Wykładnia prawa i jej rodzaje

Wykladnia prawa czyli interpretacja prawa, polega na ustaleniu tresci i zakresu norm prawnych.
Potrzeba dokonania wykladni wynika z wielu przyczyn,a przedewszytckim z ogolnego, abstrakcyjnego charakteru norm prawnych, ich nie zawsze jasnego sformuowania, wieloznaczności jezyka itp. Na przyklad Są Najwyzszy rozwazyl kwestie, czy winda wchodzi w zakres uzywanego w k.c. pojecia "mechaniczny srodek komunikacji", czy nie, od tego bowiem zależało ewentualne przyznanie odszkodowania w rozpatywanym przez Są wypadku. Interpretujac odnośną norme k.c. Są Najwyzszy uznal, ze dzwig elektryczny (winda) nie jest mechanicznym srodkiem komunikacji w rozumieniu k.c., poniewaz przepisy kodeksu pojeciem tym obejmują jedynie srodki komunikacji w scislym tego slowa znaczeniu, jak samochody, motocykle itp.
Podzialu wykladni dokonac mozna wedlug roznych kryteriów. W zaleznosci od tego, kto jej dokonuje, wyroznia sie wykladnie: autentyczną, praktyczną i doktrynalną.
Wykladnia autentyczna jest dokonywana przez ten sam organ, od ktorego dana norma pochodzi. Jest ona powszechnie obowiazujaca u wiaze wszystkich tak, jak interpretowana norma.
Wykladnia praktyczna dokonywana jest przez organy stosujace prawo, a wiec przez organy wymiaru sprawiedliwosci oraz organy administracji panstwowej. Podstawowe znaczenie ma zwlaszcza wykladnia dokonywana przez sądy, zwana wykładnia sądową. Wykladnia dokonywana przez Sąd Najwyzszy przybiera niekiedy forme ustalonych przez ten sąd zasad prawnych majacych na celu nie tylko wyjasnienie okreslonych norm, lecz takze ujednolicenie orzecznictwa na etrenie panstwa, zasady te są bowiem dla sadow obowiazujące. Z reguly jednak wykladnia dokonywana przez sądy nie ma charakteru powszechnie obowiazujacego. Wykladnia sadow hierarchicznie wyzszych (wyzszej instancji) wiaze sady nizsze tylko w konkretnej sprawie, w ktorej wykladnia ta zostala dokonana.
Wykladnia doktrynalna dokonywna jest w parcach naukowych. Nie ma ona formalnie zadnej mocy wiazacej, jednak autorytet poszczegolnych naukowcow moze byc tak duzy, ze organy stosujace prawo posluguja sie ta wykładnią w swej praktyce.
Ze wzgledu na metody (sposoby) dokonywania wykladni mozna wyroznic wykladnie gramatyczną, celowosciową, systemową i historyczną.
Wykladnia gramatyczna, zwana takze wykladnią słowną lub literalna, polega na tlumaczeniu tresci normy prawnej przez badanie sensu uzytych w niej słow.
Wykladnia celowosciowa zmierza doustalenia tresci normy przez analizę celów, dla jakich nrma ta zostala wydana.
Wykladnia systemowa polega na ustaleniu tresci normy przez analize miejsca, jakie zajmuje ona w systemie prawa.
Wykladnia historyczna ma na celu ustaleniu tresci badanej normy na podstawie okolicznosci towarzyszacej jej powstaniu.