Pedagogika Frobela.

August Wilhelm Frobel (1782-1852) urodził się w Oberweissbach w Turyngii. Z powodu utraty matki, surowe wychowanie otrzymywał od ojca pastora. Przykre wspomnienia pozostawiła również w nim szkoła ludowa, do której uczęszczał z powodu panującego w niej formalizmu i przeładowania programu nauczania.Trudna sytuacja finansowa rodziny skłoniła Froebla do wczesnego rozpoczęcia pracy zarobkowej. Podjął pracę w służbie leśnej, którą porzucił po dwóch latach, aby w osiemnastym roku życia rozpocząć studia na wydziale filozoficznym uniwersytetu w Jenie. W 1805 r. rozpoczął pracę nauczyciela we wzorowej szkole we Frankfurcie nad Menem, prowadzonej przez grono zwolenników Pestalozziego. Atmosfera entuzjazmu panująca w szkole dla nowych prądów pedagogicznych, które zainicjował wielki wychowawca szwajcarski, Froebel szybko uznał tą profesję za swoje powołanie. W okresie studiów nad dziełami Pestalozziego odwiedził jego zakład w Yverdon : pierwszy raz, na krótko, w 1805r., jako nauczyciel szkoły we Frankfurcie nad Menem, drugi raz w roku 1809, gdy jako guwerner trzech chłopców z arystokratycznej rodziny przebywał z nimi przez dwa lata w Szwajcarii. Dwuletni pobyt i bliskie stosunki z Pestalozzim, 10-letnia praktyka pedagogiczna przekonały Froebla o potrzebie reform w niemieckim systemie oświatowym. Uznał, iż reformę taką należy rozpocząć od zmian w wychowaniu domowym i objęcia planową opieką dzieci w wieku od 3 do 6 lat, które omawiał ze swoimi przyjaciółmi i z bratem Krzysztofem, także wyróżniającym się dużymi zainteresowaniami pedagogicznymi. W jednym z listów pisał: „ Naród niemiecki powinien dowiedzieć się, iż Pestalozzi kocha i szanuje lud. Postawił on sobie zadanie, aby drogą oświaty i nauki doprowadzić lud do tego, aby we wszystkich okolicznościach życia był zdolny radzić sobie i pracować.”Frobel dorobkiem w tej dziedzinie dzielił się również z matką swoich trzech wychowanków, hr. Karoliną von Holzhausen. W jednym z listów do niej znajduje się fundamentalne dla teorii pedagogicznej Froebla stwierdzenie: „ Metoda kształcenia Pestalozziego jest słuszna, lecz byłoby wielkim nieporozumieniem i niepowodzeniem, gdybyśmy ją w tej postaci zastosowali do wczesnego dzieciństwa. Metody kształcenia, którymi posługuje się Pestalozzi: liczba, forma i słowo nie mogą być wcześniej stosowane niż w ósmym roku życia i w każdym przypadku muszą być poprzedzone i przygotowane przez żywe, naturalne, odpowiednie dla dziecka przyswajanie wiedzy, które byłbym skłonny nazwać pierwszym stopniem nauczania.” Nie miał jeszcze opracowanych konkretnych metod nauczania przedszkolnego, które różniłoby się od szkolnego, ale dostrzegał potrzebę ich przygotowania.Frobel zagorzały patriota, zgłosił się na ochotnika do wojska i wziął udział w walce z Napoleonem. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do zawodu pedagogicznego i otworzył w Keilhau prywatny zakład wychowawczy dla chłopców w wieku szkolnym. Celem jego dążenia było wychowanie uczniów „ na samodzielnych, myślących i wolnych ludzi.” Przyszły twórca teorii wychowania przedszkolnego wraz ze swoimi współpracownikami kładł, w przeciwieństwie do starych szkół klasycznych dominujących w szkolnictwie niemieckim formalizmu i werbalizmu, główny nacisk na nauczanie matematyki, przyrody, chemii, fizyki, geografii duża uwaga poświęcana była zajęciom praktycznym jak też kształtowaniu samodzielności ucznia. Atmosfera zakładu przepojona była duchem obywatelskim, tolerancji religijnej i patriotyzmu. W 1826r. Frobel opublikował swoje główne dzieło pedagogiczne Wychowanie człowieka, sztuka chowania i uczenia się. Uznał za podstawę kształtowania umysłu i charakteru dziecka „ czy przyszłe życie dziecka – pisał – będzie aktywne, czy też bierne, twórcze czy też bezpożyteczne zależy to nie tylko od jego wrodzonych i naturalnych skłonności, ale również od właściwego trybu życia w okresie dzieciństwa.” W publikacjach swych poświęcił dużo uwagi najwcześniejszemu etapowi rozwoju dziecka oraz zabawie jako podstawowej formie jego działalności. Zakład w Keilhau rozwijał się pomyślnie, lecz Froebel w 1831r. postanowił przenieść się do Szwajcarii, która przez długi okres lat interesowała się jego dążeniami w dziedzinie pedagogiki i dawała mu swobodę do dalszych działań, gdzie w swym ojczystym kraju nie mógł znaleźć. W Szwajcarii wykazał się wieloma zdolnościami organizacyjnymi i talentem pedagogicznym, kierując kolejno zakładami w Wartensse, Burgdorfie i prowadząc dokształcające kursy dla nauczycieli. Po powrocie ze Szwajcarii do Niemiec w 1837r. założył w Blankenburgu koło Keilhau wraz ze swoimi współpracownikami zakład wychowawczy Anstalt zur Pflege des Beschaftigungstriebes fur Kindneit Und Jugend ( Zakład dla Rozwijania Zamiłowań Dzieci i Młodzieży do Pracy). Do zakładu przyjęto grupę dzieci w wieku przedszkolnym z której utworzono zespół eksperymentalny. W czasie tej pracy z tym zespołem powstały zaczątki systemu pedagogiki przedszkolnej Froebl. Przypisywanie ogromnej roli kontaktów dziecka z naturalnym środowiskiem było wywołane wpływem romantycznej filozofii przyrody i kultem natury. Froebel opracował w swym systemie wskazówki metodyczne do prowadzenia zajęć przyrodniczych z dziećmi przy wykorzystaniu zabawek naturalnych (orzeszki, kamyki, makówki, piasek itp.), które kryją w sobie prawdziwe bogactwo przeżyć. Naturalny materiał dydaktyczny zaspokaja w dzieciach potrzebę tworzenia. Sformułował on wówczas ostatecznie teorię roli zabawek, które nazywał „darami”. Nazwę tę, przyjęto później przez całą pedagogikę przedszkolną XIX w., wychodził z założenia, że zabawka jest darem dla dziecka. W latach 1837-1850 opracował projekt wzorowego zakładu, któremu nadał nazwę „ogródek dziecięcy” (Kindergarten), używana powszechnie do dzisiaj dla określenia przedszkola. Ogródek dziecięcy uznawał, odtąd Froebel za najwłaściwszą formę wychowania wszystkie dzieci, niezależnie od ich pochodzenia społecznego. We wstępie do projektu przedszkola pisał: „Nawołujemy wszystkie matki i młode kobiety do wspólnego założenia i prowadzenia powszechnej instytucji wszechstronnego wychowania i opieki nad małymi dziećmi do osiągnięcia przez nie wieku szkolnego."Zdobyczą pedagogiki Froebla było zrozumienie, że w wychowaniu dzieci w wieku przedszkolnym należy stosować inne metody i środki niż w szkole dla dzieci starszych. Uznał za najważniejszy środek pedagogiczny wieku przedszkolnego zabawy i gry prowadzono zbiorowo w grupach rówieśników, gdzie pierwszy wzorcowy ogródek Froebla został zorganizowany w 1841r. w Marienthal. Przy ogródku powstały pierwsze kursy dla wychowawczyń, które Frobel nazywał przewodniczkami zabaw (Spielfuhrerinen). Idee ogródków jako placówek przedszkolnych powiązanych ze szkołą ludową popularyzowały redagowane przez Frobla czasopisma: „Sonntagsblatt” (1838-1840) oraz „Zeitschrift fur Friendrich Froebels Bestrebung”. Zadania ogródków dziecięcych określił w sposób następujący: „Dzieci winny w wesołej i swobodnej zabawie ćwiczyć wszechstronnie i kształcić wszystkie swoje uzdolnienia […] a ogródek winien zapewnić im odpowiednie zajęcia, ćwiczyć ciało, pobudzać dusz do poznawania natury i otaczającego świata”. Kładł duży nacisk na tzw. zabawy dowolne – twórcze, będące w pewnym stopniu samodzielnej inwencji dziecka. Wiek przedszkolny dzielił na trzy okresy, wyznaczając dla każdego z nich odpowiednie zabawki oraz formy zabaw. Piłkę uważał za pierwszy „dar”, które dziecko powinno otrzymywać w ogródku, w następnym okresie dostawało ono do zabawy kulę, walec, sześcian, wreszcie klocki. Dużą rolę wychowawczą przypisywał także zajęciom praktycznym, głównie lepieniu, klejeniu, wyszywaniu oraz tzw. wychowaniu estetycznemu (wzornictwo, śpiew, rysunek), jak też zajęciom ruchowym. Opracowując system zabaw uwzględniał Froebel skłonności dzieci do naśladownictwa, które uważał za jeden z najistotniejszych czynników ich rozwoju w tym wieku. System Froebla jednak nie ustrzegł się przed nadmiernym dydaktyzmem i elementami nadmiernego schematyzmu. Był on przeładowany materiałem nauczającym, który hamował swobodną zabawę dziecka, pozbawiał ją cech naturalności i obciążał umysł zbyt trudnymi wiadomościami do wieku dziecka . Te ujemne cechy zostały usunięte dopiero po dłuższym okresie doświadczeń, które doprowadziły do głębszego poznania psychiki dziecka. Podstawowy cel, jaki stawiał przed ogródkiem dziecięcym: wszechstronne przygotowanie dziecka do dalszych stadiów wychowania i kształcenia – stanowi główny składnik pedagogiki. Najważniejszym osiągnięciem Froebla, było stworzenie instytucji ogródków dziecięcych. System freblowski zaczął się rozpowszechniać w Europie i w innych częściach świata. Szeroko dyskutowano w pedagogice światowej, wysuwając przemawiając za nim lub przeciw niemu różnorodne argumenty. W krótkim czasie zrezygnowano z abstrakcyjnych pomysłów tego autora, zachowując w pedagogice przedszkolnej to wszystko, co nadawało się do twórczej przeróbki i adaptacji. Przyswajając freblizm do potrzeb społecznych i wychowawczych różnych krajów, opracowano projekt nowych rozwiązań, bogacąc teorię i praktykę przedszkolną. W Polsce dokonały tego między innymi: Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa, Justyna Strzemeska, Natalia Cicimirska, Maria Sariusz-Jaworska czy Barbara Żulińska.


Bibliografia
Historia Wychowania Tom II pod redakcją Łukasz Kurdybachy PWN Warszawa 1967r.
Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku Tom I Wydawnictwo Akademickie „Żak”