Afryka - sawanny tropikalne

Zwierzęcymi symbolami Afryki są lwy, żyrafy, zebry, a przede wszystkim — słonie. Wszystkie te zwierzęta żyją przede wszystkim na sawannach i warunki sawannowe kształtują ich życie. Z drugiej zaś strony, to zwierzęta, a zwłaszcza słonie, kształtują oblicze roślinności, przekształcając suche lasy podrównikowe w sawanny i nie pozwalając im na powrót się zalesić. Czasem prowadzi to do dylematów służb ochrony przyrody, gdy na terenach zadrzewionych pojawia się populacja słoni (o co nietrudno, gdyż po wielu latach eksterminacji słoni, objęto je ochroną i obecnie ich liczebność wzrasta), ponieważ tam, gdzie jest dużo wielkich roślinożerców, nie może być dużo drzew. Kierunek ewolucji roślin wpływa na kierunek ewolucji roślinożerców (i pośrednio polujących na roślinożerców drapieżców) i na odwrót. Taki proces nazywa się koewolucją. Jeszcze w trzeciorzędzie większość roślinożerców odżywiała się ziołoroślami, przystosowania do takiego pokarmu można znaleźć w skamieniałościach przodków koni. Później jednak pojawiły się rośliny, które nie drewnieją, nie wydają energii na tworzenie kolców, trucizn i innych zabezpieczeń przed zjadaniem, tylko pozwalają się spasać, błyskawicznie odrastając i zajmując tereny, na których wygryziono inne rośliny. Takimi roślinami są młode ewolucyjnie trawy. Im więcej było roślinożerców, tym większe obszary zajmowały trawy. Im więcej było łatwych do zjedzenia traw, tym więcej przybywało roślinożerców. W ciągu niedługiego geologicznie czasu znaczne obszary Ziemi pokryły się formacjami trawiastymi, a wśród roślinożerców najliczniejszą grupą stali się trawożercy. Nadmierny jednak wypas — czynnik związany z człowiekiem i bydłem, które wciąż w Czarnej Afryce jest miernikiem bogactwa — może przechylić korzyść na stronę zarośli kolczastych. Poza presją roślinożerców, ważnym czynnikiem kształtującym sawanny jest ogień — bądź to samorzutny, bądź podkładany przez człowieka. Człowiek wyewoluował właśnie tu, na afrykańskich sawannach, które powstały po oddzieleniu Wielkim Rowem Afrykańskim wilgotnej części kontynentu od części wschodniej, która stawała się coraz bardziej sucha i bezleśna.

Rośliny, które potrafią przetrwać susze, pożary i spasanie, to nieliczne drzewa (np. magazynujący wodę w pniu baobab Adansonia digitata czy sukulentowe, tj. przypominające kaktusy wilczomlecze Euphorbia candelabrum albo mająca bardzo grubą, żaroodporną korę masłosz Parka Butyrospermum parkii) i trawy. W zależności od lokalnych warunków sawanny mogą mieć postać od całkowicie bezdrzewnej do zaroślowej. Bez ostrych granic przechodzą z jednej strony w półpustynie, a z drugiej — w lasy. Sawanny zalewowe nad brzegami rzek w zasadzie nie sposób odróżnić od właściwych lasów. Występują w nich, obok traw (np. Setaria), palmy: dum (Hyphaene thebaicum) lub winodań (Borassus aethiopicum), wierzby (Salix woodii), rzadziej bambusy (Oxytenanthera abyssinica). Często tworzy się mozaika zbiorowisk, a gatunki z jednej formacji są pospolite w innych.

W wilgotniejszych miejscach (sawanna drzewiasta, termitowa) jest więcej drzew (np. Cussonia barteri, Erythrina senegaliensis w Sudanie, Cussonia angolensis, Erythrina tomentosa w Afryce Południowej). Deszcze rzadkie, ale powtarzalne, pozwalają przetrwać sukulentom — wilczomleczom (Euphorbia), aloesom (Alo), sansewieriom (Sansevieria). Najliczniejsze są oczywiście trawy z olbrzymią trawą słoniową (Pennisetum purpureum) na czele, takie jak chwastnica (Echinochloa), Hyparrhenia, Andropogon, proso Panicum i inne. Dla tych obszarów charakterystyczne są termity i ich budowle, kształtujące siedlisko i mikroklimat.

W suchszych miejscach (sawanna balsamowcowa, kolczasta i trawiasta) z drzew utrzymują się prawie wyłącznie baobaby i akacje (np. Acacia spirocarpa czy południowoafrykańska A. giraffae). Z lasami baobabowymi graniczą krzewiaste zarośla Combretum. W jeszcze suchszych miejscach występują krzewiaste zarośla różnych gatunków balsamowców (np. Commiphora abyssinica) albo busz akacjowy. Na sawannie, co odróżnia ją od lasu, głównym komponentem są trawy — tutaj: Aristida (np. A. funiculata), Pennisetum, Eragrostis, Tetrapogon i inne.