Liście są bocznymi organami łodygi charakteryzującymi się ograniczonym wzrostem. Podstawową funkcją liści jest fotosynteza, transpiracja i wymiana gazowa. U paprotników te same liście mogą pełnić funkcje związane z fotosyntezą oraz wytwarzać zarodniki. U roślin nasiennych liście wyrastają w węzłach i są w określony sposób rozmieszczone na łodydze. Ulistnienie, czyli sposób rozmieszczenia liści, może być: skrętoległe, naprzemianległe, okółkowe.
Rodzaje ulistnienia
Typowy liść składa się z trzech części: blaszki, ogonka i nasady, która czasem tworzy pochwę lub przylistki. Kształt blaszki bywa rozmaity, podobnie jak kształt i długość ogonka. Liście niemające ogonka nazywane są siedzącymi. Ze względu na rozczłonkowanie blaszki liściowej wyróżnia się liście pojedyncze i złożone. Wnikające do ogonka odgałęzienie wiązki przewodzącej tworzy w blaszce liściowej system wiązek zwany nerwacją. Użyłkowanie może być równoległe, widlaste lub siatkowe.
Budowa typowego liścia (wg Podbielkowski i in., 1987)
Liście rozwijają się z zawiązków tworzonych w stożku wzrostu pędu. W kolejnych fazach rozwojowych rośliny powstają liścienie, liście dolne, właściwe i przykwiatowe. Powierzchnia liścia po obu jego stronach pokryta jest skórką, przy czym aparaty szparkowe występują najczęściej tylko po stronie dolnej (wyjątek: rośliny wodne o pływających liściach mają aparaty szparkowe na górnej powierzchni blaszki liściowej, u zanurzonych aparaty szparkowe nie występują). Zewnętrzne ściany komórek skórki są grubsze, pokryte kutykulą, a niekiedy woskiem. U traw powierzchnia liści jest szorstka z powodu odkładanej w ścianach krzemionki. Skórka może wytwarzać też różnego rodzaju włoski.
Różne formy liści
Między skórką górną, a dolną znajduje się miękisz asymilacyjny, który jest zróżnicowany na miękisz palisadowy i gąbczasty. Miękisz palisadowy zbudowany jest z komórek walcowatych, umieszczonych prostopadle do powierzchni liścia od strony górnej. Od strony dolnej znajduje się miękisz gąbczasty o komórkach okrągławych z dużymi przestworami międzykomórkowymi i mniejszą ilością chloroplastów. Taka budowa obu rodzajów miękiszu asymilacyjnego w liściu jest typowa dla wielu roślin okrytonasiennych. Umożliwia intensywny przebieg fotosyntezy oraz transpiracji i wymiany gazowej.
U innych grup roślin, zwłaszcza występujących w odmiennych warunkach środowiskowych, stopień zróżnicowania miękiszu asymilacyjnego jest słaby lub brak go zupełnie, np. u traw, roślin wodnych, roślin środowisk suchych, roślin iglastych.
U tych ostatnich liście zwane igłami mają komórki miękiszu o jednakowym kształcie, ale o pofałdowanych ścianach komórkowych (miękisz wieloramienny). Skórka składa się z komórek o grubych ścianach i pokryta jest dużą ilością kutykuli, a aparaty szparkowe znajdują się we wgłębieniach. Warstwa sklerenchyny pod skórką czyni igły sztywnymi. Obecne w miękiszu asymilacyjnym wiązki przewodzące umożliwiają transport wody i asymilatów, a także pełnią funkcję rusztowania liścia.
Przekrój poprzeczny przez liść iglasty sosny (wg Szweykowscy, 2002)
Przekrój poprzeczny przez blaszkę liściową rośliny dwuliściennej (wg Szweykowscy, 2002)