Swobodny przepływ towarów – definicja, charakterystyka i ograniczenia

Swobodny przepływ towarów oznacza, że na danym obszarze istnieje swoboda obrotu (eksportu i importu) towarami. Nie istnieją kontrole graniczne, ograniczenia ilościowe i jakościowe w przepływie towarów, a towar, który został wprowadzony legalnie na teren któregoś z państw członkowskich Wspólnot, może być sprzedawany na terytorium każdego innego państwa UE.
Ujednolicone zostały przepisy dotyczące importu towarów do Wspólnot. Utworzenie Wspólnego Rynku poprzedzone było długoletnim procesem znoszenia ograniczeń w handlu między krajami członkowskimi Wspólnot Europejskich. Pierwszym etapem było utworzenie unii celnej (zniesienie barier celnych i ograniczeń ilościowych, stosowanych na granicach w stosunku do towarów zagranicznych) między państwami Wspólnot i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej w stosunku do towarów z państw spoza obszaru Wspólnot (tzw. państw trzecich). Czas realizacji unii celnej, określony w Traktacie o EWG przewidziano na 12 lat. Faktycznie trwało to krócej, unia celna powstała już 1 lipca 1968 roku. Po wprowadzeniu unii celnej pozostał problem kontroli granicznych. Kontrole na granicach między krajami członkowskimi Wspólnot były utrzymywane do połowy lat 90. W połowie lat 80 rozpoczęto prace nad budowa jednolitego rynku wewnętrznego poprzez eliminację barier fizycznych (np. kontrola dokumentów na granicach) i fiskalnych (harmonizację systemów podatków pośrednich). Podstawą prawna do utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego stanowią dwa dokumenty: Jednolity Akt Europejski
(1987) oraz Biała Księga Komisji Europejskiej w sprawie utworzenia Wspólnego Rynku (1985), w której zostały określone projekty poszczególnych dyrektyw, mających na celu doprowadzenie do zniesienia barier fiskalnych, technicznych oraz fizycznych w obrocie między państwami UE. Swobodny przepływ towarów funkcjonuje w Unii Europejskiej od 1 stycznia 1993 roku. W tym samym roku w krajach Unii zniesiono graniczne urzędy celne.
Dalszym etapem integracji gospodarczej państw UE było utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej i wprowadzenie wspólnej waluty euro z dniem 1 stycznia 2002 roku w dwunastu państwach Wspólnoty (Austria, Belgia, Holandia, Francja, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Luksemburg, Irlandia, Niemcy, Portugalia, Włochy).
Ograniczenia:
Art. 30 TWE stanowi, że ograniczenia eksportowe lub importowe mogą być wprowadzane przez państwa członkowskie w stosunku do towarów z innego państwa, jeżeli będą uzasadnione względami:
- moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego,
- ochrony zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt lub ochrony roślin,
- ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej,
- ochrony własności przemysłowej i handlowej.
Zgodnie z orzecznictwem ETS (tzw. formuła Cassis de Dijon13), jeżeli w danym przypadku nie istnieją przepisy wspólnotowe, przeszkody w swobodzie przepływu towarów mogą być usprawiedliwione, jeśli krajowe uregulowania ograniczające są niezbędne do spełnienia koniecznych wymagań dotyczących w szczególności:
- skutecznej kontroli podatkowej,
- ochrony zdrowia publicznego,
- rzetelności transakcji handlowych oraz
- ochrony konsumenta.