Tryb uchwalenia ustaw.

Tryb uchwalenia ustaw

Ustawa, akt prawny, ogólny i powszechnie obowiązujący, uchwalany przez parlament. Ustawę w Polsce uchwala sejm za zgodą senatu. Wyróżnia się ustawę zasadniczą, inaczej konstytucja, ustawę konstytucyjną (dotyczącą zmiany konstytucji) i ustawę zwykłą, która w hierarchii źródeł prawa zajmuje miejsce bezpośrednio po konstytucji, musi być z nią zgodna.
Inne akty normatywne (np. rozporządzenia) muszą być zgodne z ustawą. Ustawa zwykła może być uchwalona w każdej sprawie zgodnie z wolą większości deputowanych w parlamencie, niektóre natomiast sprawy zastrzeżone są wyłącznie do regulacji przez ustawy (np. zmiana konstytucji, ustawa budżetowa, regulacja ustroju i zakres działania samorządu terytorialnego, określenie sytuacji prawnej obywatela zwłaszcza w zakresie jego obowiązków). Ustawy są uchwalone w trybie określonym konstytucyjnie (legislacja). Przyjęta przez Sejm ustawa i podpisana przez prezydenta RP jest publikowana w Dzienniku Ustaw RP.

Podstawową funkcją parlamentu jest funkcja ustawodawcza, tak jak władza stanowienia ustaw jako podstawowych aktów prawnych powszechnie obowiązujących. Zakres przedmiotowy ustawy jest nieograniczony, co oznacza, że może ona dotyczyć każdego zagadnienia. Pewne kwestie są konstytucyjne zastrzeżonej do wyłącznej regulacji w drodze ustawy. Zalicza się do nich określenie statusu prawnego obywatela, a także organizacji, kompetencji i zasad działania organów państwowych.

Nowa konstytucja zniosła martwą instytucję rozporządzenia z mocą ustawy, czyniąc tym samym ustawę jednym aktem ustawodawczym.

Dwuizbowość parlamentu prowadzi do określonej złożoności procesu ustawodawczego, czyli szczególnego postępowania w parlamencie, w którego wyniku dochodzi do uchwalenia ustawy.

W procesie ustawodawczym wyróżnia się kilka podstawowych etapów, stadiów postępowania. Są to:
-wykonanie inicjatywy ustawodawczej,
-rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm,
-rozpatrzenie ustawy przez Senat,
-ewentualne ponowne rozpatrzenie ustawy przez Sejm
-podpisanie lub odmówienie podpisania ustawy przez Prezydenta,
-ewentualne ponowne uchwalenie ustawy przez Sejm,
-podpisanie ustawy przez Prezydenta i jej ogłoszenie w ,, Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej’’


Proces ustawodawczy otwiera wzniesienie do projektu ustawy przez upoważniony do tego podmiot, czyli inicjatywa ustawodawcza. Przysługuje ona posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczpospolitej i Radzie Ministrów, a także 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Polskie projekty ustaw mogą być wnoszone przez komisję sejmową lub co najmniej 15 posłów. Z projektami ustaw dotyczących budżetu oraz projektami ustaw o zaciąganie długu publicznego i udzielaniu gwaranci finansowych przez państwo może występować tylko rząd. Projekty ustaw składa się w formie pisemnej na ręce marszałka Sejmu ( do laski marszałkowskiej’’). Każdy projekt powinien być uzasadniony. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw doręczenie ich posłom

Drugi etap procesu ustawodawczego polega na rozpatrzeniu projektu ustawy przez Sejm. Jest to stadium najbardziej złożone.

Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach. Wnioskodawca może wycofać wniesiony przez siebie projekt ustawy do czasu zakończenia drugiego czytania.

Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu komisji. Jednakże pierwsze czytanie projektów ustaw o większym znaczeniu, jak ustawy o zmianie konstytucji i ustawy konstytucyjne, ustawy budżetowe i podatkowe, ustawy wyborcze i ustrojowe, ustawy dotyczące praw, wolności i obowiązków obywatelskich, a także kodeksy powinno się odbywać na posiedzeniu plenarnym. Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcy oraz debatę nad ogólnymi zasadami projektu. Pierwsze czytanie obejmuje uzasadnienie na posiedzeniu plenarnym kończy się skierowaniem projektu do komisji lub jego odrzuceniem w całości. Projekty ustaw kieruje się do komisji właściwych przedmiotowo albo do komisji nadzwyczajnej w celu ich szczegółowego rozpatrzenia i przedstawienia Sejmowi sprawozdania.

Drugie czytanie projektów ustaw odbywa się zawsze na posiedzeniu plenarnym i obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy oraz przeprowadzenie debaty, a także ewentualne zgłaszanie poprawek i wniosków. W razie zgłaszania w drugim czytaniu nowych poprawek i wniosków projekt jest na ogół kierowany ponownie do komisji , które go rozpatrywały.

Po przedstawieniu dodatkowego sprawozdania przez komisję lub niezwłocznie po zakończeniu drugiego czytania, jeśli projekt nie został skierowany ponownie do komisji, odbywa się trzecie czytanie. W trzecim czytaniu następuje uchwalenie ustawy lub odrzucenie projektu. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Uchwaloną przez Sejm ustawę marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Senatowi, który może w ciągu 30 dni ustawę przyjąć, wprowadzić do jej tekstu poprawki albo ją odrzucić. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni nie podejmie odpowiedniej uchwały, ustawę uważa się za przyjętą.

Uchwała Senatu odrzucająca ustawę w całości lub zawierająca propozycje wprowadzenia w ustawie określonych zmian podlega rozpatrzeniu przez Sejm. Uchwałę Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm jej nie odrzuci bezwzględną większością głosów.

Przyjętą przez Sejm i Senat ustawę marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi do podpisu. Prezydent może ustawę w ciągu 21 dni podpisać i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. W tym samym terminie może odmówić podpisania ustawy i z umotywowanym wnioskiem przekazać ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia- weto ustawodawcze. Sejm może odrzucić weto Prezydenta, uchwalając ponownie ustawę większością 3/5 głosów.
Wówczas Prezydent jest zobowiązany do podpisania ustawy i zarządzenia jej ogłoszenia w ciągu 7 dni.

Prezydent może także obrać inną drogę i nie podpisując ustawy, wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o sprawie ustalenia zgodności ustawy z konstytucją. Jeżeli Trybunał uzna ustawę za zgodną z konstytucją, Prezydent nie może odmówić jej podpisania. Nie może natomiast podpisać ustawy, co do której Trybunał orzekł, iż jest z konstytucją niezgodna.

Podpisanie ustawy przez Prezydenta kończy postępowanie legislacyjne. Warunkiem wejścia ustawy w życie jest jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Ustawa wchodzi w życie 14 dni po jej ogłoszeniu , jeśli w ustawie nie wskazano innego terminu. Ustawy noszą datę ich uchwalenia w trzecim czytaniu przez Sejm poprawek Senatu, albo też datę ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm w wypadku zastosowania weta ustawodawczego przez Prezydenta.


W postępowaniu ustawodawczym mogą wystąpić trojakiego rodzaju odrębności:
- pierwsza, kiedy Rada Ministrów określi wniesiony przez siebie projekt ustawy jako pilny. Rozpatrywanie pilnych projektów ustaw odbywa się w dwóch czytaniach, komisje zaś mają na przedstawienie sprawozdania o projekcie nie więcej niż 30 dni. Senatowi na rozpatrzenie ustawy konstytucja pozostawia 14 dni, a Prezydentowi na jej podpisanie 7 dni;
- druga powstaje w związku z ustawą budżetową. Parlament dysponuje okresem 4 miesięcy na uchwalenie tej ustawy. Senat może podjąć uchwałę o przyjęciu ustawy przekazanej mu przez Sejm lub o wprowadzeniu do niej poprawek, nie może natomiast wnosić o jej odrzucenie; na podjęcie decyzji Senat ma 20 dni.
Jeżeli izby nie zdołają uchwalić ustawy budżetowej Prezydent nie może zastosować weta;
- trzecia dotyczy ustaw o zmianie konstytucji. Odrębności polegają na ustanowieniu nieco innego kręgu podmiotów inicjujących oraz szczególnego postępowania legislacyjnego. Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów ( tak jak co najmniej 92 posłów), Senat lub Prezydent Rzeczpospolitej. Nie ma więc prawa inicjatywy w tej kwestii rząd ani grupa 100 tys. obywateli. Taką ustawę Sejm uchwala większością 2/3 głosów, Senat zaś w ciągu 60 dni ją potwierdza większością bezwzględną. Senat nie może przy tym wprowadzać zmian w ustawie przyjętej przez Sejm. Gdy zmiana dotyczy rozdziału I, II, lub XII Konstytucji RP, podmioty uprawnione do występowania z inicjatywą zmiany konstytucji jest wówczas przyjęta , gdy opowiedziała się za nią większość głosujących.
- czwarta dotyczy wyrażania zgody ratyfikacje przez Prezydenta umowy międzynarodowej, na mocy której Polska przekazywałaby organizacji międzynarodowej kompetencje organów władzy w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę parlamentu winna być uchwalona większością 2/3 głosów zarówno przez Sejm i Senat albo w referendum ogólnokrajowym większością głosów przy udziale więcej niż połowy uprawnionych. Może to być jedyny przypadek uchwalenia ustawy w drodze referendum. Wybór trybu wyrażenia zgody należy do Sejmu.