10 przykazań bożych

Dziesięcioro przykazań. Dekalog.

Jam jest Pan Bóg twój, który cie wywiódł z ziemi egipskiej z domu niewoli.

1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną.
2. Nie będziesz brał imienia Pana Boga swego na daremno.
3. Pamiętaj , abyś dzień świety święcił.
4. Czcij ojca swego i matke swoją.
5. Nie zabijaj.
6. Nie cudzołóż.
7. Nie kradnij.
8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliżniemu swemu.
9. Nie pożądaj żony bliźniego swego.
10. Ani żadnej rzeczy , która jego jest.

Dekalog i jego znaczenie
Słowo „Dekalog” (ze starogreckiego) oznacza dosłownie „dziesięć słów”. Dziesięcioro przykazań zostało podarowanych ludowi wybranemu w czasie jego wędrówki przez pustynię. Księga Wyjścia informuje, że Mojżesz wstąpił na górę Synaj, gdzie pozostał przez czterdzieści dni i nocy (Wj 24). Bóg podarował Izraelowi dwie kamienne tablice, na których wyrył słowa. Mojżesz jednak, zstępując z góry, zobaczył, że lud zaczął czcić złotego cielca, w gniewie więc roztrzaskał tablice. Zniszczył też złotego cielca, a potem wrócił do Boga prosić go o wybaczenie i miłosierdzie nad ludem. Bóg nakazał Mojżeszowi przygotować ponownie kamienne tablice, na których Izraelita miał napisać „dziesięć słów” (Wj 34, 28). W Piśmie dwie tablice nazywane są też „Świadectwem” (Wj 25,16) i mają być złożone w Arce.

Chrześcijanie przejęli Dekalog jako naturalną konsekwencję wierności Słowu Boga i przykładowi Jezusa. Chrystus bowiem – zapytany przez młodzieńca, co ma czynić, aby osiągnąć życie wieczne – odpowiedział: „Jeśli chcesz osiągnąć życie wieczne, zachowaj przykazania” (Mt 19, 16-21).

Treść dekalogu
Treść Dekalogu możemy znaleźć w dwóch wersjach w Biblii – w Księdze Wyjścia (20, 2-17) i w Księdze Powtórzonego Prawa (5, 6-21). Wersja z Księgi Wyjścia jest najbardziej rozbudowana, w szczególności pierwsze trzy przykazania. Warto zauważyć, że podział i numeracja przykazań zmieniały się w ciągu wieków. Formuła katechetyczna, którą przyjęli katolicy, ale także luteranie, została sformułowana przez św. Augustyna (inny podział przyjęli prawosławni i grekokatolicy). Od czasów tego świętego także „dziesięć przykazań” stanowi podstawowy wymóg w katechezie dzieci i dorosłych. Katolicki Dekalog brzmi następująco:

Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.
1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.
2. Nie będziesz wzywał imienia Boga twego nadaremno.
3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.
4. Czcij ojca swego i matkę swoją.
5. Nie zabijaj.
6. Nie cudzołóż.
7. Nie kradnij.
8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
9. Nie pożądaj żony bliźniego swego.
10. Ani żadnej rzeczy, która jego jest.

Stwierdzenie „Ja jestem Pan, Bóg twój” przypomina, że Dekalog stanowi część przymierza, którą Bóg zawarł z człowiekiem. Słowa Dekalogu mają streszczać całe Prawo, które Bóg ofiarował Izraelowi przez Mojżesza. Pierwsze trzy przykazania nakazują miłowanie Boga, pozostałych siedem – miłowanie człowieka-bliźniego. Stanowią one wymóg życia wolnego od grzechu. Izraelita, który zachowywał przykazania, wyrażał tym samym przynależność do Boga i wdzięczność za okazaną mu miłość. Warto zauważyć, że słowa przykazań skierowane są do pojedynczej osoby („ty” nie będziesz miał bogów cudzych przede mną). Bóg więc kieruje swe słowa do całego ludu, ale i do każdego z osobna.

Przykazania zostały sformułowane w sposób negatywny, jako zakazy. Partykuła przecząca „nie” sugeruje, jakoby Bóg czegoś ludziom zabraniał. Jan Paweł II zwracał jednak uwagę, że: „Dziesięcioro Przykazań to nie wymysł tyrańskiego Władcy, narzucony nam arbitralnie. Przykazania zostały wyryte w kamieniu, ale przede wszystkim zostały zapisane w ludzkim sercu jako uniwersalne prawo moralne, zachowujące moc w każdym czasie i miejscu. (…) Przykazania chronią człowieka przed niszczącą siłą egoizmu, nienawiści i fałszu. Demaskują wszystkie fałszywe bóstwa, które go zniewalają: miłość własną, która odrzuca Boga, żądzę władzy i przyjemności, która niszczy porządek sprawiedliwości, poniża ludzką godność nas samych i naszego bliźniego” (Liturgia Słowa w klasztorze św. Katarzyny, 26 lutego 2000 – Góra Synaj).

Znaczenie poszczególnych przykazań
Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną – Bóg domaga się wyłączności. Zakazuje bałwochwalstwa, politeizmu, zabobonu (w tym magii, czarów, spirytyzmu czy wróżbiarstwa), ateizmu, agnostycyzmu. Człowiek zachęcany jest do adorowania Boga. Został jednak stworzony jako istota wolna, która może odrzucić każdy Boży nakaz.

Nie będziesz wzywał imienia Boga twego nadaremno – imię Boga można błogosławić, wychwalać czy uwielbiać. Przeciwne temu natomiast jest bluźnierstwo, przekleństwo, krzywoprzysięstwo czy wiarołomstwo.

Pamiętaj, abyś dzień święty święcił – Dzień Święty to między innymi niedziela. To dzień, kiedy „Bóg odpoczął”, kiedy wyprowadził Izraela z niewoli egipskiej, kiedy zawarł ze swoim ludem przymierze, ale także kiedy Jezus Chrystus zmartwychwstał. Świętowanie niedzieli (oraz innych świąt) odbywa się przez uczestnictwo w Eucharystii – pamiątce zmartwychwstania, rezygnację z pracy, odpoczynek na łonie rodziny.

Czcij ojca swego i matkę swoją – jedno z przykazań sformułowanych w sposób pozytywny. Nakazuje oddawać cześć i szacunek rodzicom bądź tym, którzy ten obowiązek wobec człowieka wypełniają. Mimo że przykazanie skierowane jest do dzieci, zakłada ono jednak i pozostałe związki pokrewieństwa, czyli szacunek rodziców wobec dzieci, wdzięczność wobec przodków, obowiązki w relacjach z wychowawcami, nauczycielami czy pracodawcami.

Nie zabijaj – życie ludzkie jest święte, bo dane od Boga. Piąte przykazanie zabrania morderstwa, aborcji, eutanazji czy samobójstwa. Nakazuje także troskę o własne ciało, zdrowie, jednak bez zbytniego kultu ciała.

Nie cudzołóż – Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę. Powołał ich do miłości i wspólnoty. Przykazanie zabrania więc tego, co stoi wbrew miłości, czyli cudzołóstwa, masturbacji, pornografii, prostytucji, homoseksualizmu. Przeciwko czystości stoi także poligamia, rozwód, kazirodztwo, wolne związki, współżycie poza małżeństwem (np. przed ślubem).

Nie kradnij – nakazuje szacunek wobec dóbr i ich właścicieli. Z tego przykazania wywodzi się nauka Kościoła o życiu społecznym, nakazująca sprawiedliwość i solidarność. W ramach tego przykazania mieści się także godziwe traktowanie zwierząt.

Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu – szukanie prawdy jest obowiązkiem człowieka. Przykazanie to zakazuje: krzywoprzysięstwa, kłamstwa, obmowy, oszczerstwa, zniesławienia, pochlebstwa czy nawet służalczości.

Nie pożądaj żony bliźniego swego – nakazuje walkę z pożądliwością. Wstydliwość jest oznaką panowania nad popędami ciała. Można rzecz, że przykazanie to podnosi poprzeczkę ustawioną w przykazaniu szóstym.

Ani żadnej rzeczy, która jego jest – podobnie i tutaj: podnoszone są wymagania uwypuklone w przykazaniu siódmym. Nakazuje szacunek wobec cudzej własności. Wbrew przykazaniu stoi tu chciwość i zazdrość.

Fotografia Jezusa Chrystusa
Papież Franciszek, w katechezach wygłoszonych podczas audiencji ogólnych w Watykanie, zwraca uwagę, że przyglądanie się Dekalogowi prowadzi do refleksji o Jezusie Chrystusie: „(…) rozważając życie opisane przez Dekalog, czyli życie wdzięczne, wolne, autentyczne, błogosławiące, dojrzałe, strzegące i miłujące życia, wierne, szczodre i prawdomówne, niemal tego nie zauważając, znajdujemy się w obliczu Chrystusa. Dekalog jest Jego »zdjęciem rentgenowskim«, opisuje Go jak negatyw fotograficzny, pozwalający by ukazało się Jego oblicze – jak w Świętym Całunie”.