Węgiel, ropa, gaz

Węgiel brunatny powstał w trzeciorzędzie, mało kaloryczny (2000 kcal/kg), wykorzystuje się w elektrowniach. Głęb. Zlegania do 300 m. Występyuje: Bełchatów, Kotlina Tuszowska, Konin, Turek. Wydobywany jest metodą odkrywkową. Przyczynia się to do obumierania roślin,dostarcza dużo siarki do atmosfery, powoduje kwaśne deszcze. wł. Krucha, dużo H2O; odmian węgla brunatnego: węgle ksylitowe, węgle miękkie, węgle twarde; Główne złoża: Niemcy (Saskie Zagłębie Węglowe, Nadreńskie Zagłębie Węgla Brunatnego, Łużyckie Zagłębie Węglowe), Rosja (Zagłębie Kańsko-Aczyńskie, Zagłębie Podmoskiewskie), Czechy (gł. Północnoczes. Zagłębie Węglowe), USA, Kanada, Australia (Latrobe), Indie. Stosowany jest jako tani materiał opałowy, jest cennym surowcem chem. przerabianym w procesach wytlewania, zgazowania i uwodorniania węgla; z niektórych gatunków węgla brunatnego ekstrahuje się tzw. wosk montanowy. Węgiel brunatny jest też używany jako podłoże, gł. w ogrodnictwie, a także jako czynnik użyźniający glebę.

Węgiel kamienny wydobywa się w kopalniach głębinowych. Kalor. 5000-7500 kcal/kg. Pionowe szyby umożliwiają dowóz górników do położonych na znacznych głębokościach pod ziemią złóż węgla i wywóz urobku na powierzchnię. czarny, zwarty, kruchy; paląc się daje długi, błyszczący płomień. Największe złoża: Federacja Ros. (m.in. zagłębia: Leńskie, Tunguskie, Kuźnieckie, Peczorskie), Ukraina (gł. Zagłębie Donieckie), USA (m.in. stany: Wirginia, Pensylwania, Ohio, Kentucky), Kanada (gł. prow. Alberta), Niemcy (m.in. zagłębia: Ruhry i Saary), Chiny (zwł. prow. Shanxi), RPA (gł. Transwal), W. Brytania (zagłębia: Yorkshire, Derbyshire, Durham i in.), Polska (Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Lubel. Zagłębie Węglowe), Indie (gł. dorzecze rz. Damodar), Australia (Nowa Pd. Walia, Queensland). Węgiel kamienny jest ważnym paliwem wykorzystywanym bezpośrednio (spalanie) lub po przeróbce chem. do celów energ., a także surowcem dla przemysłu chemicznego.

Ropa naftowa powstała z substancji organicznej. Ropę naftową wydobywa się wiercąc w ziemi otwory, tzw. odwierty, na głębokość 1 km i więcej. Miejsca prawdopodobnego zalegania złóż ropy naftowej wyszukiwane są przez geologów. Początkowo poszukiwania i wiercenia prowadzono wyłącznie na lądach. Okazało się jednak, że część światowych zasobów ropy zalega w obszarach szelfów mórz i oceanów. Ropa naftowa nie nadaje się do bezpośredniego zastosowania technicznego jako paliwo . Po wydobyciu z otworu wiertniczego jest ona oczyszczana z zanieczyszczeń mechanicznych , a następnie oddziela się od niej wartościowe i łatwo wrzące składniki : propan, butan i benzyny . kalor. 10000-11500 kcla/kg. ciekła, naturalna mieszanina węglowodorów parafinowych (alkany), naftenowych (cykloalkany) i aromatycznych (areny); zawiera także org. związki siarki, tlenu, azotu, związki metaloorg. oraz składniki miner.: związki żelaza, krzemu, wanadu, sodu, niklu i innych metali; ma barwę żółtobrun., zielonkawą lub czarną, Ropę naftową i asfalt znano już kilka tys. lat temu, w starożytności ropę wykorzystywano m.in. do balsamowania ciał, oświetlania, w celach leczn. oraz w technice wojennej; Złoża ropy naftowej występują w utworach od kambru do trzeciorzędu,; złoża: Rosja i kraje WNP - środkowa część Niziny Zachodniosyberyjskiej. Zagłębie Wołżańsko-Uralskie, północny Kaukaz, rejon Morza Kaspijskiego, Kotlina Fergańska, Sachalin;rejon Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego - obszary Stanów Zjednoczonych leżące nad Zatoką Meksykańską, prowincja Chiapas w Meksyku, Półwysep Jukatan, basen Jeziora Maracaibo w Wenezueli, delta rzeki Orinoko; północna Afryka - Libia, Algieria, Tunezja, Egipt; basen Zatoki Gwinejskiej - niziny nadmorskie i szelf zatoki w Nigerii, Gabonie, Kongo Demokratycznym, Kamerunie, Angoli; Alaska - rejon Przyl. Barrow; Morze Północne; wschodnia i południowo-wschodnia Azja - Mandżuria, szelf Morza Żółtego i Wschodnio chińskiego, Borneo, Sumatra, Jawa.

Gaz ziemny jest paliwem znacznie droższym od węgla, ale równocześnie o wiele czystszym ekologicznie. mieszanina węglowodorów, azotu, dwutlenku węgla, siarkowodoru, gazów szlachetnych. Występuje gł. w porowatych piaskach, piaskowcach, wapieniach i dolomitach, niekiedy także w szczelinach skał magmowych; Gaz ziemny jest cennym surowcem w produkcji sadzy, gazu syntezowego oraz jest stosowany jako paliwo. Największe złoża tego surowca występują w: Rosji - północna część Niziny Zachodniosyberyjskiej (Tiumeń, Urengoj, Płw. Jamał), południowy Ural (Orenburg), północny Kaukaz (Stawropol), dorzecze Leny, rejon Morza Kaspijskiego i Morza Barentsa; rejonie Zatoki Perskiej i północnej Afryce;rejonie Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego;