Zaścianek Dobrzyńskich

W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza, w księdze szóstej (Zaścianek) poznajemy Dobrzyńskich. Pochodzą oni z Mazur, na Litwę przybyli przed czterystu laty. Zachowali swój język i obyczaje oraz szlachecką dumę. Wiedzą, że są wolni i teoretycznie równi pozostałej szlachcie. Swą odrębność od chłopów podkreślają strojem, choć na co dzień właściwie żyją tak jak oni. Znani są z patriotyzmu i odwagi, ale mają też inne, typowe dla Polaków wady: skłonność dobitek, zapalczywość. Te właśnie cechy ujawniają się, gdy Gerwazy podburza ich po wizycie Hrabiego w zaścianku i doprowadza do zajazdu na Soplicę (tytułowego ostatniego zajazdu na Litwie). Dobrzyńscy dla odróżnienia noszą przydomki, tzw. imioniska. Jest więc wśród nich: Bartek Brzytewka, Maciej Chrzciciel, Maciej Konewka, Bartek Prusak. Największym respektem cieszy się jednak siedemdziesięciodwuletni starzec Maciej Dobrzyński, zwany między innymi Kurkiem na kościele, Rózeczką czy Maćkiem nad Maćkami. Ceniony za mądrość, często pytany jest o rady, których nie zawsze zresztą udziela. Ma chwalebną przeszłość, był uczestnikiem konfederacji barskiej. Wypowiada się przeciwko zajazdowi. Jednak zapalczywi, bezmyślni Dobrzyńscy nie słuchają rad mądrzejszych, organizują zajazd, napadają na Soplicę i w efekcie doprowadzajądo sytuacji, w której interweniują zaalarmowane wojska rosyjskie. Bitwę przegrywają Rosjanie, ale Polacy muszą opuścić rodzinne strony w obawie przed represjami. Dobrzyńscy powracają dopiero wraz z wojskami napoleońskimi, wiosną. Są ucieleśnieniem szlacheckiej dumy, patriotyzmu, ale i szlacheckich wad, które nieraz doprowadzały do nieszczęść.