Wizje społeczeństwa we współczesnych ideologiach - referat

WIZJE SPOŁECZEŃSTWA WE WSPÓŁCZESNYCH IDEOLOGIACH

W XIX i XX w. można wyróżnić kilka głównych ideologii: konserwatyzm, liberalizm, socjaldemokracja, komunizm, faszyzm, nacjonalizm oraz myśl chrześcijańsko demokratyczną. Poglądy w tych ideologiach są od siebie z goła różne i przedstawiają odmienne stanowiska. W poniższym referacie postaram się określić stosunek tych ideologii w kwestii społeczeństwa.
Konserwatyzm jest to światopogląd społeczno-polityczny, który zrodził się na przełomie XVII i XIX wieku w Europie. Jest to ideologia broniąca tradycyjnego ładu społecznego, opartego na światopoglądzie religijnym i utrwalonych wartościach. Za jednego z prekursorów konserwatyzmu uważa się Edmunda Burke’a, który w swojej pracy ‘Rozważania o rewolucji francuskiej’ ostro skrytykował rewolucję, która w jego opinii godziła w ład społeczny wypracowany przez wiele pokoleń. Doktryna konserwatyzmu wyrosła na radykalnej krytyce oświecenia m.in. na krytyce oświeceniowego indywidualizmu, racjonalizmu oraz odrzucenia przez oświecenie grzechu pierworodnego. Konserwatywny pogląd na funkcjonowanie społeczeństwa wyznacza teoria organiczna. Według konserwatystów kształtuje się ono i rozwija w sposób naturalny, jest organiczną całością, a nie zbiorem jednostek. Wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki. Zdaniem konserwatystów jednostka może się rozwijać jedynie w grupie społecznej, dlatego w tej ideologii tak ważną pozycję zajmuje rodzina jako najbardziej pierwotna i najważniejsza grupa społeczna. Społeczeństwo jest ze swej istoty hierarchiczne. Aby zachować ład społeczny jednostki, które znajdują się na odpowiednim szczeblu drabiny społecznej mają określone prawa i obowiązki. Władza powinna spoczywać w urzędach, a w jednostkach tylko jako piastunach urzędów. Urzędy te powinny funkcjonować w ramach instytucji, które ściśle odpowiadają zwyczajom i wartościom społeczeństwa obywatelskiego.
Liberalizm to kierunek polityczny głoszący, iż szeroko rozumiana wolność jest nadrzędną wartością, wywodzi się on z okresu oświecenia i jest to opozycja do ideologii konserwatyzmu. Za twórcę klasycznego liberalizmu uznaje się Johna Locke’a. Liberalizm odwołuje się do indywidualizmu, stawia wyżej prawa jednostki niż znaczenie wspólnoty, głosi nieskrępowaną działalność poszczególnych obywateli we wszystkich sferach życia zbiorowego. Ograniczać swobody jednostki może jedynie wolność drugiego człowieka. Przysługujące jednostce prawa należą do praw naturalnych czyli m.in. prawo do życia, wolność osobistą, sumienia, słowa, prasy wyznania oraz zgromadzeń. Racjonalizm charakterystyczny pogląd liberalizmu zakłada że człowiek jest z natury rozumny i dobry i sam potrafi najlepiej ocenić własne potrzeby i interes. Każdy powinien mieć zagwarantowaną swobodę podejmowania decyzji i działania, ale musi ponosić pełną odpowiedzialność za swoje czyny. Liberalizm dopuszcza hierarchiczną strukturę społeczeństwa, na zasadzie, że miejsce jednostki w społeczeństwie zależy tylko i wyłącznie od jej zaradności. Liberałowie uważają, że pastwo nie powinno ingerować w sprawy społeczne.
Socjaldemokracja jest ruchem politycznym nawiązującym do ideologii socjalizmu, która powstała w II połowie XIX wieku. Głównym założeniem socjalizmu jest zniesienie stosunków społecznych opartych na własności prywatnej, a w konsekwencji zlikwidowanie podziału klasowego. Jedną z podstawowych wartości idei socjaldemokratycznej jest równość, rozumiana jako jednakowa dla wszystkich możliwość korzystania z dóbr. Socjaldemokraci uważają że przyczyną nierówności w społeczeństwie jest brak sprawiedliwości społecznej, dlatego socjaldemokraci tak duży nacisk kładą na prawa socjalne m.in. prawo do pracy, równości szans w dostępie do oświaty, kultury, ochrony zdrowia, większej równości dochodów. Socjaldemokracji akceptują interwencjonizm państwowy.
Komunizm jest ustrojem państwowym negującym własność prywatną. Pojawił się on w XIX wieku, a jego twórcami byli Karol Marks oraz Fryderyk Engels. Główne założenia komunizmu to całkowite zniesienie ucisku i wyzysku społecznego, postulował on powszechność, równość i sprawiedliwość społeczną oraz zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na społecznej własności środków produkcji i sprawiedliwym podziale dóbr. Komuniści uważali, że najbardziej pokrzywdzoną i najważniejszą jest klasa robotnicza i to ona miała odgrywać najważniejszą rolę w społeczeństwie. Zdaniem komunistów własność prywatna powinna zostać zamieniona na własność kolektywną, a stosunki społeczne miała regulować zasada ‘od każdego według jego zdolności i każdemu według jego potrzeb’.
Faszyzm - ideologia ta powstała w okresie międzywojennym we Włoszech za twórcę uznaje się Benita Mussoliniego założyciela - Fassi Italiami di Combattimento (związków kombatantów). Ideologię faszystowską urzeczywistnił w postaci doktryny nazizmu Adolf Hitler, doktryna ta wywodziła się z narodowego socjalizmu. Najważniejszym dobrem w państwie faszystowskim jest wspólnota, to znaczy naród (rozumiany jako ogół obywateli państwa) lub grupa etniczna rozumiana jako tożsama z narodem. Z tego wynika, że dobro grupy jest przed dobrem jednostki. W faszyzmie włoskim kwestie dotyczące rasy są pomijane, natomiast w nazizmie stanowią ważną składową ideologii, zwłaszcza w postaci obsesyjnego antysemityzmu. Nazizm charakteryzuje się przeświadczeniem o wyższości rasy aryjskiej i jej misji cywilizacyjnej oraz eksterminacją narodów zaliczanych do ‘podludzi’.
Nacjonalizm to ideologia związana z myślą narodową powstała w XIX wieku. Do twórców ideologii nacjonalistycznej zalicza się Giuseppe Mazziniego oraz Tomasza Masaryka. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki, grup społecznych, czy społeczności regionalnych. Dużą wagę w ideologii tej odgrywają tradycja, język i kultura narodowa. W nacjonalizmie występuje negatywny stosunek do mniejszości narodowych. Skrajna, agresywna forma nacjonalizmu to szowinizm.
Myśl chrześcijańsko-demokratyczna ideologia która pojawiła się pod koniec XIX wieku. Zasady społecznej doktryny kościoła zostały zawarte w encyklice papieża Leona XIII Rerum novarum. Ideologia ta wyznaczyła państwu rolę pomocniczą w stosunku do obywateli, czyli m.in.: ochrona praw jednostek oraz własności prywatnej przed ingerencją państwa. Z punktu widzenia chrześcijańskiej demokracji człowiek postrzegany jest jako członek wielu wspólnot, z których najważniejsza jest rodzina. Dla chrześcijańskich demokratów istotną wartością jest człowiek stworzony przez Boga na Jego obraz i podobieństwo, wyposażony w wolność, świadomość i elementarne prawa, z których istotne jest prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci.
Zazwyczaj w państwie wyróżnia się dwa rodzaje sił politycznych – prawicowe i lewicowe. Ideologie, które są przypisywane konkretnej sile politycznej posiadają zbieżne poglądy na temat społeczeństwa. Ideologie zaliczane do lewicowych stawiają dobro ogółu ponad interesem jednostki, starają się dążyć do pozbycia różnic klasowych oraz dążą do eliminacji dyskryminacji jakichkolwiek grup społecznych. Natomiast w ideologiach zaliczanych do prawicowych dobro jednostki jest ponad interesem ogółu, występuje przywiązanie do tradycji i kultury oraz występuje negatywny stosunek do innych narodowości.