rozumieć
Old Polish
Alternative forms
- rozmieć
Etymology
Inherited from Proto-Slavic *orzuměti. By surface analysis, roz- + umieć. First attested in 1395.
Pronunciation
Verb
rozumieć impf (perfective porozumieć or zrozumieć or urozumieć)
- to understand (to grasp a concept fully in one's mind) [+dative], [+ na (accusative)], [+ w (locative)]
- 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:
- Rzecli gednacze pana Hinczkoui: Mi ne roszumemi po nemeczszku
- [Rzekli jednacze pana Hinczkowi: my nie rozumiemy po niemiecsku]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 2, 10:
- A iusz, crolowe, rozumeyce (intelligite), nauczce se, czso sødzice zemø
- [A już, krolowie, rozumiejcie (intelligite), nauczcie sie, cso sądzicie ziemię!]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 23:
- Rozumeycze temu (intelligite haec), gisz zapominacze boga
- [Rozumiejcie temu (intelligite haec), jiż zapominacie Boga]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 40, 1:
- Blogoslawoni, iensze rozume na potrzebuiøczego y vbogego (qui intelligit super egenum et pauperem)
- [Błogosławiony, jenże rozumie na potrzebująjącego i ubogiego (qui intelligit super egenum et pauperem)]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 72, 17:
- Alisz wnidø w swøtoscz boszø y rozumecz bødø w posladco[ch] gich (donec... intelligam in novissimis eorum)
- [Aliż wnidę w świątość bożą i rozumieć będę w pośladko[ch] jich (donec... intelligam in novissimis eorum)]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 99:
- Rosvmal gesm (intellexi), esze kazanya twoya mysl moya gest
- [Rozumiał jeśm (intellexi), eże kazania twoja myśl moja jest]
- Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie, Krakow, page 179a:
- Napirsuecz tho vy macze rosumecz, yse ktoricz gest poczøtek gego svøtego miloserdza bil
- [Napirzweć to wy macie rozumieć, iże ktoryć jest początek jego świętego miłosierdzia był]
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią], Mierzeniec, Płock, line 257:
- Othosz, mystrzv, barszo glupy, nye rosvmyesz o they kupy
- [Otoś, mistrzu, barzo głupi, nie rozumiesz o tej kupi!]
- to notice, to not overlook or neglect
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 54, 1:
- Ne wzgardzay prosbø moiø, rozumey mene y wisluszay me (intende mihi et exaudi me)!
- [Nie wzgardzaj prośbą moją, rozumiej mienie i wysłuszaj mie (intende mihi et exaudi me)!]
- to consider, to see as, to be of the opinion, to think, to judge
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ath 26:
- Ktosz chcze przeto zbawon bycz, tako o troyczy rozvmey (ita de trinitate sentiat)
- [Ktoż chce przeto zbawion być, tako o Trojcy rozumiej (ita de Trinitate sentiat)]
- (reflexive with się) to be had in mind, to be interpreted
- 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski, Greater Poland, page 118 arg. 7:
- Przes to sze rozumye (intelligitur) wyelyka myloszcz
- [Przez to sie rozumie (intelligitur) wielika miłość]
- (reflexive with się) to concern, to be about [+ o (accusative)]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa, page 530:
- Alye to pyczye nye rozvmye szye o iego svyąte krvy
- [Ale to picie nie rozumie sie o jego święte krwi]
- (reflexive with się) to know one's way around something, to know something very well [+ na (locative)]
- 1880 [Middle of the fifteenth century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 265:
- Magus... dicitur sapiens, et maxime, qui astrorum cursus sciens a nawyączey then, ysz sze na gwyasdach rosumye
- [Magus... dicitur sapiens, et maxime, qui astrorum cursus sciens a nawięcej ten, iż sie na gwiazdach rozumie]
Particle
rozumieć
- that is, i.e.
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 15:
- Iako ktho swyeczą przy zwadze w noczi zagassi, a za thym kogo vranyą, ma rannemv o rani bicz skazan, tho rozwmyecz, gdi nye wyedzą tego, yest gen go ranyl
- [Jako kto świecę przy zwadzie w nocy zagasi a zatym kogo uranią, ma rannemu o rany być skazan, to rozumieć, gdy nie wiedzą tego, jen jest go ranił]
Related terms
- nierozumny
- przezrozumny
- rozumny
- nierozumnie
- rozumnie
- niedorozumienie
- nieporozumność
- nierozumność
- porozumienie
- rozum
- rozumek
- rozumność
- urozumienie
- zrozumianie
- zrozumienie
- umieć impf
References
- Boryś, Wiesław (2005) “rozumieć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “rozumieć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “rozumieć, rozmieć, rozumieć się”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
Alternative forms
- rozmieć (Middle Polish)
Etymology
Inherited from Old Polish rozumieć. By surface analysis, roz- + umieć.
Pronunciation
- IPA(key): /rɔˈzu.mjɛt͡ɕ/
- (Middle Polish) IPA(key): /rɔˈzu.mjɛt͡ɕ/, /rɔˈzu.mjet͡ɕ/
Audio (file) - Rhymes: -umjɛt͡ɕ
- Syllabification: ro‧zu‧mieć
Verb
rozumieć impf (perfective zrozumieć)
- (transitive, intransitive) to understand (to grasp a concept fully in one's mind)
- (transitive) to understand (to assign a particular meaning to something)
- (transitive) to understand (to empathize with someone or something)
- Synonym: wczuwać się
- (intransitive, when directed at the listener as a question) used to emphasize a message; understand
- Chcę żeby ten pokój był sprzątany, rozumiesz? ― I want this room to be cleaned, understand?
- (intransitive, when directed at the listener as a statement) used to grab the listeners attention; see
- Przyszedł nowy uczeń, rozumiesz, który był wyższy od innych. ― A new student came, you see, that was taller than the others
- (intransitive) used when the speaker feels their previous statement was strange; see
- (transitive) to realize (to begin to understand)
- Synonym: zdawać sobie sprawę
- (reflexive with się) to understand each other [+ z (instrumental) = with whom]
- (reflexive with się) to be understood
Verb
rozumieć impf
- (transitive) to understand, to comprehend (to be able to understand a written or spoken language)
- (intransitive, obsolete) to think, to be of the opinion, to suppose, to consider
- (transitive, Middle Polish) to keep someone in mind, to have an eye on
- Synonym: mieć na uwadze
- (transitive, Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- 1564, J. Mączyński, Lexicon, page 10c:
- Animadverto, Baczę. Rozumiem.
- 1564, J. Mączyński, Lexicon, page 32a:
- Calleo per Metaph. significat/ Rozumiem Wyem dobrze/ Vmiem
- 1564, J. Mączyński, Lexicon, page 446b:
- Rem tenes, Rozumieſz.
- 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum, page 232b:
- Concipio – Poimuię, poczinąm, rozumiem.
- (transitive, Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- (reflexive with się, colloquial, dated) to know one's way around something, to know something very well [+ na (locative) = around something]
- Synonym: znać się
Conjugation
Conjugation of rozumieć impf | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
person | singular | plural | |||||||||||||||||
masculine | feminine | neuter | virile | nonvirile | |||||||||||||||
infinitive | rozumieć | ||||||||||||||||||
present tense | 1st | rozumiem | rozumiemy | ||||||||||||||||
2nd | rozumiesz | rozumiecie | |||||||||||||||||
3rd | rozumie | rozumieją | |||||||||||||||||
impersonal | rozumie się | ||||||||||||||||||
past tense | 1st | rozumiałem, -(e)m rozumiał |
rozumiałam, -(e)m rozumiała |
rozumiałom, -(e)m rozumiało |
rozumieliśmy, -(e)śmy rozumieli |
rozumiałyśmy, -(e)śmy rozumiały | |||||||||||||
2nd | rozumiałeś, -(e)ś rozumiał |
rozumiałaś, -(e)ś rozumiała |
rozumiałoś, -(e)ś rozumiało |
rozumieliście, -(e)ście rozumieli |
rozumiałyście, -(e)ście rozumiały | ||||||||||||||
3rd | rozumiał | rozumiała | rozumiało | rozumieli | rozumiały | ||||||||||||||
impersonal | rozumiano | ||||||||||||||||||
future tense | 1st | będę rozumiał, będę rozumieć |
będę rozumiała, będę rozumieć |
będę rozumiało, będę rozumieć |
będziemy rozumieli, będziemy rozumieć |
będziemy rozumiały, będziemy rozumieć | |||||||||||||
2nd | będziesz rozumiał, będziesz rozumieć |
będziesz rozumiała, będziesz rozumieć |
będziesz rozumiało, będziesz rozumieć |
będziecie rozumieli, będziecie rozumieć |
będziecie rozumiały, będziecie rozumieć | ||||||||||||||
3rd | będzie rozumiał, będzie rozumieć |
będzie rozumiała, będzie rozumieć |
będzie rozumiało, będzie rozumieć |
będą rozumieli, będą rozumieć |
będą rozumiały, będą rozumieć | ||||||||||||||
impersonal | będzie rozumieć się | ||||||||||||||||||
conditional | 1st | rozumiałbym, bym rozumiał |
rozumiałabym, bym rozumiała |
rozumiałobym, bym rozumiało |
rozumielibyśmy, byśmy rozumieli |
rozumiałybyśmy, byśmy rozumiały | |||||||||||||
2nd | rozumiałbyś, byś rozumiał |
rozumiałabyś, byś rozumiała |
rozumiałobyś, byś rozumiało |
rozumielibyście, byście rozumieli |
rozumiałybyście, byście rozumiały | ||||||||||||||
3rd | rozumiałby, by rozumiał |
rozumiałaby, by rozumiała |
rozumiałoby, by rozumiało |
rozumieliby, by rozumieli |
rozumiałyby, by rozumiały | ||||||||||||||
impersonal | rozumiano by | ||||||||||||||||||
imperative | 1st | niech rozumiem | rozumiejmy | ||||||||||||||||
2nd | rozumiej | rozumiejcie | |||||||||||||||||
3rd | niech rozumie | niech rozumieją | |||||||||||||||||
active adjectival participle | rozumiejący | rozumiejąca | rozumiejące | rozumiejący | rozumiejące | ||||||||||||||
passive adjectival participle | rozumiany | rozumiana | rozumiane | rozumiani | rozumiane | ||||||||||||||
contemporary adverbial participle | rozumiejąc | ||||||||||||||||||
verbal noun | rozumienie |
Derived terms
- dorozumieć pf, dorozumiewać impf
- porozumieć pf, porozumiewać impf
- wyrozumieć pf, wyrozumiewać impf
- zrozumieć pf, zrozumiewać impf
Trivia
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), rozumieć is one of the most used words in Polish, appearing 12 times in scientific texts, 2 times in news, 20 times in essays, 41 times in fiction, and 143 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 218 times, making it the 255th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
- Ida Kurcz (1990) “rozumieć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 505
Further reading
- rozumieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- rozumieć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rozumieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rozumieć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “ROZUMIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 03.02.2015
- “ROZUMIEĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 05.02.2009
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “rozumieć”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “rozumieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “rozumieć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 721
- rozumieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Silesian
Etymology
Inherited from Old Polish rozumieć. By surface analysis, roz- + umieć.
Pronunciation
- IPA(key): /rɔˈzumjɛt͡ɕ/
- Rhymes: -umjɛt͡ɕ
- Syllabification: ro‧zu‧mieć
Verb
rozumieć impf (perfective zrozumieć)
- (transitive) to understand (to grasp a concept fully in one's mind)
Conjugation
This verb needs an inflection-table template.
Further reading
- rozumieć in silling.org