdy powstanie upadło wyruszył do Drezna, tam w porywie natchnienia w niedługim czasie stworzył 3.cz ‘Dziadów”. Po przybyciu do Paryża, był pozbawiony środków do życia i narażony na szykany policji. W tych warunkach powstał pełen humoru poemat „Pan Tadeusz”. Po wydaniu tego ożenił się i zajał się rodzina maił sześcioro dzieci. Zmarł w Konstantynopolu, gdzie próbował zorganizować polska armię, mającą rozpocząć walkę z Rosja W 3cz. Dzaidow, w scence Widzenie Senatora spiacy Nowoscilow jest dreczony przez diably koszmarnymi majakami, wizjami o charakterze przyszlego losu. Sni mu się, ze dpsyal od cara sto tusiecy rubli, tytul ksiazecy oraz order. Caly dwor zazdrosci mu carskiej laski, dworcu pod unizonoscia skrywaja jednak nienawisc. Nagle wladca zmienia swój stosunek do Nowoscilowa, okazuje niezadowolenie. Teraz dwor odwraca sie do senatora, szydzi z niego. Jeszcze czesciej do snow, również rpznego rodzaju znakow, wrozb, odwoluje się „sen srebrny Salomei” Slowackiego (1809-1849). Poeta, dramaturg syn profesora literatury polskiej, wychowany w środowisku elity umysłowej, studiował prawo w Wilnie. Wyjezdża do Drezna, Paryż, i Londynu w misji dyplomatycznej poczym na krótko osiedla się w Paryżu. Na wiadomość o wybuchu powstania wyjezdża do Poznania ale na żadanie policji wraca do Paryża, gdzie rok pózniej umiera na gruzlicę. Wydał wiele poematów oraz dramtów min. „Sen srebrny Salomei” oraz wiele liryków. Poeta interpretuje je przez pryzmat romantycznych koncepcji. W tym dramacie Slowackiego wystrpuja obok siebie postaci ze swiata zywych i umarlych, W poznej tworczosci Slowackiego, na przykład w „krolu-Duchu”, sen i stany zblizone do snu odgrywaly wiekla role, ich analiza stanowila wazny sposób poznawania tych obszarow, do których nie można było dojcs na jawie. W epoce racjonalizmu, jaka był pozytywizm, raczej nie powinnysmy spodziewac się motywow zwiazanych z wizjami, marzeniami sennymi. Tymczasem w „Lalce”, bedacej przeciez szczytowym osiagnieciem polskiej prozy realistycznej dziewietnastego wieku, sny poszczegolnych postaci odgrywaja zaksakujaco duzo role. Można wiec powiedziec, ze powiesc ma dwa plany: jawy i snów. Na przykład, w snie Izabeli Łęckiej, Wokulski jawi się jako monstrum o odrażających dłoniach, które systematycznie ja osaczają, podporządkowuje sobie nie tylko kobietę, ale i cała rodzinę Łeckich. Wraz z uznaniem przez Młodą Polskę romantyzmu za tak zwana żywą tradycje, nastąpił powrót do romantycznych koncepcji, funkcjonowania snów w literaturze. Bardzo dobrze widać to na przykładzie „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego jest to dramaturg, poeta, malarz; syn rzezbairza Franciszka. Studiował malarstwo w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Był za granica min. we Włoszech, Paryżu w Krakowie gdzie wykonuje min. polichromię. Współpracuje z teatrem miejskim jako malarz dekorator, gdzie wystawia min. Wesele. Uprawia ilustracje malarską oraz malarstwo portretowe. Był przede wszystkim reformatorem teatru. Akt || tego dramatu przenoś nas z realnego wesela w fantasmagorie sennymi widzeniami, omamami uczestników zabawy, na scenie pojawiła się cała galeria zjaw, widm. Od tego momentu, aż do końca utworu, elementy fantastyczne przeplatają się z realistycznymi. Drugi akt to już rzeczywistość snu, rzeczywistość poetycka: skrótowa, metaforyczna, symboliczna i wizjonerska. Motyw snu jest powszechny w liryce młodopolskiej, np. technik oniryczny odwoływał się Leopold Staff, budował nastrojowo obrazy żywo przypominające senne marzenia- zwracał uwagę, że najłatwiej je uchwycić podczas zasypiania. Sen uwalniał podmiot liryczny od smutku, wyzwalał z typowego dla jawy nastroju przygnębienia, rezygnacji. W literaturze XX wieku nadrealizm gył sprzeciwem wobec wszelkich konwencji. Zmierzał ku wyzwoleniu sztuk z rygorów narzucanych im przez racjonalizm i tendencje realistyczne, odrzucają intelekt, akcentował role nieskrępowanej wyobrazni, marzeń, skojarzeń, wizji, snow całej podświadomośći. Powieśćia o nowatorskiej wręcz awangardowej budowie jest „Proces” Franca Kawki wyraznie przypominającej senne majaki, koszmary, wizja świta, sposoby prezentacji bohaterów. Lecz w różnych partiach tekstu dzieła Kawki powracają, dzieła bardzo podobne obrazy (wizje senne, majaki), np. strych ktoś nieznany w oknie, osobliwie dziwne dzieci, ponury dom na przedmieściu wszystko to jakby ze snów. Wydaje mi się, że z chwila kiedy sen stanie się przedmiotem medycznego badania i przy pomocy środków na razie jeszcze nie ustalonych, potrafimy ująć go jako całość ( a to wymaga ćwiczenia pamięci obliczonego na całe generacje; zacznijmy jednak od zjawisk rzucających się w oczy), kiedy krzywa jego rozwinie się w niezrównaną regularność, można się spodziewac, że tajemnice, które nimi nie są ustapią miejsca wielkiej tajemnicy.