Prawoznawstwo.

Rozdział I:
1. Charakterystyka nauk prawnych:
Wśród nauk prawnych wyróżniamy:
- dogmatykę prawną tworzą tzw. szczegółowe nauki prawne, z których każda w zasadzie rozwiązuje problemy powstające w innej gałęzi prawa obowiązującego w danym państwie i czasie.
-historia państwa i prawa zajmuje się dziejami ustrojów państwowych prawem oraz ich szczegółowymi instytucjami. Przedmiotem jej badań są państwa występujące w przeszłości, zasady ich organizacji i funkcjonowania oraz treść obowiązującego prawa w różnych okresach historycznych.
-historia doktryn polityczno-prawnych bada poglądy dotyczące państwa i prawa, jakie były wypowiadane w przeszłości.
-teoria państwa i prawa podejmując badania ogólnoteoretyczne nad państwem i prawem jako szczególnymi, złożonymi zjawiskami społecznymi, nie interesuje się konkretnymi, przeszłymi i aktualnymi ustrojami polityczno-prawnymi, które są podmiotem badań nauk dogmatycznych historyczno-prawnych.
Rozdział II:
1. Pojęcie państwa i jego cechy:
-przymusowość polega na tym, że państwo ma możliwość zabezpieczania przymusem norm prawnych ustanowionych dla regulacji dziedzin życia.
-suwerenność to niezależność państwa wyrażająca się w zwierzchnictwie władzy państwowej nad danym terytorium:
-suwerenność wewnętrzna to niezależność i zwierzchność wobec wszelkich podmiotów i ich organizacji występujących w państwie.
-suwerenność zewnętrzna to niepodległość, niezależność od innych państw.
2.Co to jest obywatelstwo i sposoby jego nabywania?
Obywatelstwo to trwały związek prawny łączący osobę fizyczną z państwem.
Może być nabyte na skutek urodzenia lub w sposób pochodny. W Polsce stosuje się „prawa krwi” tzn., że dziecko nabywa obywatelstwo swoich rodziców lub jednego z nich, bez względu na miejsce urodzenia.
„prawo ziemi”
To nabycie obywatelstwa tego państwa na terytorium, którego dziecko się urodziło. W Polsce prawo ziemi stosuje się wtedy, gdy nie można ustalić obywatelstwa dziecka, lub jego rodziców, albo, kiedy dziecko zostało znalezione na terytorium Polski.
3. Co składa się na pojęcie formy państwa?
Forma państwa jest kategorią ilościową wskazującą pewne rozwiązania strukturalno-organizacyjne, jakie mogą być przyjęte w ramach danego typu państwa, na to pojęcie składa się:
A) budowa naczelnych organów państwowych ich wzajemne stosunki.
B) struktura terytorialna
B) środki i metody sprawowania władzy.
4. Co to jest naród?
Naród to wielka grupa społeczna,którą wiążą więzi kulturowe: wspólny język, tradycje narodowe, przeszłość historyczna, religia.
5. Co to jest partia polityczna, a grupa nacisku?
Partia polityczna to dobrowolna organizacja występująca pod określona nazwą, stawiająca sobie za cel udział w życiu politycznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Grupa nacisku różni się od partii tym, że nie dążą do zdobycia lub utrzymania władzy, lecz zmierzają do wywierania wpływu na władzę w celu realizacji określonych interesów.
6. Co to jest organ a urząd we właściwym tego znaczeniu?
Organ to jednostka lub zespół ludzi wyposażonych przez obowiązujące prawo w pewien zespół uprawnień władczych, czyli stanowienia norm prawnych, wydawania decyzji administracyjnych orzeczeń sądowych, stosowania przymusu i wykonywania aktów kontroli.
Urząd:
- jako zespół kompetencji związany z określonym organem państwowym w znaczeniu stanowiska
- jako szczególna nazwa organu administracyjnego
-jako zespół osób dysponujący środkami technicznymi i materialnymi przydatnymi danemu organowi państwowemu do realizacji jego funkcji.
7. Typologie państwa(idealna i empiryczna)
Typologia idealna:
To podział państwa dokonany przez Maxa Wezera w oparciu o kryterium akceptacji władzy państwowej przez społeczeństwo na typ państwa:
A) charyzmatyczne władca posiada jakieś nadzwyczajne, nadprzyrodzone cechy do rządzenia.
B) tradycjonalistyczne za danym władcą przemawia tradycja, historia.
C) racjonalistyczne uzasadnieniem władzy są argumenty rozumowe.
Typologia empiryczna: to klasyfikacja państw dokonana przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa na państwa typu:
A) niewolniczego
B)feudalnego
C) kapitalistycznego
D) socjalistycznego.
8.Co to jest demokracja bezpośrednia i pośrednia?
Demokracja bezpośrednia, w której wszyscy tworzą prawo i wszyscy je wykonują. To system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez referendum.
Demokracja pośrednia wprowadza instytucje organów przedstawicielskich, reprezentujących wolę ludu.
9. Formy demokracji bezpośredniej:
A)zgromadzenie ludu
B) referendum
C) inicjatywa ludowa
D) weto ludowe
10. Republika arystokratyczna i demokratyczna:
W republice najwyższa władza należy do organu wieloosobowego, sprawującego swą funkcję przez określony czas, powołanego przez wszystkich obywateli bądź przez niektóre warstwy społeczne, uprzywilejowane z tytułu.
Jeżeli najwyższy organ jest wybierany przez ogół obywateli mamy do czynienia z republiką demokratyczną, jeżeli tylko przez niektórych z republiką arystokratyczną.
11. Co to jest monarchia konstytucyjna i parlamentarna?
W monarchii najwyższym organem jest jednostka np. król, który dziedziczy tron lub jest wybierany dożywotnie, a członkowie społeczeństwa tworzą grupę jego poddanych.
Monarchia konstytucyjna- władza monarchy jest ograniczona poprzez konstytucję, którą on sam nadaje, powstaje podział władzy: ustawodawcza do parlamentu, wykonawcza do monarchy.
Monarchia parlamentarna- rola władcy staje się reprezentacyjna, władzę zaś sprawuje parlament.
12. Na czym polega zasada jednolitości władzy i podziału władzy?
Zasada jednolitości- jeden organ uosabia władzę państwową a wszystkie pozostałe są mu podporządkowane.
Zasada podziału władzy- to uniemożliwienie skupienia pełnej władzy w rękach jednego organu. Osobno władza ustawodawcza, wykonawcza i stosunki międzynarodowe.
13.Zasada systemu parlamentarno- gabinetowego:
- istnieje dwuczłonowa władza wykonawcza rząd i głowa państwa.
- głowa państwa powołuje premiera, a na jego wniosek rząd, co wymaga akceptacji parlamentu(wotum zaufania)
- rząd jako całość jak i poszczególni członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem i mogą być w każdej chwili odwołani w drodze wotum nieufności.
-głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej za jej działania odpowiedzialność ponosi premier lub właściwy dla danej sprawy minister, który podpisuje wydawane przez nią akty urzędowe.
- zarówno głowa państwa jak i członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną za naruszenie konstytucji i innych ustaw.
-władza wykonawcza dysponuje prawem do rozwiązania parlamentu.
14. Zasady systemu prezydenckiego?
-połączenie funkcji głowy państwa i szefa władzy wykonawczej w jednym urzędzie prezydenta
-brak odpowiedzialności władzy wykonawczej przed parlamentem
-ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji pomiędzy władz ą wykonawczą a ustawodawczą
- powszechne wybory prezydenckie
-bezwzględna nie połączalność stanowisk w parlamencie w systemie władzy wykonawczej
- brak możliwości rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji
Istnienie szeregu instytucji stanowiących system równowagi i hamowania.
15. Co to jest państwo unitarne(jednolite) i państwo federacyjne( konfederacja?
Państwo unitarne- ma jednolity system organów, jeden najwyższy organ władzy, jednolity system prawny, jest podzielone na jednostki terytorialne podporządkowane organom centralnym.
Państwo federacyjne- to trwały związek autonomicznych państw, które jako części składowe federacji ograniczają swoją suwerenność na rzecz centralnych organów wspólnych dla całej federacji. Obok ośrodka władzy i organów centralnych występują w częściach składowych federacji cząstkowe systemy prawne.
16. Co to jest reżim polityczny?
Reżim polityczny- przedstawia jak w praktyce wyglądają stosunki między państwem a obywatelami nie zależnie od tego jak to zostało określone w prawie.
17. Rodzaje reżimów politycznych?
Reżim demokratyczny, czyli taki gdzie obywatele faktycznie mają wpływ na politykę i kierunki działania organów państwowych, które przestrzegają prawa i działają na podstawie kompetencji danych przez prawo.
Reżim autokratyczny, przejawia się tym, że jeżeli nawet obywatele mają nadane jakieś prawo to nie są one w praktyce przestrzegane, ten reżim może być policyjny, wojskowy, totalitarny.
18.Omów związki miedzy państwem a prawem?
-państwo poprzez działalność kompetentnych organów w przewidzianych ustawowo formach jest głównym twórca prawa.
-tworząc i stosując prawo państwo realizuje woje funkcje władcze
-prawo legitymizuje władzę państwową dając prawne podstawy jej działania, określa kompetencje, strukturę i tryb funkcjonowania organów państwowych
-prawo wyznacza sytuacje prawne obywateli, tak wobec siebie, jaki i państwa.
19. Funkcje państwa?
A) ochronno-przymusowa, związana z zapewnieniem ochrony podstawowych wartości społecznych, przy czym formę tej ochrony jest przymus państwowy i działanie wyspecjalizowanych organów, chodzi tu o zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego.
B) gospodarczo-organizacyjna, związana z działalnością państwa w sferze gospodarczej. Ingerencja państwa może mieć charakter bezpośredni, gdy występuje własność państwowa, a część aparatu państwowego prowadzi i organizuje gospodarowanie państwowe lub pośredni po przez np. dotacje państwowe.
C) kulturalno-oświatowa, wyrażająca się wpływem państwa poprzez określone działania na kształtowanie światopoglądu i kultury członków społeczeństwa.
Rozdział III:
1. Wypowiedzi opisowe,ocenne, dyrektywalne?
Wypowiedzi opisowe, stwierdzają, że tak a tak jest albo nie jest. Ich główna funkcja jest funkcja opisowa polegająca na przekazaniu informacji opisaniu pewnych zdarzeń. O każdym zdaniu możemy powiedzieć, że jest fałszywe lub prawdziwe.
Wypowiedzi oceniające, wyrażają przeżycia, oceny tj. aprobaty lub dezaprobaty określonych stanów rzeczy istniejących w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Nie opisują rzeczywistości wiec nie możemy powiedzieć, że są prawdziwe lub fałszywe.
Służą do wyrażania przeżyć, stanów emocjonalnych wobec określonych osób, zjawisk czy rzeczy.
Dyrektywa instrumentalna, wskazuje, co należy, bądź nie należy robić, aby osiągnąć pożądany stan rzeczy. Dyrektywy te jedynie podają, że takie a takie postępowanie jest właściwym środkiem jego osiągnięcia.
2.Pojęcie normy postępowania i rodzaje norm postępowania?
Przez normę postępowania rozumiemy wypowiedz, która zwraca się do pewnej osoby lub grupy osób z żądaniem określonego zachowania we wskazanych okolicznościach. To wypowiedz o funkcji sugestywnej wpływającej na czyjeś zachowanie w określonym kierunku.
Rodzaje norm postępowanie:
1. Normy indywidualne- zwracają się do adresata imiennie, co do tożsamości oraz szczegółowo określają okoliczności, w których zachowanie ma miejsce.
2. Normy generalne- charakteryzują okoliczności określone w sposób ogólny. Adresat może być określony poprzez takie wyrażenie, jak „kto”, „każdy”lub „też” norma nie wymienia okoliczności, w których znajduje zastosowanie.
3.Normy konkretne- określają zachowanie jako jednorazowe, niepowtarzalne. Dana norma zostanie zrealizowana z chwilą, gdy adresat postąpi we wskazany sposób.
4. Normy abstrakcyjne- dotyczą zachowań stałych lub powtarzalnych, które mogą zdarzyć się w przyszłości w nieograniczonej ilości przypadków.
3.Rodzaje uzasadnień obowiązywania norm?
A) uzasadnienie aksjologiczne, ma miejsce wówczas, gdy ktoś uważa dana normę za wiążącą, obowiązującą z tego powodu, że w świetle przyjmowanych przez niego ocen i wartości wskazane przez nią zachowanie lub jego skutki są dobre, właściwe.
B)uzasadnienie tetyczne, norma została ustanowiona i nieuchylona przez podmiot, który ma władzę nad adresatami normy i jest upoważniona do formułowania norm i żądania wobec nich posłuchu.
Uzasadnienie behawioralne, norma znajduje posłuch u adresata i jest faktycznie realizowana w większości przypadków.
4.Reakcje miedzy prawem a moralnością?
1. Uregulowanie zbieżne, są to przypadki, gdy jedno i to samo zachowanie jest nakazane lub zakazane jednocześnie przez różne normy.
2.Uregulowanie rozbieżne, w tym uregulowaniu mamy do czynienia z sytuacją, gdy ta sama sfera zachowań jest odmiennie regulowana przez normy należące do różnych systemów normatywnych. Ma to miejsce wówczas, gdy jedna norma nakazuje a druga zakazuje danego postępowania.
3. Inferencja uregulowań polega na tym ze pewne dziedziny zachowań są normowane przez dany system normatywny natomiast nie są one przedmiotem zainteresowań innych systemów.
5.Pojęcie normy prawnej?
To norma postępowania może być: abstrakcyjna, generalna,uzasadniona tetyczne lub aksjologicznie, może być zbudowana w całości na podstawie jednego przepisu lub kilku.
6.Różnice miedzy prawem a moralnością?
- w państwie unitarnym występuje jeden system prawny, ale równolegle może być wiele systemów moralnych
- system prawny jest sformalizowany tworzony według określonych procedur jest spisany językiem prawnym; moralny powstaje spontanicznie jest bardziej elastyczny i przez to powstaje pewna dowolność jego interpretacji.
-przestrzeganie norm prawnych prawodawca zabezpiecza sankcjami, które są sformalizowane i konkretne za konkretne naruszenie norm; sankcje moralne zależne są od środowiska, w którym panują określone normy
- obowiązywanie norm moralnych zależne jest od posłuchu i akceptacji jej adresatów; norma prawna jest najczęściej narzucona przez prawodawcę nie zależnie od jego akceptacji.
- przekazywanie norm moralnych z reguły jest ustne i nie koniecznie podawane do ogólnej wiadomości; normy prawne są spisane i podane do wiadomości w sposób określony przez prawodawcę.
-zasadnicza różnica to sfera regulacji zachowań, norma prawna reguluje nasze zachowania widocznie, zewnętrzne. Moralna zaś ingeruje w myśli, uczucia, czyli w to, co jest niewidoczne.
7. Inkorporacja?
To włączenie do systemy prawa pewnych norm moralnych bądź na uzupełnieniu lub modyfikowaniu treści norm prawnych poprzez normy i oceny moralne.
8. Zasada prawna?
Przez zasadę prawa rozumie się pewna kategorię normy prawnej wyróżniającej się doniosłością i szczególną rolą dla określonej gałęzi prawa bądź dla całego systemu pracy.
9.Co to jest czynność konwencjonalna?
Czynność konwencjonalna to takie zachowanie, którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie, odmienne niż to, które wynikałoby z ich psychofizycznego przebiegu i faktycznych skutków.
Zakaz- określa, jakie typy zachowań są przez prawodawcę uznane za niedopuszczalne.
Dozwolenie- jest to wszystko to, co nie jest zakazane lub nakazane przez obowiązujące prawo:
A) dozwolenie słabe- pewne zachowania dozwolone są z punktu widzenia prawa obojętne i nie rodzą żadnych skutków prawnych
B) dozwolenie mocne- są one prawnie uregulowane i rodzą określone skutki. Podmiot może, ale nie musi z nich skorzystać.
10. Rodzaje sankcji prawnych?
A) skupiona- wymierzona przez kompetentne organy państwowe
B) rozsiana- jest spontaniczną reakcją członków społeczeństwa
C) represyjna- jest to pozbawienie podmiotu naruszającego normę ważnych dla niego dóbr. Jej celem jest odstraszenie od popełnienia w przyszłości czynów karalnych zarówno tego samego sprawcy jak i innych potencjalnych.
D) egzekucyjna- przymusza adresata do zachowania się zgodnie z dyspozycją, do przywrócenia stanu poprzedniego, poprzedniego, jeżeli jest to niemożliwe zasądza odszkodowanie.
E) niemożności- jest to uznanie za nieważną czynność prawną dokonaną niezgodną z prawem, co oznacza, że czynność ta nie wywołuje skutków prawnych.
11. Budowa normy prawnej?
Koncepcja trójczłonowa- według niej w każdej normie prawnej występuje hipoteza, dyspozycja i sankcja.
Zdaniem zwolenników tej koncepcji brak sankcji powoduje, że dana wypowiedź nie jest traktowana jako norma prawna.
Koncepcja norm sprzężonych- głosi, że hipoteza, dyspozycja i sankcja nie stanowią elementów jednej normy, gdyż sankcja jest normą odrębną. W konsekwencji w systemie prawa mamy do czynienia z dwoma rodzajami norm:
1. Norma sankcjonowana zbudowana jest z hipotezy i dyspozycji, które treściowo nie różnią się od hipotezy i dyspozycji normy w koncepcji trójczłonowej.
Hipoteza określa adresata, warunki i okoliczności, od których zależy zastosowanie normy, dyspozycja wskazuje wzór powinnego zachowania w postaci nakazu, zakazu, dozwolenia.
2. Norma sankcjonująca również składa się z hipotezy i dyspozycji. Warunkiem zastosowanie hipotezy normy sankcjonującej jest stwierdzenie, że adresat normy sankcjonowanej nie postąpił w sposób wyznaczony przez jej dyspozycje, mimo że wystąpiły okoliczności określone w hipotezie.
Dyspozycja normy sankcjonującej jest właściwa sankcją. Określa zachowanie dwóch adresat ów: pierwotnego, którym jest adresat normy sankcjonowanej i wtórnego, którym jest określony organ państwowy.
12. Pojęcie przepisu prawnego?
Przepis prawny- to forma, w której prawodawca wyraża normy prawne, jest to najmniejszy element aktu normatywnego mający swój numer, literę.
Przepis może zawierać: normę prawną w całości, jej fragment, część różnych norm, brak treści normatywnych lub ich wątpliwą normatywność.
13. Relacje między normą, a przepisem?
Przez przepis prawny rozumiemy formę, w której prawodawca wyraża normy prawne. Akty normatywne nie są pisane tekstem ciągłym, lecz podzielonym na odcinki. Najmniejszy taki odcinek zaopatrzony jest w jakiś wskaźnik identyfikacyjny np.Numer.
Między normą prawną a przepisem prawnym istnieje taki stosunek jak między treścią a formą. Normy prawne wyrażają treść prawną, przepisy są formą zdaniową, w którą ujęta jest treść.
Norma prawna jest to konstrukcja myślowa, utworzona z elementów zakodowanych w przepisach prawnych. Norma prawna może być zbudowana:
- w całości na podstawie jednego przepisu
- na podstawie kilku, nieraz wielu przepisów prawnych.
Przepisy prawne mogą zawierać:
-normę prawną w całości
- jakiś fragment jednej normy
- część różnych norm prawnych
- w ogóle mogą nie zawierać treści normatywnych, albo zawierać treść, których normatywność jest wątpliwa.
14. Przepisy o wątpliwej normatywności?
Do tych przepisów zaliczamy:
A) niektóre przepisy konstytucji
B) definicje legalne-, czyli przepisy, które ustalają pewne terminy, które są w potocznym języku wieloznaczne lub nieostre.
C) leges imperfekta- są to normy niedoskonałe, ich naruszenie nie powoduje żadnych skutków prawnych.
15. Rodzaje przepisów prawnych?
A) ze względu na treść:
- prawo materialne- pozwalają na budowę norm
- prawo formalne- tryb postępowania przed organami władzy.
B)ze względu na formułowane reguły zachowania:
- konkretne- wyznaczają wprost powinne zachowanie.
-blankietowe- nie formułują bezpośrednio reguły, ale zawierają upoważnienie dla danego organu, aby taka reguła została ustanowiona.
- odsyłające- nie zawierają dyspozycji, ale wskazują inne przepisy, w których ona jest.
C) ze względu na zasięg obowiązywania:
- uniwersalne- obejmują całe terytorium państwa
- partykularne- mają ograniczony zasięg, wyodrębnione terytorium.
D) ze względu na moc stosowania:
- bezwzględnie wiążące- adresat musi się zastosować
- względnie wiążące- adresat ma możliwość wyboru zachowania, z którego może skorzystać lub nie.
E) ze względu na przynależność do gałęzi prawa:
-karne
- cywilne
-rodzinne.
F)ze względu na stopień szczegółowości i ogólności:
- ogólne- regulują szeroki zakres spraw i krąg adresatów
-szczegółowe- ustanawiają
- szczegółowe- ustanawiają wyjątki, sytuacje szczególne, nieregulowane ogólnie.
16. Co to jest akt normatywny?
Akt normatywny- to dokument organu państwowego zawierający zakodowane w przepisach prawnych normy prawnej regulacji jakiś obszar stosunków prawnych.
Tekst autentyczny- należycie ogłoszony w stosownym publikatorze, stanowiący wzór, z którym w razie wątpliwości porównuje się teksty danego aktu opublikowanego również w inny sposób.
Tekst jednolity- jest to tekst pierwotny danego aktu wraz z naniesionymi nań wszystkimi poprawkami.
Rozdział IV:
1. Co to jest nowelizacja?
Nowelizacja to wydanie nowego aktu normatywnego o tej samej lub wyższej mocy prawnej, co akt ulegający zmianie.
2.Pojęcie stosunku prawnego?
Stosunek prawny to wyznaczona przez normę prawną zależność pomiędzy przynajmniej dwoma podmiotami prawa w postaci wzajemnych uprawnień i obowiązków.
Zdarzenie prawne- są to okoliczności, z którymi normy prawne wiążą skutki prawne w postaci powstania, zmiany i ustania stosunku prawnego.
Zdarzenia prawne można podzielić na dwie grupy:
- fakty są to okoliczności niezależne od woli człowieka, a które wywołują określone skutki prawne
- działania to pozostałe zdarzenia prawne, zależne od woli człowieka i wywołujące przewidziane prawem skutki; mogą polegać również na zaniechaniu, czyli nie wykonaniu jakiegoś działania.
Orzeczenia deklaratoryjne- nie tworzą nowych stosunków prawnych, lecz jedynie stwierdzają istnienie stosunku prawnego i wynikającego z niego uprawnienia i obowiązki stron.
Orzeczenie konstytutywne stwarza nowe sytuacje prawne.
Czyn niedozwolony to czyny zabronione, jednak nie zagraża sankcja represyjna. Są to zawinione zachowania podmiotu w wyniku, którego powstaje szkoda lub naruszenie czyjegoś prawa podmiotowego.
3.Pojęcie podmiotu prawa?
Podmiotem prawa nazywany jest ten, kto na podstawie obowiązującego prawa może posiadać uprawnienia lub obowiązki. Podmiotowość prawna nie jest właściwością wynikającą z jakiś naturalnych cech podmiotu, jest to kwalifikacja prawna nadawana podmiotowi przez przepisy obowiązującego prawa.
Zdolność prawna- to możliwość posiadania praw w sferze prawa cywilnego. Nabyta przez człowieka z chwilą urodzenia, ma ona charakter bezwarunkowy i nie można go jej pozbawić; jest, bowiem nieodłączną cechą każdego podmiotu prawa i ustaje wraz z jego śmiercią.
Zdolność do czynności prawnych- jest to przyznana przez obowiązujące prawo możność nabywania prawa i zaciągania zobowiązań w drodze czynności prawnych.
4. Pojęcie osób prawnych i ich typy?
Osoba prawna jest to jednostka organizacyjna wyposażona przez obowiązujące prawo w zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, dzięki czemu może występować w sferze prawa jako samodzielny podmiot.
Wyróżnia się dwa typy osób prawnych:
A) Korporacja powstaje w wyniku zorganizowania się pewnej liczby osób fizycznych, zmierzających do osiągnięcia wspólnego określonego celu.
B)Zakłady (fundacje) jest to osoba prawna, której powstanie, cel, rodzaj działalności określa założyciel w statucie oraz wyposaża ją w wyodrębniony majątek stanowiący podstawę jej działalności.
5. Tryb powstawania osób prawnych?
A) tryb erekcyjny- polega na tym, że osoba prawna zostaje powołana za pomocą aktu erekcyjnego kompetentnego organu państwowego uzyskując z chwilą powołania zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych np. banki.
B) tryb koncesyjny- polega na tym, że osoba prawna powstaje z inicjatywy założycieli, ale na podstawie zezwolenia (koncesji) właściwego organu państwa na utworzenie danej osoby prawnej.
C) tryb rejestracyjny- polega na tym, że utworzona z inicjatywy założycieli osoba prawna zostaje wpisana do właściwego rejestru i z tą chwilą nabywa osobowość prawną.
6. Podmiot stosunku prawnego?
Trzy stanowiska podmiotu stosunku prawnego:
1. Pierwsze głosi, że podmiotem stosunku prawnego są rzeczy oraz inne obiekty tzw. przedmioty niematerialne, do których zaliczamy m.in. energię, pieniądze.
2. Według drugiego stanowiska podmiotem stosunku prawnego są te zachowania podmiotów stosunku prawnego, do których są one obowiązane lub uprawnione na podstawie dyspozycji obowiązujących norm prawnych.
3. Trzecie stanowisko łączy dwa poprzednie i uznaje, że podmiotem stosunku prawnego są zarówno zachowania stron jak i rzeczy, ze względu, na które dochodzi do kontaktu między stronami stosunku prawnego.
7. Co to jest obowiązek uprawnienie?
Obowiązek polega na tym, że norma prawna ustanawia dla danego rodzaju podmiotów i w danych warunkach nakaz lub zakaz określonego zachowania się. Niedostosowanie się do nakazu lub zakazu pociąga za sobą ujemne skutki prawne dla podmiotu z reguły w postaci jakiegoś rodzaju sankcji prawnej.
Uprawnienie jest elementem stosunku prawnego. Mówimy o obowiązku wówczas, gdy norma prawna lub postanowienie umowne przyznają podmiotowi możność określonego zachowania się, ale to zachowanie nie jest ich obowiązkiem. Podmiot ma, więc wybór może zachować się we wskazany sposób, może również tego zaniechać.
8. Stosunek cywilnoprawny i administracyjno-prawny?
1. Stosunek cywilnoprawny charakteryzuje się cechami:
A) równorzędnością stron stosunku, czyli żadna strona nie jest podporządkowana drugiej, nie podlega jej władzy.
B) swobodą w kształtowaniu swojej sytuacji prawnej poprzez:
- dobrowolne nawiązanie stosunku prawnego
- swobodny wybór drugiej strony stosunku
- dowolność ukształtowania treści stosunku prawnego
- możliwość wyboru formy składania oświadczenia woli.
C) sankcje, jakie grożą w przypadku naruszenia uprawnień lub niewykonania obowiązków z zakresu prawa cywilnego to sankcja niemożności czynności prawnej lub sankcja egzekucyjna.
2. Stosunku administracyjno-prawne charakteryzują się tym, że:
A) występuje nierównorzędność stron gdyż zawsze jedną ze stron jest organ władzy publicznej wyposażony w uprawnienia władcze.
B) związanie stosunku prawnego może nie być dobrowolne dla drugiej strony a nawet dla obu stron, organu i obywatela. Wynikać ona może z jednostronnej decyzji organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa.
C) sankcjami, jakie grożą w przypadku niewykonania obowiązków nałożonych na strony są sankcje egzekucyjna i niekiedy sankcja karna.
Rozdział V
1. W jakich znaczeniach występuje termin „źródeł prawa’?
Źródła prawa dzielimy na:
1. Poznania prawa, czyli wszelkie materiały, które mogą dostarczyć informacji o prawie:
A) w znaczeniu historycznym są to dokumenty urzędowe i prywatne, relacje, przekazy.
B) w znaczeniu oficjalnym to: treść prawa powszechnie obowiązująca zawarta w publikatorach urzędowych
2. Powstawania prawa:
A) materialne-ogół czynników, które oddziaływają na kształtowanie się prawa w danym miejscu i czasie
B) fakty prawotwórcze- to działania zmierzające do powstawania prawa. Zaliczamy do nich np.: stanowienie ustaw przez parlament, prawotwórcze orzeczenia sadowe, umowy międzynarodowe.
C) akty normatywne- są to rezultaty działań, czyli ustawy, rozporządzenia, zarządzenia.
2. W jakich formach powstaje prawo?
A) prawo zwyczajowe, występuje, gdy członkowie pewnej zbiorowości postępują zgodnie z pewnymi regułami zachowania, co, do których panuje powszechne przekonanie, że są prawem.
B) umowa, stanowi podstawową formę regulacji stosunków międzynarodowych, ratyfikowana wchodzi do wewnętrznego porządku prawnego.
C) precedens prawotwórczy, jest decyzją organu państwowego podjętą przy rozstrzyganiu pewnej sprawy, która staje się wzorem dla innych rozstrzygnięć w kolejnych podobnych sprawach. W Polsce precedens ten nie jest źródłem prawa.
D) nauka, opinie uczonych prawników
E) stanowienie, formułowanie normy przez organ władzy publicznej, w sposób wyraźny o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.
3.Co to jest stanowienie prawa, a co precedens prawotwórczy?
Stanowienie prawa jest to tworzenie prawa przez odpowiedni organ państwowy, wyposażony w kompetencje prawotwórcze.
Precedens prawotwórczy jest decyzją organu państwowego podjętą przy rozstrzyganiu pewnej sprawy, która staje się wzorem dla innych rozstrzygnięć w kolejnych, podobnych sprawach.
4. Typy systemu prawa stanowionego, precedensowego.
Co to jest stosowanie prawa?
System prawa stanowionego charakteryzuje się następującymi cechami:
A) akty o najwyższej mocy prawnej i pozostałe akty normatywne są traktowane jako akty podstawowe tworzone w ramach i na podstawie ustaw.
B) ustawy muszą być zgodne z konstytucją i resztą ustaw.
C) rozdział działalności prawotwórczej od stosowania prawa.
D) nie orzeka się na podstawie precedensu
E) stanowienie prawa poddane jest regulacji prawnej.
System prawa precedensowego charakteryzuje się:
Podstawową forma prawotwórczą jest decyzja sądowa i występują dwa sposoby tworzenia prawa:
A) precedensowe rozstrzygnięcie prawa
B) stanowienie aktów normatywnych przez określone organy państwowe.
Stosowanie prawa jest to działalność kompetentnych organów państwa polegające na wydawaniu w oparciu o normy generalne i abstrakcyjne decyzji konkretno-indywidualnych ustalających konsekwencje prawne.
Rozdział VI
1. Co to jest moc obowiązująca a co moc prawna?
Moc obowiązująca aktów prawnych należycie ogłoszonych i nieuchylonych jest identyczna.
Moc prawna- jest różna w zależności od rangi aktu normatywnego:
A) akt o niższej mocy obowiązuje, jeżeli został ustanowiony na podstawie upoważnienia zawartego w akcie o wyższej mocy.
B) akt o wyższej mocy może uchylać moc obowiązującą aktu o niższej mocy
C) akty o tej samej mocy mogą uchylać wzajemnie swoją moc obowiązującą
D) akt o niższej mocy nie może zawierać postanowień sprzecznych postanowieniami aktu o wyższej mocy prawnej.
2. Akty normatywne powszechnie obowiązujące i wewnętrznie wiążące?
Akty powszechnie obowiązujące to konstytucja, ustawa konstytucyjna, ustawa, akty normatywne z mocą ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, czyli takie, które obowiązują uniwersalnie.
Akty wewnętrznie wiążące to takie, które posiadają uchwały rady ministrów oraz zarządzenia prezesa rady ministrów i ministrów, którym obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu akt.
3. Wymień hierarchię aktów normatywnych powszechnie obowiązujących o zasięgu ogólnokrajowym?
A) konstytucja
B) ustawa konstytucyjna
C) ustawa
D) akty normatywne z mocą ustawy
E) ratyfikowane umowy międzynarodowe
F) rozporządzenia
4. Prawo miejscowe i organy administracji rządowej?
Prawo miejscowe to powszechnie obowiązujące akty normatywne o zasięgu ograniczonym terytorialnie. Takie akty mogą pochodzić od organów terenowej administracji rządowej, organów samorządu terytorialnego, sejmików wojewódzkich, rad powiatów, powiatów także zarządów powiatów oraz od wojewodów.
5. Cechy konstytucji?
Konstytucja zawiera normy prawne wyposażone w najwyższą moc prawną, reguluje podstawy ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego w państwie, czyli:
- jest najwyższym prawem RP
- jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba, że Konstytucja stanowi inaczej.
Różni się od innych aktów tym, że:
- ma najwyższą moc prawną
- szczególną treść
- jest szczególnym sposobem uchwalana i zmieniana.
6.Co to jest konstytucja sztywna i elastyczna?
Konstytucja sztywna to taka, która stawia szczególne wymagania dotyczące swej zmiany. W Polsce obowiązuje konstytucja sztywna.
Konstytucja elastyczna to taka, która może być zmieniona w trybie przewidzianym dla uchwalenia każdej” zwykłej ustawy”
7. Co to jest quorum i rodzaje większości głosów?
Quorum jest to najmniejsza liczba członków ciała kolegialnego niezbędna do tego, aby podejmowane przezeń decyzje były ważne.
Zwykła większość głosów, oznacza, iż „za” jest więcej głosów niż „przeciw”, wstrzymujących nie bierze się pod uwagę.
Bezwzględna większość głosów oznacza, iż liczba głosów „za” musi być większa niż suma głosów „przeciw” i wstrzymujących się.
Większość kwalifikowana jest większa od bezwzględnej i zwykle określa się ją ułamkiem np.2/3, 3/5
8. Ustawa konstytucyjna?
Ustawa konstytucyjna dokonuje zmian w Konstytucji lub jednorazowo zawiesza w konkretnym przypadku moc obowiązującą określonych przepisów ustawy zasadniczej.
9.Ustawa, materia ustawowa, kodeks?
Ustawa to akt normatywny parlamentu o charakterze ogólnym i powszechnie obowiązującym uchwalony w specjalnym trybie zwanym trybem ustawodawczym.
Materia ustawodawcza to sprawy wskazywane przez konstytucję, które ze względu na swą doniosłość mogą być uregulowane wyłącznie w drodze ustawy.
Kodeks- to ustawa, która w sposób względnie wyczerpujący reguluje w usystematyzowany sposób pewną sferę życia społecznego o wspólnych cechach dla danej gałęzi prawa.
10. Co to jest rozporządzenie?
Jest jedynym powszechnie obowiązującym aktem wykonawczym do ustaw. Do wydania rozporządzenia konieczne jest szczególne upoważnienie zawarte w ustawie, które musi wskazywać:
- organ upoważniony do jego wydania
- zakres spraw przekazanych do uregulowania
- wytyczne dotyczące treści aktu.
11. Delegacja ustawowa i subdelegacja?
Delegacja ustawowa- do wydania rozporządzenia konieczne jest szczególne upoważnienie zawarte w ustawie.
Subdelegacja ustawowa- organ upoważniony do wydania rozporządzenie niemoce przekazać tego uprawnienia innemu organowi.
12. Gdzie są publikowane akty normatywne?
A) dziennik ustaw RP
B) dziennik urzędowy RP „ Monitor polski”
C) dzienniki urzędowe ministerstw i urzędów centralnych
D) wojewódzkie dzienniki urzędowe.
Rozdział VII
1. Zakres terytorialny obowiązywania prawa (zasada i wyjątki)?
Zakres terytorialny to akt normatywny obowiązujący na określonym terenie tj. w granicach rozumianego państwa, nad składnikami naturalnymi i sztucznymi oraz w stosunku do osób fizycznych obecnych na tym terytorium, a także na statkach morskich, powietrznych i kosmicznych pod banderą tego kraju.
Obowiązywanie terytorialne prawa wynika z zasady zwierzchnictwa terytorialnego państwa prawo wewnętrzne nie obowiązuje tylko na tych terenach, które są wyłączone spod zwierzchnictwa terytorialnego.
2. Zakres personalny obowiązywania prawa(wyjątki)?
Obejmuje wszystkie osoby znajdujące się na terytorium danego państwa(obywateli oraz obcokrajowców) pozycją szczególną jest immunitet (poselski, sędziowski)
3. Zakres czasowy obowiązywania prawa?
To zakres obowiązywania aktu od momentu początkowego do momentu końcowego, kiedy traci moc obowiązującą.
4. W jaki sposób wyznaczony jest początek, w jaki koniec?
Vacatio legis- jest to okres od daty ogłoszenia aktu do daty jego wejścia w życie.
Desuetudo- jest to utrata mocy obowiązującej przez akt z powodu długotrwałego niestosowania się do niego adresatów bierności państwa wobec tego faktu.
Reguły kolizyjne wskazują, które dwóch przepisów zawierających niezgodne ze sobą normy uznać za obowiązujący, a który za nieobowiązujący.
Wyróżniamy reguły kolizyjne:
A) chronologiczne- mówią, że norma późniejsza usuwa wcześniejszą pod warunkiem, że akt późniejszy nie jest hierarchicznie niższy od wcześniejszego.
B) metoryczne- norma szczególna uchyla normę ogólną pod warunkiem, że szczególna nie jest hierarchicznie niższa od ogólnej.
C) hierarchiczne- norma wyższa hierarchicznie zawsze uchyla normę niższą, nigdy na odwrót.
5. Kiedy norma ma moc obowiązującą?
Norma prawna posiada moc obowiązującą, jeżeli:
A) została ustanowiona przez podmiot posiadający kompetencje prawotwórcze, w odpowiedniej formie i w odpowiednim trybie.
B) akt normatywny, w którym została zakodowana i został należycie ogłoszony.
C) przepis prawny, z którego norma została skonstruowana nie został uchylony przez odpowiedni organ w odpowiedniej formie bądź nie wyszedł z użycia w drodze długotrwałego niestosowania.
D) nie jest sprzeczna z żadną inną obowiązującą normą prawną lub, jeżeli jest sprzeczna to nie utraciła mocy obowiązującej.
Rozdział VIII
1. Pojęcie wykładni prawa?
Wykładnia prawa to zespół czynności zmierzających do zrekonstruowania z obowiązujących przepisów prawnych norm postępowania i ustalenia ich znaczenia.
2. Wykładnia dynamiczna i statyczna.
Wykładnia dynamiczna mówi o tym, że prawo nie nadąża za dynamiką życia społecznego, że jest anarchiczne, więc interpretator może nadawać nowe znaczenia normom, które były tworzone w innych warunkach politycznych, społecznych, kulturowych i w procesie wykładni kierować się słusznością i sprawiedliwością.
Wykładnia statyczna to założenie, że najwyższą wartością jest pewność prawa i jego bezpieczeństwo. Prawodawca tworząc normy nadaje im określone znaczenie, które pozostaje niezmienne aż do ich uchylenia.
3. Pojęcie racjonalnego ustawodawcy?
Dopuszczalność, zasady stosowania dyrektyw interpretowanych oraz ich treść uzasadnia się często przez odwołanie do pewnych milcząco przyjmowanych założeń dotyczących „prawodawcy”, któremu przypisuje się określone cechy, „wolę” dążenia do celu, które prawodawca chciał osiągnąć.
4. Sposoby dokonywania wykładni?
1) wykładnia językowa- to przykład przepisów prawnych na normy postępowania i ustalenia ich znaczenia ze względu na język, używa się do tego specyficznych dyrektyw oraz definicji legalnych.
2) wykładnia systemowa- to ustalenie znaczenia normy na podstawie miejsca, jakie zajmuje zawierający ją przepis w systemie prawa lub w gałęzi prawa oraz nakazuje ustalenie znaczenia normy, tak, aby nie była ona sprzeczna z innymi normami systemu prawa.
3) wykładnia funkcjonalna- ta dyrektywa nakazuje przy interpretacji tekstów odwołać się do kontekstu politycznego, społeczno-gospodarczego i kulturowego funkcjonowania danej normy.
5. Podział wykładni ze względu na podmiot:
A) wykładnia autentyczna- dokonuje jej prawodawca, czyli ten organ, który ustanowił dane przepisy i zgodnie z przyjętą zasadą:, kto jest uprawniony do tworzenia prawa, może dokonywać jego interpretacji.
B) wykładni legalnej dokonuje organ państwowy, który nie jest jego twórcą, ale ma generalna kompetencje do dokonywania wiążącej wykładni wszystkich, bądź tylko pewnego rodzaju aktów normatywnych.
C) wykładni praktycznej dokonują organy stosujące prawo (sądy). Nie ma ona mocy powszechnie obowiązującej, lecz ograniczoną.
D) wykładni doktrynalnej dokonują przedstawiciele nauki prawa, nie posiada mocy wiążącej.
6. Co to są zasady prawne?
Są to uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, połączonych izb i całej izby, które z chwilą podjęcia uzyskują właśnie moc zasad prawnych i są wpisywane do księgi zasad prawnych.
7. Podział wykładni ze względu na wynik:
A) wykładnia literalna, ma miejsce, gdy po zastosowaniu dyrektywy językowej otrzymujemy jednoznaczne znaczenie normy.
B) wykładnia rozszerzająca, ma miejsce, jeżeli po zastosowaniu dyrektyw systemowych lub funkcjonalnych przyjmujemy szersze znaczenie normy.
C) wykładnia zwężająca, ma miejsce, jeżeli po zastosowaniu dyrektyw systemowych lub funkcjonalnych przyjmujemy węższy zakres stosowania normy.
8. Co to jest wnioskowanie prawnicze?
Polega na uznaniu przez interpretatora za obowiązujące takie normy, które są konsekwencjami norm uprzednio zinterpretowanych z obowiązujących przepisów prawnych dokonuje się ich za pomocą reguł inferencyjnych.
9. Wymień i omów reguły inferencyjne:
A) instrumentalnego nakazu- mówi o ty, że jeżeli dozwolony jest cel to dozwolone są prowadzące do niego środki.
B) instrumentalnego zakazu- mówi o ty, że jeżeli cel jest zakazany to zakazane są prowadzące d niego środki.
C) reguły wnioskowań a fortowi-, „ jeżeli tak… to tym bardziej” tj., jeżeli ktoś jest zobowiązany do czynienia czegoś więcej to tym bardziej jest zobowiązany do czynienia czegoś mniej i na odwrót.
D) reguła wnioskowania z przeciwieństwa-, jeżeli jakiś stan faktyczny spełniający określone przesłanki pociąga za sobą określone konsekwencje to stan faktyczny niespełniający takich przesłanek nie pociąga za sobą takich konsekwencji.
10. Wnioskowanie z analogii?
Jest to wnioskowanie z podobieństwa:
A) analogia z ustawy- polega na tym, że do jakiegoś stanu faktycznego nieregulowanego normą prawną stosuje się normę prawną, która reguluje podobny stan rzeczy.
B) analogia z prawa- dotyczy sytuacji szczególnych, nie podobnych do żadnego stanu faktycznego i dla rozstrzygnięcia takiej sytuacji tworzy się jakby nową normę, na tej podstawie, że znajduje ona takie samo uzasadnienie w ocenach i wartościach, jakie leżą u podstaw innych norm systemu prawa( w Polsce jest niedopuszczalna)
11. Pojęcie systemu prawa?
System prawa to ogół norm prawnych obowiązujących w danym państwie, w określonym czasie, które tworzą zorganizowaną i uporządkowaną całość zgodnie z określonymi zasadami.
12. Elementy sytemu prawa i zasady prawa:
Elementy systemu prawa to normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, a także normy o szczególnym znaczeniu jak zasady prawa poszczególnych gałęzi oraz instytucje prawne.
Zasady prawa stanowią fundament całego porządku prawnego i wyznaczają funkcjonowanie systemu prawnego w danym państwie. Wyznaczają kierunek działań prawotwórczych, sposób interpretacji i stosowania prawa, wpływają na aksjologiczne uporządkowanie systemu prawa.
13. Instytucje i gałęzi prawa:
Instytucje prawne to zespół norm regulujących w wyczerpujący sposób pewien typ stosunków społecznych.
Gałęzi prawa – przez to pojęcie rozumie się ukształtowany hierarchicznie kompleks norm prawnych, regulujących określoną kategorię stosunków społecznych.
Rozdział IX
1.Według jakich kryteriów dzielono prawo na publiczne i prywatne (stanowisko współczesne)
Prawem publicznym są to normy, które formułują nakazy i zakazy, wykluczając lub znacznie ograniczając nieskrępowane postępowanie adresatów w pewnych dziedzinach życia społecznego, które wymagają bezpośredniej ingerencji ze strony państwa.
Prawem prywatnym są to takie normy, które dozwalają zainteresowanym podmiotom na swobodne kształtowanie stosunków, regulują czyny nienakazane i niezakazane przez prawo.
2. Rodzaje sprzeczności norm:
A) sprzeczność logiczna- występuje, gdy w takich samych okolicznościach adresat ma 1) zakazane, nakazane; 2) nakazane, dozwolone; 3) zakazane, dozwolone; określone zachowanie, co w rezultacie sprawie, że zawsze łamie się jedną z norm (1) i nigdy nie może skorzystać z dozwolenia mocnego, ponieważ znowu spowoduje to łamanie jednej z norm (2) lub (3)
B) przeciwieństwa logiczne- występuje, gdy dwie lub więcej norm nakazuje adresatowi dwa lub więcej zachowań, które są niemożliwe do jednoczesnego zrealizowania.
C) niezgodność prakseologiczna- polega na tym, że zachowanie zgodne z jedną normą niweczy częściowo lub całkowicie skutki zachowania zgodnego z inna normą.
Usuwanie sprzeczności norm może nastąpić przez poprawienie tekstu prawnego przez samego prawodawcę w drodze prawotwórczej. Organy stosujące prawo mogą usuwać sprzeczności pozorne, które są wynikiem niewłaściwego sformułowania przepisów prawnych poprzez reguły interpretacyjne.
3. Zupełność systemu prawa w znaczeniu kwalifikacyjnym?
Zupełność kwalifikacyjna polega na tym, że na podstawie norm systemu prawa można o dowolnym zachowaniu orzec, że jest albo przedmiotem obowiązku ( nakaz, zakaz) albo uprawnienia ( dozwolenie mocne) albo jest prawnie obojętne.
4. Rodzaje luk w systemie prawa?
Luka to nieświadomy i niezamierzony przez ustawodawcę brak regulacji prawnej.
Wyróżniamy luki:
A) aksjologiczna- występuje, gdy ktoś uważa, że jakiś stan rzeczy powinien być uregulowany przez prawo, ale prawodawca tak nie uważa.
B) logiczna- występuje, gdy mamy sprzeczne ze sobą normy i nie możemy użyć reguł kolizyjnych wówczas należy uznać obydwie za nieobowiązujące i wtedy powstaje luka.
C) konstrukcyjna- powstaje, gdy brak jest normy, która powinna być ustanowiona na podstawie upoważnienia w innej obowiązującej normie.
Rozdział X
1. Co to jest stanowienie prawa a co stosowanie prawa?
Stanowienie prawa to działalność organów państwa wyposażonych w kompetencje prawotwórcze, czego rezultatem są akty normatywne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.
Stosowanie prawa to działalność kompetentnych organów państwa polegająca na wydawaniu w oparciu o normy generalne i abstrakcyjne decyzji konkretno-indywidualnych, które ustalają konsekwencje prawne udowodnionych faktów.
2. Etapy stosowania prawa?
A) ustalenie stanu faktycznego sprawy
B) stwierdzenie czy i jakie przepisy i zawarte w nich normy odnoszą się do ustalonego stanu faktycznego
C) subsumcja, czyli stwierdzenie, że udowodniony fakt zalicza się do tej ogólnej kategorii faktów, do której odnosi się dana norma jako generalna i abstrakcyjna reguła
D) ustalenie skutków prawnych danego faktu w świetle danej normy.
3. Co to jest przestrzeganie prawa?
Przestrzeganie prawa to świadome zachowanie adresatów norm zgodnie z treścią w dyspozycji i w warunkach określonych w hipotezie.
4. Postawy adresatów wobec prawa:
A) oportunizm- adresat przestrzega prawa, ponieważ obawia się sankcji lub liczy na jakąś nagrodę, nie obchodzi go samo prawo, ale związane z nim korzyści bądź kary
B) konformizm- adresat przestrzega prawa, bo środowisko, w którym się znajduje też go przestrzega
C) nonkonformizm- adresat przestrzega normy, gdyż wszyscy wokół ją łamią, albo narusza normy, które są powszechnie respektowane.
D) legalizm- adresat przestrzega wszystkich norm systemu prawa z tego powodu, że są to właśnie normy prawne.
E) cywilne nieposłuszeństwo- polega ono na manifestowaniu, spektakularnym nieprzestrzeganiu określonych norm prawnych w celu wyrażania protestu przeciw ich treści, ocenionej jako niesprawiedliwa, niesłuszna.
Rozdział XI
1. Pojęcie praworządności i jej rodzaje:
Praworządność to przestrzeganie prawa przez wszystkich adresatów.
Wyróżniamy dwie koncepcje praworządności:
A) formalna- sprowadza się do ścisłego przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej bez względu na jej treść.
B) materialna- mówi, że na miano praworządności zasługuje tylko takie prawo, którego treść spełnia określone postulaty aksjologiczne.
2.Pojęcie państwa prawnego( koncepcja formalna i materialna):
Państwo prawne to państwo zarządzane przez prawo, państwo praworządne.
Koncepcja państwa materialnego- kładzie zasadniczy nacisk na określone wymogi, jakie powinna spełniać treść obowiązującego prawa.
Koncepcja państwa formalnego- ogranicza się do formalno- indywidualnych rozwiązań ustrojowych w celu związania działalności państwa obowiązującym prawem.
3. Materialne i formalne gwarancje praworządności:
Materialne gwarancje praworządności( to demokracja polityczna) to gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich oraz ich instytucjonalne i proceduralne zabezpieczenie.
Formalne gwarancje praworządności umożliwiają obywatelom realizację określonych przez prawo uprawnień i wolności:
A) gwarancje ustrojowe, związane z organizacją i funkcjonowaniem demokratycznego państwa
B) gwarancje dotyczące sposobu tworzenia prawa, działalność prawotwórcza na podstawie prawnie określonych procedur i kompetencji.
C) gwarancje proceduralne związane ze stosowaniem prawa, przestrzeganie przez organy stosowania prawa odpowiednich procedur. Zalicza się tu również podstawowe zasady prawa.