1. Pierwotnie ‘o jednoizbowym drewnianym budynku mieszkalnym lub o jednym pomieszczeniu mieszkalnym w budynku, w którym reszta służyła za stajnię’; 2. stpol. ‘łaźnia’.
Pochodzenie:
Od XV w.; ogsłow. (por. czes. jizba ‘izba wiejska’, ros. izbá ‘chata’, sch. izba ‘komora, izba; piwnica’) < psłow. *jьstъba ‘ogrzewane pomieszczenie mieszkalne; pomieszczenie podziemne, ziemianka’ – pierwotnie zapewnie ‘prymitywna łaźnia parowa, sauna’.
Pierwotna postać
Dialektalnie w gwarze wielkopolskiej występowała również postać zba; w XV--XVI w. forma (j)izdba, a w XV w. – (j)istba, histba; dialektalnie używano także zdrobnienia izbetka.
Ciekawostki
Staropolskie formy zachowały się w nazwie miejscowej Istebna.
Źródło
Izba, czyli świetlica, komnata, pokój. W pierwotnem znaczeniu, dotąd jeszcze przez lud używanem, izba oznaczała cały dom, chatę. Rzecz bowiem niewątpliwa, że pierwotne chaty Słowian składały się z jednej tylko izby (...). Izba zatem i chata (mieszcząca w sobie jedną izbę) oznaczały to samo. Gdy domy mieszkalne przy pomnożeniu się dostatków zaczęto budować większe, oddzielono od izby komorę, alkierz, świotełkę, a dalej powstały podług swego przeznaczenia izby: czeladne, stołowe, sypialne, czyli alkierze, gościnne i inne. W zamku były izby: książęce, królewskie, sejmowe. Gdy więc w sejmie polskim pod koniec XV wieku obok rady panów, czyli senatu, wyłoniła się oddzielna reprezentacja stanu rycerskiego, sejm rozpadł się na dwie izby: senatorską i poselską. W pierwszej zasiadali z urzędu wojewodowie, kasztelanowie, ministrowie i biskupi, jako rada przyboczna króla, w drugiej wybrani przez ogół szlachty posłowie ziemscy. Izbą sądową zwano budynek lub tylko salę, gdzie zasiadały sądy. Wyraz izba zapożyczyli od nas Turcy, w których języku chata słomą kryta zowie się izba.
Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, 1900-1903
Podobne teksty: