Dziecko – po raz pierwszy staje się głównym bohaterem, a częstym motywem jest jego krzywda:
• Antek, Dobra pani, Janko Muzykant, Katarynka, Nasza szkapa
• wiersze i Obrazki Konopnickiej (Jaś nie doczekał, Przed sądem)
• Lalka
• W pustyni i w puszczy
Emancypacja
• Lalka
• Emancypantki
• Nad Niemnem
Kwestia żydowska
• Mendel Gdański
• Lalka
Miasto – nowy motyw; miasto jako wielkie skupisko ludzi;analiza reguł życia społecznego, roli pieniądza i obyczajowości miejskiej. Pojawia się tu motyw proletariatu.
• Lalka (obraz Warszawy)
• Katarynka, Kamizelka, Mendel Gdański
• Dym
• Powracająca fala
Miłość
• Trylogia
• Lalka (niespełniona miłość Wokulskiego do Izabeli Łęckiej i jego wieczne aspiracje do wyższej klasy społecznej, by zasłużyć na uczucie kobiety)
• wiersze Asnyka z charakterystycznym dla niego motywem niespełnionego uczucia
Ojczyzna
• Lalka (wątek powstańczy w życiu Wokulskiego oraz wspomnienia i marzenia Rzeckiego o epoce napoleońskiej)
• Latarnik (tęsknota za ojczyzną)
• Gloria victis (motyw powstania styczniowego)
• Do młodych Asnyka
Praca – epoka nastawiona na pracę u podstaw nie mogła nie korzystać z okazji, by w ten sposób propagować nowy sposób myślenia o człowieku i tym, co robi ze swoim życiem.
• Lalka, Nad Niemnem (postulat pracy organicznej)
• Szkice węglem (praca u podstaw)
• Lalka, Nad Niemnem, A...B...C... (praca kobiet)
Wieś chłopska – temat wprowadzony przez scjentyzm oraz duże zainteresowanie pracą u podstaw. Utwory koncentrują się na sytuacji polskich chłopów oraz na zaniedbanych dzieciach. Wątek ten będzie już zawsze obecny w literaturze, a jako tzw. ludomania powróci w Młodej Polsce.
• Dobra Pani (wypunktowanie fałszywej filantropii)
• Obrazki Marii Konopnickiej i wiersze ludowe (np. A jak poszedł król na wojnę)
• Powracająca fala (miłość ojcowska)