Pasek Jan Chryzostom

Przedstawiciel zubożałej szlachty, którego jedyny utwór Pamiętniki (1836) jest źródłem wiedzy o życiu szlachty i kulturze sarmackiej. Kształcił się w kolegium jezuickim, ale szybko zaniechał edukacji na rzecz służby żołnierskiej. Walczył ze Szwedami, uczestniczył w walkach w Danii, w wojnie z Moskwą. Interesował się sprawami publicznymi, brał udział w obradach sejmu, w elekcjach. Po kilkunastu latach wojennej tułaczki ożenił się, by wieść spokojne życie ziemianina. W pamiętnikach spisał wojenne losy i wykreował własny wizerunek. Ponieważ pisał je z perspektywy 40 lat, swobodnie dokonywał selekcji materiału. Wyłania się z nich obraz człowieka gospodarnego, zapobiegliwego, czerpiącego radość z życia na wsi. To dobry towarzysz, lubiący huczne biesiady i polowania. Z badań historyków wynika jednak, że był to typowy przedstawiciel stanu szlacheckiego, z licznymi jego wadami: człowiek porywczy, żądny dóbr materialnych, skłonny do łamania prawa. Pamiętniki łączą w sobie elementy różnych gatunków: gawędy, romansu, anegdoty. Zostały docenione przez Mickiewicza w wykładach paryskich oraz przez Sienkiewicza, który korzystał z nich, pisząc Trylogię.