przemówić

From prze- +‎ mówić. First attested in the 15th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pr̝ɛmɔːvit͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pr̝ɛmovit͡ɕ/

przemówić pf

1. to begin speaking [+ do (genitive)] or [+ ku (dative) = to whom]
   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 22, 28:

     Przemovila iest oslicza rzekącz (locuta est)

     [Przemowiła jest oślica rzekąc (locuta est)]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎, Mierzeniec, Płock, line 48:

     Szmyercz do nyego przemowyla

     [Śmierć do niego przemowiła]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XIX, page 48:

     Szynku myly, ... przemow k mathcze bych szya uczyeszyla

     [Synku miły, ... przemow k matce bych się ucieszyła]

2. to utter
   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎, Mierzeniec, Płock, line 93:

     By byla czo przykrego przemovyla, szervalaby szya ve mnye kaszda szyla

     [By była co przykrego przemowiła, zerwałaby się we mnie każda żyła]

3. to talk over to talk around
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎, Krakow, page gl. 70b:

     Velebna cystota te to defky byla gest, yscy ona any bogadstwem, any *groso ne dala sø gest przemouicz

     [Wielebna czystota te to dziewki była jest, iżci ona ani bogatstwem, any grozą nie dała się jest przemowić]

• Polish: przemówić
• Silesian: przemōwić

• Bańkowski, Andrzej (2000) “przemówić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “przemówić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish przemówić. By surface analysis, prze- +‎ mówić. Compare Czech přemluvit.

• IPA^(key): /pʂɛˈmu.vit͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /pʂɛˈmo.vit͡ɕ/, /pr̝ɛˈmo.vit͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -uvit͡ɕ
• Syllabification: prze‧mó‧wić

przemówić pf (imperfective przemawiać)

1. (intransitive) to speak (to deliver a message to a group; to deliver a speech) [+ do (genitive) = to whom]
2. (intransitive) to speak up (to gain the ability speak)
3. (intransitive) to speak up (to begin speaking)

   Synonym: odezwać się

4. (intransitive, literary) to put in a good word [+ za (instrumental) = for whom]

   Synonym: wstawić się

5. (intransitive) to speak to (to speak to someone in a particular manner) [+ do (genitive) = to whom]
6. (intransitive) to speak through (to appear in someone's behavior) [+ przez (accusative) = through whom]
7. (transitive) to talk over to talk around [+ do (genitive) = to whom]
8. (intransitive) to speak for, to speak against (to attest to something's benefit or detriment) [+ za (instrumental) = for what], [+ przeciwko (dative) = against what]
9. (reflexive with się, archaic) to argue, to fight

• przemówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• przemówić in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przemówić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “PRZEMÓWIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.02.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przemówić”, in Słownik języka polskiego‎
• Aleksander Zdanowicz (1861) “przemówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przemówić”, in Słownik języka polskiego‎ (in Polish), volume 5, Warsaw, page 140
• przemówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego