Organizm broni się przed niekorzystnym działaniem obcych ciał wnikających do jego wnętrza za pomocą mechanizmów określanych mianem odporności. Układ odpornościowy związany jest przede wszystkim z układem krwionośnym i limfatycznym. Antygeny to ciała obce, które po wniknięciu do organizmu wywołują obronną reakcję immunologiczną organizmu.
Rodzaje odporności
Występują dwa rodzaje odporności: nieswoista i swoista, które nawzajem się uzupełniają.
Odporność nieswoista jest wrodzona, uwarunkowana genetycznie. Cechuje ją brak swoistości rozpoznania antygenu oraz pamięci o nim. Związana jest z obecnością różnorodnych barier anatomicznych i fizjologicznych, z którymi współdziałają bariery biologiczne i chemiczne, np. budowa i właściwości skóry oraz błon śluzowych układów pokarmowego, oddechowego, moczowo-płciowego, odruch kaszlu, biegunka, wymioty, łzawienie, stan zapalny i podwyższenie temperatury ciała, symbiotyczna flora bakteryjna, takie substancje jak lizozym oraz interferon.
Odporność swoista jest nabyta i stanowi drugą linię obrony. W tego typu odporności odpowiedź immunologiczna skierowana jest przeciwko określonemu rodzajowi antygenu, co uwarunkowane jest wcześniejszym kontaktem z tym antygenem i wytworzeniem o nim pamięci immunologicznej. Odporność swoista obejmuje odporność komórkową i humoralną. W odporności tej współdziałają ze sobą neutrofile, makrofagi, limfocyty B oraz T. Limfocyty T pomocnicze (Th) rozpoznają antygeny i pobudzają limfocyty B oraz limfocyty T cytotoksyczne (Tc). Makrofagi mają zdolność do fagocytozy.
Odpowiedź immunologiczna typu humoralnego obejmuje kilka etapów. Najpierw neutrofile fagocytują drobnoustroje. Następnie makrofagi pożerają drobnoustroje oraz zaangażowane wcześniej neutrofile. Prezentują też na swojej powierzchni fragmenty antygenów, by limfocyty Th mogły je rozpoznać. Pobudzone przez kontakt z antygenem limfocyty Th uaktywniają limfocyty B do podziałów i wytworzenia komórek plazmatycznych. Komórki te produkują przeciwciała. Ostatecznie przeciwciała łącząc się z antygenami unieczynniają je.
W odpowiedzi komórkowej limfocyty Tc pobudzone przez limfocyty Th rozpoznają komórki z określonym antygenem i zabijają je. Podczas pierwotnej reakcji immunologicznej niektóre limfocyty B i T stają się limfocytami pamięci. Jeśli po pewnym czasie nastąpi ponowne zetknięcie się organizmu z antygenem wystąpi znacznie szybsza niż przy pierwszym kontakcie wtórna odpowiedź immunologiczna.
Uzyskiwanie odporności swoistej odbywa się w sposób czynny lub bierny.
– Czynny pobudza organizm do wytworzenia przeciwciał i może być: naturalny – po przebyciu zakażenia lub sztuczny – po podaniu szczepionki.
– Bierny polega na wprowadzeniu do organizmu gotowych przeciwciał: naturalny – przenikanie przeciwciał przez łożysko do płodu lub u noworodka z mlekiem matki, sztuczny – po podaniu surowicy odpornościowej.
Grupy krwi
Występowanie grup krwi spowodowane jest właściwościami antygenowymi, jakie posiadają erytrocyty. Właściwości te zależą od obecności w ich błonach komórkowych specjalnych białek, o charakterze antygenów. Należą do nich antygeny grupowe krwi /antygen A i antygen B/, które warunkują grupy główne krwi oraz antygeny warunkujące obecność czynnika Rh.
Obecność lub brak antygenów A i B powoduje, że wyróżnia się cztery główne grupy krwi: A, B, AB, 0. Natomiast obecność lub brak czynnika Rh określana jest jako Rh+ i Rh–.
W osoczu krwi znajdują się naturalne przeciwciała skierowane przeciwko temu antygenowi, którego brak w błonach komórkowych erytrocytów. Pojawienie się obcych antygenów we krwi, w której znajdują się już skierowane przeciwko nim przeciwciała prowadzi do aglutynacji /zlepiania/ i hemolizy /pękania/ krwinek czerwonych. Sytuacja taka zachodzi podczas przetaczania niezgodnej grupowo krwi oraz w przypadku konfliktu serologicznego, gdy krew matki ma odczyn Rh–, a płód krew o odczynie Rh+.