Kwiat jest organem generatywnym, charakterystycznym dla roślin okrytonasiennych. Na ogół jest obupłciowy. Składa się z przekształconych liści zarodnionośnych oraz niezwiązanych bezpośrednio z rozmnażaniem liści płonych.
Zbudowany jest z dna kwiatowego, na którym osadzone są pozostałe części kwiatu, jak okwiat, pręcikowie i słupkowie (lub pojedynczy słupek), czasem miodniki (w kwiatach owadopylnych).
Schemat budowy kwiatu roślin okrytozalążkowych (wg Encyklopedii PWN)
Dno kwiatowe powstaje z silnie skróconej, a często rozszerzonej osi pędu.
Okwiat składa się z płonych liści kwiatu. W kwiatach podwójnych zróżnicowany jest na zewnętrzne zielone działki kielicha i barwne płatki korony, a w kwiatach pojedynczych utworzony jest tylko z płatków korony. Zarówno płatki korony, jak i działki kielicha mogą być wolne lub zrośnięte. U niektórych roślin wiatropylnych okwiat uległ redukcji (np. u wierzby). Takie kwiaty nazywane są bezokwiatowymi. Okwiat pełni funkcję ochronną dla części generatywnych kwiatu oraz w przypadku kwiatów zapylanych przez zwierzęta bierze udział w ich zwabianiu.
Typy kwiatów w zależności od umieszczonego słupka na dnie kwiatowym (wg Encyklopedii PWN)
Pręcikowie składa się z pręcików, które można określić jako przekształcone mikrosporofile. Pręciki zwykle mają postać cienkiej nitki, zakończonej główką z dwoma pylnikami. W główce pręcika znajdują się cztery woreczki pyłkowe, wypełnione ziarnami pyłku.
Słupkowie składa się z owocolistków, które zrastając się w różny sposób, tworzą jeden lub więcej słupków. Owocolistki należy uznać za przekształcone makrosporofile. W typowym słupku można wyróżnić zalążnię, szyjkę i znamię, służące do przyjmowania pyłku. Wewnątrz zalążni znajdują się zalążki. Każdy otoczony jest dwiema osłonkami z otworkiem zwanym okienkiem prowadzącym do tkanki wypełniającej zalążek, czyli do ośrodka.
W zależności od kształtu dna kwiatowego, a co za tym idzie – wzajemnego położenia względem siebie zalążni, słupka i pozostałych elementów kwiatu, rozróżnia się kwiaty dolne, okołozalążniowe i górne.
Kwiat z pręcikami i słupkowiem określany jest jako obupłciowy. Natomiast kwiat, w którym znajdują się tylko słupki lub tylko pręciki, jest jednopłciowy, odpowiednio słupkowy albo pręcikowy. Ponieważ kwiaty jednopłciowe mogą występować na tej samej roślinie, stąd rośliny takie nazywane są jednopiennymi (np. leszczyna, kukurydza). Jeśli występują na różnych osobnikach, rośliny takie nazywane są dwupiennymi (np. wierzba).
Różnorodność budowy kwiatów (wg Podbielkowski, 1972)
Ustawienie elementów kwiatu na dnie kwiatowym może być spiralne lub okółkowe. Różna może być też symetria kwiatów. Stąd wyróżnia się kwiaty promieniste (o więcej niż dwóch płaszczyznach symetrii), grzbieciste (o jednej płaszczyźnie symetrii), asymetryczne (bez jakiejkolwiek płaszczyzny symetrii). Graficznym przedstawieniem budowy kwiatu, obrazującym wzajemne położenie jego części jest tzw. diagram (narys) kwiatowy.
Kwiaty mogą występować pojedynczo, częściej jednak tworzą na pędzie skupienia, zwane kwiatostanami. Na podstawie sposobu rozgałęzienia się pędów kwiatostanowych wyróżnia się kwiatostany groniaste i wierzchotkowe. Dalszy podział kwiatostanów związany jest ze sposobem osadzenia kwiatów.
Rodzaje kwiatostanów (wg Szweykowscy, 2002, zmienione)