Galilaee, vicisti!
(Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia)
Natychmiast dwóch legionistów wprowadziło między kolumny z ogrodowego placyku dwudziestosiedmioletniego człowieka i przywiodło go przed tron procuratora. Człowiek ów odziany był w stary, rozdarty, błękitny chiton. Na głowie miał biały zawój przewiązany wokół rzemykiem, ręce związano mu z tyłu. Pod jego lewym bokiem widniał wielki siniak, w kąciku ust miał zdartą skórę i zaschłą krew. Patrzył na procuratora z lękliwą ciekawością. (...)
– Jeszua – śpiesznie odpowiedział aresztowany.
– Masz przezwisko?
– Ha-Nocri.
– Skąd jesteś?
– Z miasta Gamala – odpowiedział aresztant, zarazem wskazując głową, że gdzieś tam daleko, na prawo do niego, na północy, jest miasto Gamala.
– Z jakiej krwi?
– Dokładnie tego nie wiem – z ożywieniem odpowiedział aresztowany. – Nie pamiętam moich rodziców. Powiadają, że ojciec był Syryjczykiem...
– Gdzie stale mieszkasz?
– Nigdzie nie mam domu – nieśmiało odpowiedział aresztant.
– Wędruję od miasta do miasta.
(Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata; tłum. Irena Lewandowska i Witold Dąbrowski)
czytam jego przypowieści
proste jak kłos pszenicy
i myślę o bogu
który się nie śmiał
myślę o małym bogu krwawiącym
w białych
chustach dzieciństwa
(Tadeusz Różewicz, Cierń)
żeby w kościołach nie było wyszywanych serwetek
katafalku z czarną kapą
(...)
niepodobnych do siebie świętych
co nie mogą wyjść z nieswojej twarzy –
żeby nie było
sympatycznego gładko uczesanego Pana Jezusa
tylko dla porządnych ludzi
(Jan Twardowski, Prośba)
Chrystus – postać biblijna, uznawana przez wyznawców różnych religii za proroka, Syna Bożego bądź „drugą osobę boską” – pojawia się nie tylko w tekstach liturgicznych i w Biblii. Na trwałe zapisał się i w innych tekstach literackich. Dla literatury polskiej ma szczególne znaczenie: w epoce romantyzmu mówiło się nawet o nurcie zwanym mesjanizmem. Chrystus bywa nie tylko adresatem modlitw i postacią literacką, bywa także punktem odniesienia dla innych bohaterów – możemy mówić np. o gestach Chrystusowych Rolanda czy o wariacjach na temat postaci Jezusa poczynionych w powieści Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa. Postać Chrystusa pojawia się też często w innych niż literackie tekstach kultury, zarówno elitarnej, jak i ludowej czy masowej. Wystarczy przywołać uchodzące za arcydzieła Pietę Michała Anioła czy oratorium Mesjasz Haendla albo głośny ostatnio, uznany przez wielu krytyków za kicz, film Pasja w reż. Mela Gibsona. Wspomnijmy też znaczący dla polskiego środowiska opozycyjnego spektakl– związany z życiem Chrystusa, ale odczytywany również w kontekście politycznym – Wieczernik (wystawiany w kościołach na podstawie sztuki Ernesta Brylla). Nie sposób pominąć także licznych zjawisk i zwyczajów wywodzących się z kultury ludowej, a związanych z różnymi etapami życia Chrystusa – jasełek, widowisk pasyjnych czy popularnych szopek (np. słynne szopki krakowskie).