Charakteryzuje ją bardzo duże zróżnicowanie budowy i funkcji. Cechą wspólną poszczególnych rodzajów tkanek łącznych jest podobny plan budowy – składają się z komórek oddzielonych od siebie na ogół obfitą substancją międzykomórkową. Pełnią w organizmie funkcję wypełniającą, podporową, odżywczą, transportową oraz obronną. Podział tkanki łącznej uzależniony jest od typu komórek i charakteru substancji międzykomórkowej. Substancja ta może mieć postać galaretowatą lub twardą, zmineralizowaną. W substancji międzykomórkowej znajdują się też włókna białkowe: kolagenowe, sprężyste, retikulinowe. Tkanki łączne dzieli się na tkanki łączne stałe i tkanki łączne płynne.
Tkanki łączne stałe obejmują:
– tkanki łączne właściwe: wiotka, zbita, o specjalnych właściwościach /np. zarodkowa, tłuszczowa, siateczkowata/;
– tkanki łączne oporowe: chrzęstna, kostna.
Tkanki łączne płynne to:
– krew,
– limfa /chłonka/.
Tkanka łączna właściwa zawiera fibroblasty produkujące substancję międzykomórkową wraz z włóknami białkowymi oraz makrofagi, które pełnią funkcje obronne.
– Tkanka łączna wiotka wypełnia szczeliny między tkankami, otacza naczynia, mięśnie, nerwy, które odżywia. Występuje w tkance podskórnej.
– Tkanka łączna zbita buduje ścięgna, występuje w skórze.
– Tkanka łączna zarodkowa występuje w życiu zarodkowym. Jej komórki dają początek wszystkim komórkom tkanki łącznej.
– Tkanka tłuszczowa magazynuje tłuszcz jako materiał zapasowy.
– Tkanka łączna siateczkowata tworzy zrąb wątroby, śledziony, węzłów chłonnych oraz czerwony szpik kostny.
Tkanki łączne oporowe pełnią funkcję mechaniczną – podporową i ochronną. Ze względu na różnice w budowie i funkcji wyróżnia się tkankę chrzęstną i kostną. Tkanka chrzęstna występuje u kręgowców i nielicznych bezkręgowców /głowonogi/, natomiast tkanka kostna wyłącznie u kręgowców.
– Tkanka chrzęstna zawiera komórki chrzęstne /chondrocyty/ umieszczone pojedynczo lub w małych grupach w charakterystycznych jamkach. W substancji międzykomórkowej znajdują się włókna kolagenowe i elastyczne. Wyróżnia się trzy rodzaje tkanek chrzęstnych.
Chrząstka szklista posiada niewiele włókien kolagenowych. U kręgowców tworzy szkielet zarodków, a u dorosłych okrywa nasady kości, buduje końce żeber, przegrodę nosową.
Chrząstka sprężysta zawiera dużo włókien sprężystych. Obecna jest w krtani, nagłośni, małżowinach usznych.
Chrząstka włóknista charakteryzuje się dużą zawartością włókien kolagenowych. Występuje w ścięgnach oraz dyskach międzykręgowych.
– Tkanka kostna zawiera w jamkach kostnych komórki kostne /osteocyty/. Substancja międzykomórkowa zawiera włókna kolagenowe tworzące blaszki kostne oraz substancję organiczną /osseomukoid/ i jest silnie wysycona solami mineralnymi /głównie solami fosforanu wapnia, w mniejszym stopniu fosforanu magnezu/. Wyróżnia się dwa rodzaje tkanek kostnych.
Tkanka kostna zbita składa się z tzw. osteonów – podstawowych jednostek strukturalnych i funkcjonalnych tkanki /kanał Haversa z naczyniami krwionośnymi, wokół którego ułożone są blaszki kostne i osteocyty/. Występuje w trzonach kości długich i czaszce.
Tkanka kostna gąbczasta składa się z blaszek kostnych ułożonych w beleczki kostne, które tworzą mocną ażurową konstrukcję wypełnioną przez czerwony szpik kostny. Występuje głównie w nasadach kości długich.
Krew jest swoistą tkanką łączną. Składa się z płynnego osocza i elementów morfotycznych.
Elementy morfotyczne krwi stanowiące około 45% objętości krwi obejmują:
– erytrocyty /czerwone krwinki/;
– leukocyty /białe krwinki/, wśród których wyróżnia się granulocyty i agranulocyty;
– trombocyty /płytki krwi/.
Osocze krwi stanowi około 55% objętości krwi i zawiera:
– związki nieorganiczne /woda, chlorek sodu, jony wapnia, potasu, magnezu, żelazo/;
– związki organiczne /białka, kwasy tłuszczowe i inne związki/.
Białkami osocza są albuminy, globuliny, fibrynogen. Fibrynogen wytrąca się podczas krzepnięcia krwi, tworząc podłoże skrzepu. Albuminy i globuliny transportują różne substancje. Ponadto albuminy utrzymują odpowiednie ciśnienie osmotyczne we krwi, a należące do globulin immunoglobuliny są przeciwciałami.
Erytrocyty kręgowców zawierają hemoglobinę. Dojrzałe erytrocyty ssaków są drobne, o kształcie dwuwklęsłych dysków, pozbawione jądra i niektórych organelli komórkowych, co zmniejsza ich metabolizm /u pozostałych kręgowców erytrocyty są większe i jądrzaste/. Powstają w czerwonym szpiku kostnym. Po około 120 dniach ulegają rozpadowi w śledzionie. Transportują tlen, dwutlenek węgla, hormon adrenalinę oraz witaminę C. Warunkują grupy krwi. U zdrowego człowieka znajduje się 4–5 mln erytrocytów w 1 mm3 krwi.
Leukocyty poza krwią znajdują się w limfie i tkance łącznej właściwej. Większość wykazuje zdolność do ruchu pełzakowatego i fagocytozy. Powstają w szpiku kostnym i układzie limfoidalnym /grasica, śledziona, węzły i grudki chłonne/. W krwi zdrowego człowieka jest ich 4–10 tysięcy w 1 mm3. Uczestniczą w reakcjach obronnych organizmu. Są bardzo zróżnicowane
Wyróżnia się granulocyty i agranulocyty:
Granulocyty dzielą się na neutrofile, eozynofile i bazofile. Neutrofile /granulocyty obojętnochłonne/ stanowią około 60% wszystkich leukocytów. Bronią organizm przed infekcjami fagocytując drobnoustroje. Eozynofile /granulocyty kwasochłonne/ stanowią 2–5% leukocytów. Ich ilość wzrasta po zarażeniu pasożytami i podczas chorób alergicznych. Bazofile /granulocyty zasadochłonne/ prawdopodobnie produkują heparynę, substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi.
Agranulocyty dzielą się na limfocyty i monocyty. Wśród limfocytów wyróżnia się między innymi limfocyty T, które są odpowiedzialne za odporność typu komórkowego i limfocyty typu B, produkujące przeciwciała. Natomiast monocyty intensywnie fagocytują bakterie i obumarłe komórki tkanek.
Trombocyty, czyli płytki krwi, odpowiadają za krzepnięcie krwi. Są obłonionymi fragmentami cytoplazmy. Żyją do 10 dni. We krwi człowieka występują w ilości 200–400 tys/mm3.
Krew pełni w organizmie różnorodne funkcje:
– transportuje gazy, substancje pokarmowe, substancje wydalnicze, hormony i witaminy;
– uczestniczy w procesach obronnych organizmu;
– bierze udział w procesach krzepnięcia krwi;
– reguluje temperaturę ciała /termoregulacja/;
– utrzymuje homeostazę wewnątrzustrojową, czyli stałe warunki środowiska wewnętrznego organizmu poprzez: regulację ilości wody, soli i białek, regulację pH oraz ciśnienia osmotycznego i koloidalnego, a także lepkości i ciężaru właściwego krwi.
Limfa, podobnie jak krew, jest płynną tkanką łączną. Zawiera osocze chłonki oraz dużą ilość limfocytów. Osocze chłonki powstaje jako przesącz krwi do przestrzeni międzykomórkowych tkanek ciała, skąd jest wchłaniane do naczyń limfatycznych. Jego skład jest zbliżony do składu osocza krwi, zawiera tylko więcej tłuszczów, co związane jest z ich wchłanianiem z przewodu pokarmowego. Uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu.