Żywienie w czasie choroby nowotworowej

Nowotwór - grupa chorób, w których komórki organizmu dzielą się w sposób niekontrolowany przez organizm, a nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują się w typowe komórki tkanki. Utrata kontroli nad podziałami jest związana z mutacjami genów kodujących białka uczestniczące w cyklu komórkowym: protoonkogenami i antyonkogenami. Mutacje te powodują, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z organizmu. Powstanie nowotworu złośliwego wymaga kilku mutacji, stąd długi, ale najczęściej bezobjawowy okres rozwoju choroby. U osób z rodzinną skłonnością do nowotworów część tych mutacji jest dziedziczona.
Badania epidemiologiczne wskazują, że najistotniejszym czynnikiem powodującym zagrożeniem chorobą nowotworową jest złe odżywianie. Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że rocznie z powodu raka umiera 7,5 miliona ludzi, co stanowi 12,5% populacji na świecie. Komitet Ekspertów WHO, podsumowując stan wiedzy o epidemiologii nowotworów złośliwych, stwierdził, że znaczna ich część jest wynikiem stylu życia i działania środowiska. Za występowanie około 30% wszystkich raków na świecie odpowiedzialne są czynniki dietetyczne. Od wielu lat w Polsce obserwuje się szybki wzrost zachorowań na nowotwory. Według Krajowego Rejestru Nowotworów w 2000 r. zachorowało na nowotwory 120 000 osób i prawie 84 600 zmarło z tego powodu - nowotwory stanowią w Polsce drugą przyczynę zgonów.

Dieta w chorobie nowotworowej jest wysokoenergetyczna i wysokobiałkowa. Przy układaniu jadłospisu należy zadbać o to, żeby znalazły się produkty będące źródłem pełnowartościowego białka, takie jak chude mięso (kurczak, królik, młoda wołowina, cielęcina), chude ryby, jaja, twarożek. Do przyrządzania potraw powinny być dobierane surowce najwyższej jakości i jak najświeższe. Korzystne efekty daje przestrzeganie zasad diety łatwo strawnej. Zalecane sposoby obróbki termicznej to gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie w folii aluminiowej, pieczenie na ruszcie. Do zagęszczania sosów i zup, lepiej używać mąki i mleka niż zasmażek i śmietany. Należy unikać warzyw strączkowych oraz wszystkich innych produktów, które mogą powodować kłopoty ze strony przewodu pokarmowego. Niezmiernie ważna jest odpowiednia podaż witamin i składników mineralnych. Najlepszym ich źródłem są warzywa i owoce. Jednak pod względem wartości odżywczej znacznie różnią się one między sobą. Aby ułatwić układanie jadłospisu, podzielono je na trzy grupy: Warzywa i owoce będące dobrym źródłem witaminy C (pomidory, kalafiory, owoce jagodowe, porzeczki, maliny, truskawki, cytrusy).Warzywa będące dobrym źródłem beta-karotenu (marchew, dynia, boćwina, sałata, szpinak, strączki fasoli).Pozostałe warzywa i owoce (buraki, pory, pietruszka, jabłka, banany, brzoskwinie, winogrona, wiśnie).Jadłospis powinien być tak ułożony, aby w ciągu dnia chory spożywał warzywa i owoce ze wszystkich grup i nie mniej niż 0,5 kg dziennie, ponieważ są także niezastąpionym źródłem antyoksydantów chroniących przed rozwojem nowotworów. Dostarczają również błonnika pokarmowego, którego dziennie powinniśmy spożywać nie mniej niż 35 g. Jego dobrym źródłem są kasze, ciemne makarony, pieczywo razowe.

W przypadku nowotworów przewodu pokarmowego, np. nowotworu żołądka, często konieczne jest podawanie warzyw i owoców w postaci puree, przecierów lub kisielów i galaretek. Dieta powinna zawierać wtedy małą ilość błonnika pokarmowego. Dlatego należy w miarę możliwości wybierać młode, delikatne warzywa, usuwać pestki i skórki oraz wykluczyć z jadłospisu warzywa, które zawierają dużo włókna, takie jak kapusta i seler.

Nowotwory niezwiązane z przewodem pokarmowym nie wymagają tego rodzaju ograniczeń: warzywa i owoce powinny być podawane głównie w postaci surowej. Powinno się jeść posiłki małe objętościowo przynajmniej 5 razy dziennie.
Niezmiernie ważny jest sposób podawania posiłków. Należy je w jak największym stopniu urozmaicać i atrakcyjnie podawać. Posiłki monotonne i niesmaczne mogą prowadzić do obniżenia łaknienia, które i tak najczęściej jest już upośledzone, lub po prostu do niezjadania posiłków przez chorego.
W przypadku niektórych nowotworów, takich jak nowotwór sutka i trzonu macicy, po zakończeniu leczenia konieczne jest, jeśli kobieta cierpi na nadwagę, zastosowanie diety odchudzającej. Stwierdzono bowiem, że otyłość w znacznym stopniu zwiększa ryzyko rozwoju tych nowotworów. Dieta odchudzająca powinna być stosowana pod kierunkiem lekarza i nie może prowadzić do niedoboru składników odżywczych w organizmie.
od 1 do 2 g białka na 1 kg wagi ciała ( zależy to od wieku i stanu chorobowego pacjenta), najlepiej spożywać to białko w postaci białka roślinnego, które nie zakwasza tak organizmu i nie gnije w jelitach, jak białko zwierzęce, a jest równie dobrze przyswajalne przez nasz organizm. Zawartość białka np. w fasoli wynosi ok. 20%, w produktach zbożowych ok. 10%.
Jedynym problemem przy spożywaniu nasion strączkowych są nadmierne wzdęcia, które ograniczamy przez spożywanie takich przypraw, jak: cząber, kminek, majeranek.

Podział nowotworów

Nauka coraz częściej i coraz bardziej przekonywująco udowadnia, że około 80-90% przypadków chorób nowotworowych wywodzi się z uwarunkowań środowiskowych, a wiec związanych ze stylem życia, a w szczególności z żywieniem oraz z zanieczyszczeniem środowiska, żywności, wody i powietrza

Polecane w naszej diecie całe ziarna zbóż mają niski indeks glikemiczny, to znaczy nie podnoszą tak wysoko poziomu glukozy w krwi - m.in. zapobiegając odkładaniu się tłuszczu w organizmie (ważne przy otyłości). Dzięki niskiemu indeksowi glikemicznemu ziaren zbóż jest niskie wydzielanie insuliny, uważanej za jeden z warunków wyzwalających nowotwory

Ziarna zbóż nie tylko zmniejszają ryzyko nowotworów, ale też cukrzycy i chorób serca.

Przypadki zachorowań na raka wśród wegetarian kształtują się na poziomie niższym od przeciętnej dla całej populacji od 25% do 50%
(nawet gdy weźmiemy pod uwagę palenie tytoniu, współczynnik masy ciała i status socjoekonomiczny.
W jadłospisie chorych na raka, zwłaszcza po chemioterapii, powinny się znaleźć tylko produkty łatwostrawne, które organizm może szybko i bez problemu przyswoić. Trzeba unikać wzdymających warzyw strączkowych oraz smażonych i duszonych dań z kapustą i cebulą. Zaleca się gotowanie w wodzie i na parze oraz pieczenie w folii aluminiowej. Niewskazane jest smażenie. Do zagęszczania sosów i zup lepiej używać mąki i mleka niż zasmażek i śmietany.

Wzbogać menu w warzywa i owoce. Powinno się ich zjeść, co najmniej pół kilograma dziennie. Najlepiej na surowo. To najbogatsze źródła antyoksydantów i błonnika regulującego trawienie. Przy nowotworach przewodu pokarmowego, np. żołądka, trzeba unikać nadmiaru błonnika. Warzywa i owoce najlepiej gotować i podawać jako purée, przeciery lub kisiele.
Pamiętaj o białku. Dwa razy dziennie jedz jogurt naturalny, twarożek, chudy drób – to porcja białka niezbędnego do regeneracji organizmu.
Sięgaj po ryby. Dwa–trzy razy w tygodniu jedz ryby morskie. Gotuj je lub piecz w folii. Używaj też olejów roślinnych. Zawarte w nich nienasycone tłuszcze wspomagają walkę z rakiem.
Tego unikaj:
Tłuszcze nasycone. Menu bogate w mięso oraz wędliny (jedzone kilka razy dziennie) może sprzyjać powstawaniu raka jelita grubego. Mięso ma dużo tłuszczów nasyconych. Wpływają na gospodarkę hormonalną, mobilizując organizm do wytwarzania estrogenów oraz sprzyjają powstawaniu stanów zapalnych, co zwiększa ryzyko nowotworów.
Azotany i azotyny. Zawarte we wszystkich peklowanych wędlinach mogą przekształcać się w rakotwórcze nitrozoaminy. Te zaś zwiększają ryzyko nowotworów prostaty, jajników i piersi.

Alkohol. Nadużywanie napojów wysokoprocentowych (powyżej dwóch drinków dziennie dla kobiet i trzech dla mężczyzn) zwiększa ryzyko raka jamy ustnej, przełyku, gardła, krtani, piersi, wątroby i jelit. Alkohol wzmacnia działanie innych substancji rakotwórczych, np. zawartych w dymie papierosowym, utrudnia regenerację uszkodzonego DNA oraz zmniejsza dobroczynny wpływ diety bogatej w warzywa i owoce na organizm. Niektóre napoje, np. piwo, są ponadto źródłem szkodliwych nitrozamin.