Zasadniczo każdy człowiek pod wpływem pewnych warunków może stać się narkomanem. Te warunki to różne przyczyny i drogi prowadzące do nałogu. Są one w każdym przypadku inne.
Czasem przyczyną jest wpływ grupy rówieśników, w której „przyprawianie” należy do dobrego tonu i nobilituje jednostkę w oczach kolegów. Innym razem nałóg staje się wynikiem panującej w danym kręgu młodzieżowej mody na „ćpanie” lub ciekawości nastolatka, jakie to też przeżycia wywołuje narkotyk. Przyczyną ucieczki w narkotyki są także różnorodne trudności życiowe młodego człowieka, związane z rodziną, szkołą albo np. zawiedzioną miłością. Wreszcie czynnikiem takim bywają również problemy i niepokoje egzystencjalne, często głęboko przeżywane przez młodzież, zwłaszcza w wieku dorastania. Kolejną przyczyną może być chęć odurzenia się, celu przeżycia przyjemnych chwil, a także skłonności biologiczne. Inne przyczyny to: naśladownictwo dorosłych, łatwa dostępność narkotyków, ucieczka przed negatywnymi emocjami.
W niniejszej pracy zostaną przedstawione bliżej wszystkie te przyczyny, dla których młodzież sięga po narkotyki.
Należy jednak zwrócić uwagę, że przecież wielu młodych ludzi styka się z grupami „ćpunów” i z kręgiem mody na narkotyki, a także doświadcza różnych trudności życiowych i przeżywa dylematy egzystencjalne, lecz tylko niektórzy z nich stają się narkomanami. Dlaczego tak się dzieje? Co decyduje o tym, że jeden nastolatek popada w nałóg, a inny nie, choć działają na niego te same czynniki zewnętrzne?
Otóż decyduje o tym typ psychiki (dokładniej – osobowości) jednostki. Pewne typy psychiczne są jak gdyby bardziej podatne na wpływ wymienionych czynników. Tym też tłumaczy fakt, że np. spośród dwóch braci, którzy żyją w identycznych warunkach, jeden może stać się narkomanem, a drugi np. wybitnym sportowcem.
Należy jednak pamiętać, że typ psychiki nie jest wrodzony. Kształtuje się on w toku rozwoju i wychowania człowieka i zależy od wielu różnych czynników, głównie zaś od wpływu na nastolatka rodziców, nauczycieli, rówieśników.
Istnieją dwie zasadnicze grupy przyczyn powstawania narkomanii: z jednej strony są to pewne związane z osobą szczególne cechy psychiki człowieka, ukształtowane głównie przez dom, szkołę i grupy rówieśnicze, z drugiej zaś – czynniki zewnętrzne, tak jak wpływ kolegów, narkomańska ciekawość, trudności życiowe czy inne problemy osobiste.
Największe niebezpieczeństwo powstania nałogu występuje wówczas, gdy obydwie te grupy przyczyn zaistnieją jednocześnie, a więc kiedy dziewczyna lub chłopak – wykazujący owe szczególne predyspozycje psychiczne – znajdzie się w kręgu wpływu grupy narkomanów lub młodzieżowej mody na narkotyki, albo też gdy przeżywa jakieś problemy. Trzeba podkreślić, że uzależnieniu narkotycznemu znacznie sprzyja łatwy dostęp do środków odurzających.